DEVLETLERİN DIŞ POLİTİKA ARAÇLARI

Devletler dış politikalarında benimsedikleri stratejileri uygulamaya koymak için bazı dış politika araçlarından yararlanırlar. Bu araçlar diplomasi gibi barışçıl araçları içerebileceği gibi, silahlı müdahaleleri de içerebilir. Hangi aracın kullanılacağı, amaca, ülkenin kapasitesine veya diğer nedenlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bir devletin dış politikada kullanabileceği araçları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.

Diplomasi Devletlerin dış politikada kullandıkları araçların başında diplomasi gelmektedir. Soğuk Savaş sırasında, nükleer silahların yayılması silahlı müdahalelerin maliyetini artırarak çatışmaların barışçıl yollardan çözülmesi yönündeki eğilimi güçlendirmiştir.

Diplomasi dış politikanın araçlarından sadece bir tanesidir Diplomasi dış politikanın araçlarından sadece bir tanesidir. Devletler dış politika amaçlarına ulaşmak ve çıkarlarını korumak amacıyla, düşüncelerini, eylemlerini veya davranışlarını değiştirmek veya pekiştirmek istedikleri devletlerle diplomasi yoluyla iletişim kurarlar.

Devletler, bu amaçla pek çok iletişim aracından yararlanırlar Devletler, bu amaçla pek çok iletişim aracından yararlanırlar. Yazılı ve görsel medya, uluslararası toplantılar,uluslararası örgütler, basın açıklamaları vb. araçlar sıklıkla kullanılan araçların başında gelmektedir.

Diplomasi, devletlerin, diğer devletlerin davranış veya düşüncelerini, şiddete başvurmadan kendi çıkarları doğrultusunda şekillendirmek amacıyla devamlı olarak yürüttükleri faaliyetleri kapsayan çok geniş bir alandır

Propaganda Kitlesel siyasetin gelişmesi ve farklı ülke insanları arasındaki etkileşimin artması, dış politikanın yürütülmesinde kamuoyu ve psikolojik faktörlerin de göz önünde tutulmasını gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Halkın, farklı sosyal grupların ve baskı gruplarının dış politikanın oluşturulmasında ve yürütülmesinde etkileri arttıkça, ikna edilmeleri gereken hedef kitle hâline gelmişlerdir

Diğer ülke vatandaşlarını hedef alan propagandaların temel amacı, o ülke vatandaşlarının kendi hükümetlerine baskı yapmasını ve böylece o ülkenin düşünce ve davranışını arzu edilen yönde değiştirmesini sağlamaktır.

Bütün ülkeler, kendi politikalarının diğerlerinin gözündeki değerini artırmak ve böylece o politikalara uluslararası destek sağlamak amacıyla propaganda faaliyetleri yürütürler. Bu propaganda faaliyetleri resmi olarak yürütülebileceği gibi resmi olmayan kanallar aracılığı ile de yürütülebilir. Örneğin, Tibetli rahipler….

Ekonomik Ödüller ve Yaptırımlar Küreselleşme ile birlikte ülkeler gittikçe artan bir şekilde birbirlerine bağımlı hale gelmişlerdir ve ekonomik refahın artırılması pek çok ülke için öncelikli politika konularından birisi olmuştur. Ekonomik faaliyetlerdeki artış, pek çok ülke için refahı arttırıcı fırsatlar yaratırken aynı zamanda ülkelerin zafiyetlerini de arttırmaktadır.

Günümüzde çok az sayıda devlet kendi kaynakları ile refah düzeyini artırma veya devam ettirme olanağına sahiptir. Çoğu ülke için, dış ticaret, doğrudan yabancı yatırım, finansal akışlar ve dış yardım hayati bir önem taşımaktadır. Bu dış kaynaklardaki aksama, ekonomileri çökme noktasına getirebilir.

Ekonomik kaynakların bir dış politika aracı olarak kullanılması ekonomik amaçlarla olabileceği gibi, siyasi amaçların gerçekleştirilmesi amacına yönelik de olabilir. Devletler uluslararası ekonomik işlemleri manipüle ederek, hedef ülkelerin davranışlarını değiştirmeye çalışırlar. (ABD,AB-Rusya)

Ekonomik önlemlerin bir dış politika aracı olarak kullanılması sadece cezalandırmayı içermez. Devletler aynı zamanda ekonomik ödüllerle de diğerlerinin davranışlarını değiştirmeye çalışırlar. Dış yardım, ticarette tarifelerin azaltılması veya kotaların genişletilmesi, devletlerin belli davranışlarını ödüllendirme amacı güden politikalardır.

Günümüzde ekonomik cezalandırma veya ödüllendirme yöntemleri çok farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır: • Tarifeler: Tarifeler, devletlerin bir ülkeden aldıkları mallar üzerine koydukları vergilerdir. Tarifeler yoluyla devletler bir malın fiyatını artırarak, o malın ülke içinde tüketilmesini azaltmaya çalışırlar. Ülkeler tarifeleri dış ticaret açıklarını kapatmak için uygulayabilecekleri gibi, bir ülkeyi cezalandırma ya da ödüllendirme amacıyla da kullanabilirler.

Kotalar: Kotalar, bir ülkenin başka bir ülkeden aldığı malların miktarına getirdiği kısıtlamadır. Ülkeler belli ülkelerin mallarına uyguladıkları kotaları azaltıp artırarak, o ülkeyi cezalandırma ya da ödüllendirme amacı güdebilirler.

Boykot: Ülkelerin kullandıkları bir diğer yöntem de boykottur Boykot: Ülkelerin kullandıkları bir diğer yöntem de boykottur. Ülkeler, sorun yaşadıkları bir ülkeden ithal ettikleri belli bir malın ya da ithal edilen tüm malların alımını durdurarak o ülkeyi cezalandırma yolunu seçebilirler. Bu yöntem, boykot eden ülkeye yapılan ihracatın yüksek olması durumunda önemli bir etki doğurabilir.

Ambargo: Bu yöntemle devletler, kendi şirketlerinden ambargo konulan ülke ile olan tüm ekonomik ilişkilerini durdurmasını isteyebilir. Bu durumda ambargo konulan ülkeyle ticaret yapılması suç kapsamına alınarak şirketlerin gizlice ticaret yapmalarının önüne geçilir.

Borç ve Krediler: Çoğu ülke ya zengin ülkelerden ya da uluslararası finans kuruluşlarından borç almaktadır. Borçların veya kredilerin verilmesi ya da durdurulması da ekonomik bir etki aracı olarak kullanılabilir.

Kara liste: Bazı ülkeler, hedef ülke ile ticaret yapan yabancı firmaları kara listeye alarak bu firmalarla alış veriş yapmayı kesebilir. Geçmişte Arap ülkeleri, İsrail ile ekonomik ilişkide bulunan yabancı firmaları kara listeye alarak bu firmaların kendi ülkelerinde ekonomik faaliyet göstermelerini yasaklamışlardır.

Malvarlığını Dondurma: Günümüzde pek çok devlet ve şirket, başka ülkelerde de mal varlığı edinmektedirler. Eğer bu mal varlıkları önemli miktarlarda ise herhangi bir çatışma durumunda rehine işlevi görebilirler. Bu mal varlıklarının bulunduğu ülkeler, hedef ülkelerin bu kaynaklarına erişimini dondurarak o ülkeler üzerinde etki kurmayı amaçlarlar

Gizli Eylemler ve Silahlı Müdahale Devletlerin dış politikada kullandıkları araçlardan sonuncusu da hedef ülkede gizli eylemlerde ya da doğrudan silahlı müdahalede bulunmaktır. Gizli eylemler, hedef ülke içinde siyasi karışıklık yaratmak, terörist grupları destelemek ya da kendi ülkesinde bu grup üyelerini eğitmekten, askeri darbeleri organize etmeye kadarpek çok faaliyeti kapsamaktadır.

Devletler, yukarıda açıklanan araçların bir sonuç vermemesi durumunda son çare olarak doğrudan askeri müdahaleye de başvurabilirler. Bu müdahaleler tek bir devlet tarafından başlatılabileceği gibi, bir koalisyon tarafından da başlatılabilir. Örneğin, 1991 yılında Kuveyt’i işgal eden Irak’a karşı BM ve ABD öncülüğünde bir saldırı başlatılmış ve Irak güçlerinin Kuveyt’i boşaltması sağlanmıştı.

2003 yılında ise ABD, herhangi bir BM kararı ve uluslararası bir uzlaşma olmadan tek taraflı olarak Irak’ı işgal etmiş ve Saddam Hüseyin yönetimini devirmiştir. Bu tür silahlı müdahaleler günümüzde nadiren kullanılmasına rağmen güç gösterisi ya da güç kullanma tehdidi sıklıkla başvurulan yöntemler arasında sayılabilir.