Tehlikeli atıklar; çevre ve insan için tehlike arz eden yanıcı, yakıcı, kanserojen, patlayıcı, tahriş edici ve zehirli atıkların tümüne verilen genel bir isimdir.
Tehlikeli atıkların çevre ve insan sağlığına etkisiz hale getirilebilmesi için bir takım özel işlemlere tabii tutulması gerekmektedir. Ülkemizde bu işlemler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından lisanslandırılmış tesislerde gerçekleştirilmektedir. Ayrıca atıkların bu tesislere taşınması sırasında kullanılan araçlar bir takım özel eklentilerle donatılmış ve TSE ve Çevre ve Şehircilik Müdürlükleri tarafından lisanslandırılmıştır. Lisanslı firmalar dışında tehlikeli atıkların taşınması ve işlenmesi yasaktır.
Endüstri ve Otomotivde sıkça rastlanan bazı tehlikeli atıklar aşağıda listelenmiştir. - Tehlikeli maddeler ile kontamine olmuş absorban ve ambalajlar (Örn. yağlı bez, üstübü, eldiven, boya ve yağ kutuları) Yağlı mekanik parçalar, Tank dipi çamurları, Kirli solventler, Kaplama oluşan durulama suları, Redüktör ve hidrolik yağları, Atık Aküler
Tehlikeli Atık Mevzuatı Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkındaki Yönetmelik Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği Tıbbi Atıkların Bertarafına Dair Genelge (2010/17) Tıbbi Atıkların Sterilizasyonu Hakkında Genelge (2006/7) Tehlikeli Atık Taşıma Genelgesi ( )
Tehlikeli Atık Üreticisinin Sorumlulukları
Atıkların sınıflandırılması sürecinde, ulaşılabilir tüm bilgiler dikkate alınmalıdır, özellikle: - Atığın orijininin ve formülünün tanımlanması, işleme ve üretim, - Güvenlik veya ürün veri formu, - Yeni şekillenmiş orta vadeli ürünler veya ürünlerin kendileri, kimyasal sınıflandırmaları ve sınıflandırılması, - Bilinen atık analizlerinin belgelendirilmesi.
Atık Yönetimi Genel Esasları Yönetmeliğine göre Atık Yönetimi'nin tanımı; "Atığın kaynağında azaltılması, özelliğine göre ayrılması, toplanması, geçici depolanması, ara depolanması, geri kazanılması, taşınması, bertarafı ve bertaraf işlemleri sonrası kontrolü ve benzeri işlemler " olarak belirtilmektedir.
1. Çevre Yönetim Sorumlusu Tayin Edilmesi 2. Tehlike Atıkların Belirlenmesi ve Sınıflandırılması 3. Tehlikeli Atık Yönetim Planı Oluşturulması 4. Tehlikeli Atık Yönetimi Eğitimleri 5. Tehlikeli Atıkların Kaynağında Azaltılması 6. Tehlikeli Atıklarında Kaynağında Ayrı Toplanması 7. Tehlikeli Atıkların Geçici Depolanması 8. Tehlikeli Atıkların Taşınması, Geri Kazanım / Bertaraf Ettirilmesi
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (TAKY)’nde tanımlanan şekliyle; Tehlikeli Atık Yönetim Planı: Atıkların çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimini sağlamak üzere hazırlanan kısa ve uzun vadeli program ve politikalardır.
Atık Yağlar Atık Madeni Yağlar Bitkisel Atık Yağlar Çeşitli Sektörel Atıklar Deri Sektöründen Kaynaklanan Tehlikeli Atıklar Metal Sektöründen Kaynaklanan Tehlikeli Atıklar Metal Kaplama - Galvanizasyon Sektöründen Kaynaklanan Tehlikeli Atıklar Döküm Sektöründen Kaynaklanan Tehlikeli Atıklar Otomobil Tamirhanelerinden Kaynaklanan Tehlikeli Atıklar Vernik ve Cilalama İşlemlerinden Kaynaklanan Tehlikeli Atıklar Boya Üretiminden Kaynaklanan Tehlikeli Atıklar Tıbbi Atıklar Radyoaktif Atıklar
Tehlikeli atık üreticileri, 30/3/2010 tarih ve sayılı resmi gazetede duyurulmuş olan TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK ile "Atık beyan formunu her yıl takip eden yılın en geç Mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait bilgileri içerecek şekilde Bakanlıkça hazırlanan web tabanlı programı kullanarak doldurmak, onaylamak ve çıktısını almak ve beş yıl boyunca bir nüshasını saklamakla" yükümlü kılınmışlardır. Kısaca, Atık üreticisi bir önceki yıl içinde geri kazanım ya da bertarafını sağladığı atıkların toplam miktarlarını web tabanlı Tehlikeli Atık Beyan Sistemine aktarmalıdır. Bunun için öncelikle bir önceki yıla ait Ulusal Atık Taşıma Formlarının gözden geçirilerek her atık koduna ait toplam miktar belirlenir.
Atık Yönetimi Genel Esasları Yönetmeliğinde atık kodları aşağıdaki başlıklar altında toplanmıştır. ATIK LİSTESİ 1.Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki Ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar 2.Tarım, Bahçıvanlık, Su Kültürü, Ormancılık, Avcılık Ve Balıkçılık, Gıda Hazırlama Ve İşlemeden Kaynaklanan Atıklar 3.Ahşap İşleme Ve Kağıt, Karton, Kağıt Hamuru, Panel(Sunta) Ve Mobilya Üretiminden Kaynaklanan Atıklar 4.Deri, Kürk Ve Tekstil Endüstrilerinden Kaynaklanan Atıklar 5.Petrol Rafinasyonu, Doğal Gaz Saflaştırma ve Kömürün Pirolitik İşlenmesinden Kaynaklanan Atıklar 6.Anorganik Kimyasal İşlemlerden Kaynaklanan Atıklar 7.Organik Kimyasal İşlemlerden Kaynaklanan Atıklar 8.Astarlar (Boyalar, Vernikler Ve Vitrifiye Emayeler), Yapışkanlar, Macunlar Ve Baskı Mürekkeplerinin Üretim, Formülasyon, Tedarik Ve Kullanımından (İftk) Kaynaklanan Atıklar 9.Fotoğraf Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar 10.Isıl İşlemlerden Kaynaklanan Atıklar
11.Metal Ve Diğer Malzemelerin Kimyasal Yüzey İşlemi Ve Kaplanması İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar; Demir Dışı Hidrometalurji 12.Metallerin Ve Plastiklerin Fiziki Ve Mekanik Yüzey İşlemlerinden Ve Şekillendirilmesinden Kaynaklanan Atıklar 13.Yağ Atıkları ve SıvıYakıt Atıkları (Yenilebilir Yağlar, 05 ve 12 Hariç) 14.Atık Organik Çözücüler, Soğutucular Ve İtici Gazlar (07 Ve 08 Hariç) 15.Atık Ambalajlar; Başka Bir Şekilde Belirtilmemiş Emiciler, Silme Bezleri, Filtre Malzemeleri Ve Koruyucu Giysiler 16.Listede Başka Bir Şekilde Belirtilmemiş Atıklar 17.İnşaat Ve Yıkım Atıkları (Kirlenmiş Alanlardan Çıkartılan Hafriyat Dahil) 18.İnsan Ve Hayvan Sağlığı Ve/Veya Bu Konulardaki Araştırmalardan Kaynaklanan Atıklar (Doğrudan Sağlığa İlişkin Olmayan Mutfak Ve Restoran Atıkları Hariç) 19.Atık Yönetim Tesislerinden, Tesis Dışı Atık Su Arıtma Tesislerinden Ve İnsan Tüketimi Ve Endüstriyel Kullanım İçin Su Hazırlama Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar 20.Ayrı Toplanmış Fraksiyonlar Dahil Belediye Atıkları (Evsel Atıklar Ve Benzer Ticari, Endüstriyel Ve Kurumsal Atıklar)