ÇALIŞMA SÜRESİ Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. Aşağıdaki sureler işçinin günlük çalışma surelerinden sayılır: a) Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için gereken süreler. b) İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda geçen süreler. c) İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler.

d) İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler. e) Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler. f) Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.

HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ Haftalık normal çalışma süresi, işçinin, en fazla kırk beş saat olarak saptanan haftalık çalışma süresidir. İşveren veya taraflar haftalık normal çalışma süresi olarak kırk beş saatin altında bir çalışma süresi belirleyebilirler. Günlük çalışma süresi, haftalık çalışma süresinin, haftanın çalışılan günlerine bölünmesi suretiyle bulunmaktadır. Kanuna göre, haftada en çok kırk beş saat olan çalışma süresi kural olarak, haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır (md.63/f.1).

Tarafların anlaşmasıyla, haftalık normal çalışma süresinin, haftanın çalışılan günlerine farklı şekilde dağıtılabilmesi mümkündür (md.63/f.2). Haftalık çalışma süresinin, çalışılan günlere eşit değil de farklı dağıtılması halinde günlük normal çalışma süreleri değişik uzunlukta olabilecektir. Fakat bu durumda günlük normal çalışma, hiçbir şekilde on bir saati aşamaz (md.63/f.2). İşçilerin günde ancak 7,5 saat çalıştırılabileceği işler aşağıda belirtilmiştir: Cam sanayii işleri, kurşun ve arsenik işleri, civa sanayii işleri, çimento sanayii işleri vb.

Yedi buçuk saatten daha az çalıştırılacak işler Yedi buçuk saatten daha az çalıştırılacak işler aşağıda belirtilmiştir: Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler (iniş, çıkış, geçiş dahil) a) (20 hariç) m. derinlik veya 2-2,5 (2 hariç) kg/cm2 basınçta 7saat, b) (25 hariç) m. derinlik veya 2,5-3 (2,5 hariç) kg/cm2 basınçta 6saat, c) (30 hariç) m. derinlik veya 3-3,5 (3 hariç) kg/cm2 basınçta 5 saat, d) (40 hariç) m. derinlik veya 3,5-4 (3,5 hariç) kg/cm2 basınçta 4 saat. Dalgıçlar için bu süreler, 18 metreye kadar 3 saat, 40 metreye kadar olan derinliklerde 1/2 saattir.

GECE ÇALIŞMASI

4857 sayılı Kanun md.69/f.1’e göre, “Çalışma hayatında gece en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat 06.00’ya kadar geçen ve herhalde en fazla on bir saat süren dönemdir”. Gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu, işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgelenir. Gece çalıştırılan işçiler en geç iki yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler. 1.Gece çalışmalarında fazla çalışma yaptırılamaz (md.41/VI), 2.On sekiz yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır (md.73).

DENKLEŞTİRME ESASINA GÖRE ÇALIŞMA Tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan günlerine günde on bir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi geçmeyecek şekilde denkleştirilir. Bu şekildeki çalışma sistemine denkleştirme esasına göre çalışma denir.

ARA DİNLENMESİ Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak suretiyle işçilere; a) Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika, b) Dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dahil) süreli işlerde yarım saat, c) Yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat, ara dinlenmesi verilir. (İK 64)

İş Kanunu’nun 68 nci maddesi uyarınca verilen ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz

11 İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Sebep Olduğu Kayıplar ve Ekonomiye Etkileri Nelerdir? İş kazalarının ve meslek hastalıklarının maliyetini, çalışan ve işveren açısından ayrı ayrı inceleyelim. İş kazaları ve meslek hastalıklarının işverene maliyetini, genel olarak iki başlık altında toplayabiliriz: Doğrudan Kayıplar, Dolaylı Kayıplar.

12 Doğrudan Kayıplar İş kazası anında yapılan ilk yardım masrafları. Kazazedeye ödenen geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri. Kazazedeye veya ailesine ödenen tazminatlar. Mahkeme giderleri. Ölümlü iş kazalarında uygulanacak cezai hükümlerin bedelleri.

13 Dolaylı Kayıplar Dolaylı kayıpları genel olarak beş guruba ayırabiliriz: İş gücü kaybı, Üretim kaybı, Siparişlerin gecikmesinden doğan kayıplar, Üst makam ve hükümetçe yapılan soruşturma masrafları, Ülke ekonomisinin uğradığı kayıplar.

14 İş Gücü Kaybı Kazazedenin çalışamaması nedeniyle. Kazazedeye yapılan ilk yardım nedeniyle. Kazazedenin işyeri arkadaşlarının verdikleri aralar nedeniyle. Usta ve yöneticilerin kazayı incelemek için kaybettikleri zaman nedeniyle. Yasal işlemler için kaybedilen zaman nedeniyle oluşan kayıplar.

15 Üretim Kaybı Üretimin aksaması nedeniyle iş akışı ve programdaki gecikmeler. Makinelerin durması ya da hasara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar. Malzeme ve hammaddenin zarara uğraması nedeniyle oluşan kayıplar. Kazaya uğrayan işçinin işine dönmesi halinde verimdeki düşmeler nedeniyle oluşan kayıplar.

16 Siparişlerin Zamanında Karşılanamamasından Doğan Kayıplar Firmanın şöhret kaybı. Geç teslim nedeniyle ödenen para cezaları. Erken teslim halinde alınabilecek primlerin alınamamasından doğan kayıplar. Pazar payının düşmesi.

17 Ülke Ekonomisinin Uğradığı Kayıplar Sosyal güvenlik sistemi ile hastane, rehabilitasyon merkezi gideri gibi toplumun tümüne yüklenen maliyetler oluşur. Bütçeden sağlık için ayrılan pay artar. Ülke ekonomisinin üretken kapasitesi olumsuz yönde etkilenir. Milli kaynaklar yok olur. Milli kalkınma yavaşlar ve refah azalır.

18 İş Kazalarının ve Meslek Hastalıklarının Çalışan Açısından Maliyeti Nelerdir? İş kazalarının ve meslek hastalıklarının çalışan açısından en önemli sonucu, çalışanın hayatını kaybetmesidir. İnsan yaşamının değerini ölçmek ve maliyetini değerlendirmek mümkün değildir. Hayatını kaybeden işçinin ailesi maddi ve manevi yıkıma uğramaktadır.

19 Çalışan, sosyal güvenlikten yoksun ise ailesi herhangi bir tazminat alamamaktadır. Çalışan, yaşamını yitirmese bile beden ve ruh sağlığında önemli kayıplar oluşabilir. Çalışma gücü azalan işçiyi, işsizlik sorunu beklemektedir. Çalışan, (eğer sosyal güvenlik kapsamında ise) sürekli iş göremez duruma düştüğünde, düşük gelir getiren bir işte çalışmak zorunda kalacaktır.

20 Çalışan kişi, sosyal güvenlik kapsamında değilse, yukarıdaki ihtimal de ortadan kalkmaktadır. Ülkemizde, çalışanların çoğunluğunun sosyal güvenlik kapsamında olmadığı düşünülürse konunun işçi açısından önemi ve iş kazalarının maliyeti daha iyi anlaşılacaktır.