BESLENME BESLENME YAŞAMIMIZ İÇİN GEREKLİDİR

Besinler Canlıların enerji üretmek ve vücut yapılarını oluşturmak üzere dış ortamdan besin alması veya sentezlemesine beslenme denir. Besin maddeleri kimyasal yapılarına göre ikiye ayrılırlar.

 ORGANİK MADDELER  İNORGANİK MADDELER

Organik besinler  C,H,O atomlarını ortak olarak bulunduran bileşiklerdir.Bu besinler organizmada,  Enerji sağlama (karbonhidrat, yağ protein)  Yapıcı –onarıcı olma (protein,yağ,karbonhidrat)  Metabolik tepkimelerde düzenleyici olma (vitamin, protein)  Hücre yönetimi ve kalıtımı (nükleit asit) gibi görevleri vardır.

Karbonhidratlar  En küçük yapıtaşı glikozdur. Glikoz canlı hücrelerin tamamında temel enerji verici besin olarak kullanılır.  Bitkilerde glikozun fazlası glikozit bağlarıyla birleşerek nişastaya, hayvanlarda glikojene dönüştürülerek depo edilir.

Nişasta taşıyan besinler iyotla mavi-mor renk oluşturur.Glikoz taşıyan besinler benedict (fehling) çözeltisi ile kiremit kırmızısı renge boyanır. Nişasta taşıyan besinler iyotla mavi-mor renk oluşturur.Glikoz taşıyan besinler benedict (fehling) çözeltisi ile kiremit kırmızısı renge boyanır. Bitkisel hücrelerde glikozdan sentezlenen selüloz, hücre çeperinin yapısını oluşturur. Bitkisel hücrelerde glikozdan sentezlenen selüloz, hücre çeperinin yapısını oluşturur.

Karbonhidratlar tahıl tanelerinde, patates yumrusunda nişasta şeklinde; üzüm, incir, balda glikoz şeklinde bulunur.

Yağlar Yapı taşları yağ asidi ve gliseroldü Yapı taşları yağ asidi ve gliseroldü Yağ oluşumu bitkisel ve hayvansal hücrelerde gerçekleşen ve ATP enerjisi gerektiren tepkimedir. Yağ oluşumu bitkisel ve hayvansal hücrelerde gerçekleşen ve ATP enerjisi gerektiren tepkimedir.

Yağların Görevleri Kış uykusuna yatan hayvanlarda, göçmen kuşlarda ve çöl hayvanlarında enerji verici olarak kullanılmak üzere deri altında depolanır. Vücudun ısı kaybını engeller. Organları mekanik darbelerden korur.

 Hormon ve vitaminlerin yapısına katılır.  Suda çözünmezler.  Bitkisel besinlerin tohumları ile süt, peynir,et gibi hayvansal besinler yağ içerir.

Proteinler C,H,O ve N atomlarından oluşur. Yapıtaşları aminoasitlerdir.Aminoasitler ribozom organelinde peptit bağları ile bir araya getirilerek protein sentezlenir. Proteinler DNA kontrolünde sentezlenen organik bileşiklerdir.

 Protein taşıyan besinler nitrik asitle sarı renk oluşturur.  Süt ürünleri, et, balık, yumurta protein içeren hayvansal besinlere, baklagiller bitkisel besinlere örnektir.

Proteinin Görevleri YYYYapısal fonksiyonu:Hücre zarı ve organellerin yapısında bulunur.Organizmanın büyümesi, gelişmesi ve onarılmasını sağlar. DDDDüzenleyici fonksiyonu:Metabolik tepkimeleri düzenleyen enzimlerin yapısını oluşturur.organlar arası uyumu sağlayan hormonların çoğu protein yapılıdır.

Savunma fonksiyonu:Yabancı nitelikte olan proteinlere(antijen) karşı üretilen antikorlar protein yapılıdır. Ayrıca uzun süren açlık dönemlerinde, karbonhidrat ve yağların yeterli olmadığı durumlarda enerji verici olarak kullanılırlar.

Vitaminler Vitaminler  Enerji vermezler, düzenleyici ve direnç arttırıcı organik moleküllerdir. Enzimlerin yardımcı kısımlarını oluşturabilirler.  Sindirilmeden doğrudan kana geçerler.  Birbirlerinin yerine kullanılamazlar.

 İnsan ve hayvanlarda çoğu sentezlenemediği için dışarıdan alınır.  Bitkiler kendileri sentezler.  Vücudun direncini artırırlar.  Eksikliğinde çeşitli hastalıklar ortaya çıkar.

Sebze ve meyveler, et,süt, karaciğer ve yumurta gibi besinler vitaminlerce zengindir. Yağda ve suda eriyenler olmak üzere ikiye ayrılırlar.

YAĞDA ERİYEN VİTAMİNLER SUDA ERİYEN VİTAMİNLER

Yağda eriyen vitaminler Bu vitaminlerin emilmeleri ve hücre içine alınmaları için yağda çözünmeleri gerekir.Fazlası karaciğerde depo edilir. Bunlar A,D,E,K vitaminleridir.

Yağda eriyen vitaminler Yağda eriyen vitaminler Isıtmakla, Bekletmekle bozulmaz. Isıtmakla, Bekletmekle bozulmaz. Fazlası depolanır(karaciğerde) Fazlası depolanır(karaciğerde)

Eksikliklerinde  A vitamini Büyüme ve gelişmeyi sağlar.  Enfeksiyonlara karşı vücudun direncini artırır.  Eksikliğinde Gece körlüğü

D vitamini Kemiklerin gelişmesini sağlar. Fosfor ve kalsiyum emilerek kana geçmesini sağlar. Eksikliğinde Çocuklarda raşitizm(kemik eğriliği) Yetişkinlerde ise asteomolozi(kemik yumuşaması)

E vitamini E vitamini Üreme organlarının gelişmesini sağlar. Üreme organlarının gelişmesini sağlar. Eksikliğinde kısırlık görülür. Eksikliğinde kısırlık görülür. K vitamini K vitamini Kanın pırtılaşmasını sağlar. Kanın pırtılaşmasını sağlar. Kalın bağırsaktaki bakteriler tarafında sentezlenir Kalın bağırsaktaki bakteriler tarafında sentezlenir Eksikliğinde kanın pırtılaşması gecikir. Eksikliğinde kanın pırtılaşması gecikir.

Suda Eriyen Vitaminler  Isıtmakla, bekletmekle, metallerle temasta bozulur.  Fazlası idrarla dışarı atılır.  O zaman günlük alınması gerekir.  Depolanamaz

►B►B►B►B vitamini ►K►K►K►Karbonhidrat yağ ve protein metobolizmasını düzenler. ►E►E►E►Eksikliğinde ►B►B►B►B1 beriberi (sinir sistemi bozukluğu) ►B►B►B►B2 dudaklar çatlar ve görme yetersizliği meydana gelir. ►B►B►B►B5 pellegra (deri döküntüsü,deri iltihaplanması) ►B►B►B►B12 anemi (kansızlık)

C vitamini C vitamini Vücudun direncini artırır. Vücudun direncini artırır. Eksikliğinde Eksikliğinde Skorbit (diş eti kanaması) görülür. Skorbit (diş eti kanaması) görülür.

İnorganik maddeler Bütün canlılar tarafından dış ortamdan hazır olarak alınır.Enerji vermezler.Vücut yapısına katılma ve düzenleyici görevleri vardır.

Su Organizmada en fazla oranda bulunur.insan vücudunun %60-%70 i sudur. Organizmada en fazla oranda bulunur.insan vücudunun %60-%70 i sudur. İyi bir çözünücüdür. İyi bir çözünücüdür. Besinlerin emilmesinde, sindirilmesinde ve zararlı artıkların uzaklaştırılmasında görev alır. Besinlerin emilmesinde, sindirilmesinde ve zararlı artıkların uzaklaştırılmasında görev alır.

 Kan plazması olarak besin maddeleri taşır.  Enzimlerin çalışması için gereklidir.

Mineraller Canlı yapısına katılırlar,enzimlerin çalışmasında görev alırlar Yeşil sebzeler, balık ve süt ürünlerinde bol miktarda bulunurlar.

Sindirilmeden direk kana geçerler.Sindirilmeden direk kana geçerler. Enerji vermezler.Enerji vermezler. Tüm canlılar doğadan hazır alır.Tüm canlılar doğadan hazır alır. Enzimin yapısına katılırlar.Enzimin yapısına katılırlar.

Düzenleyicidirler Düzenleyicidirler Kemiklerin yapısına katılırlar. Kemiklerin yapısına katılırlar.

 Selüloz  Kitin  Nişasta yapıtaşı glikoz  Glikojen

Glikoz Glikoz Nişasta Nişasta Vitamin hücre zarından geçebilir. Vitamin hücre zarından geçebilir. Aminoasit Aminoasit

 Proteinlerin yapıtaşı AMİNOASİT (proteinler hücre zarından geçemez)  Karbonhidratların yapıtaşı GLİKOZ  Yağ yapıtaşı YAĞASİDİ+GLİSEROL