1 KAMU İSTİHDAMINDA DÖNÜŞÜM - ESNEK ÇALIŞMA, GÜVENCESİZLİK ve PERFORMANS DEĞERLENDİRME - Dr. Erkan AYDOĞANOĞLU Eğitim Sen Eğitim Uzmanı

2 KAMUNUN DÖNÜŞÜMÜ Kamunun ve kamu hizmetlerinin önceden belirlenmiş ekonomik, toplumsal, politik hedefler doğrultusunda; ilke, amaç ve işlevleri bakımından yeniden tanımlanması, “serbest piyasa” koşullarına uygun olarak yeniden düzenlenmesi…

3 Kamu Hizmeti Nedir?  Devlet ya da diğer kamu tüzel kişileri tarafından ya da bunların gözetim ve denetimleri altında, genel ve ortak gereksinmeleri karşılamak, kamu yararı ya da çıkarını sağlamak için yapılan ve topluma sunulmuş bulunan sürekli ve düzenli etkinlikler dizisi…  Düzenlilik, süreklilik, kâr amacı gütmeme kamu hizmetinin en önemli öğelerini oluşturur… kamu personeli  Kamu hizmeti kamu personeli eliyle yürütülür…

4 Sosyal Devletin Kamu Personel Sistemi  Kamu hizmetinin sürekliliği ve düzenliliği esastır. Bu nedenle kamuda istihdam edilenler genel anlamda “kamu personeli” olarak adlandırılır…  Kamu istihdamı özel istihdama göre daha koruyucudur.  Kariyer sistemi yaygındır, görevde yükselme esastır…  Kamu hukukuna tabi olarak çalışılır…  Kamu hizmetinin sürekli ve düzenli olması gerektiği için kamu personelinin işten çıkarılmaması kuraldır…  Hukuki olarak düzenlenmiş iş güvencesi vardır…  Liyakate ve kıdeme göre ödeme yapılır…  Kamuya özel sosyal güvenlik ve emeklilik sistemine sahiptir…

5 Yeni Liberal Devletin Kamu Personel Sistemi  Kural olarak özel hukuk kurallarına göre istihdam söz konusudur…  İş güvencesi ancak uzun çalışma süresi (10-15 yıl) sonunda alınabilir…  Yatay örgütlenmeler baskındır. Uzmanlaşma önemsenir.  Bir kişinin birden fazla işi yapması ve bireysel performansa göre değerlendirme yapılması esastır…  Bireysel performansa göre ücret ödemesi yapılması kuraldır…  Sosyal güvenlik ve emeklilik sistemi diğer istihdam biçimleriyle aynıdır…  Emeğin denetimi son derece sıkı ve katı kurallara tabidir…  “Şeffaflık” ve “hesap verebilirlik” ön plandadır…  Esnek, sözleşmeli, güvencesiz ve proje temelli çalışma esastır…

6 KAMUDA DÖNÜŞÜMÜN TARİHSEL EVRELERİ  24 Ocak 1980 Kararları…  Hizmet Ticareti Genel Anlaşması - GATS (1995)  AKP İktidarı (2002- …)

7 Kamuda Dönüşüm Süreci  Kamu hizmetlerinin ekonomik büyüklüğü (Pazar alanı)…  Kamu hizmetlerinin yaygınlığı (Pazar genişliği)…  Kamunun sermayenin serbest dolaşımını engellemesi (Haksız rekabet)…  Hizmetlerin uluslararası ticarete açılması (GATS taahhütleri)…

8  Sağlık ve sosyal hizmetler:  Sağlık ve sosyal hizmetler: Tüm hastane hizmetleri, kreşler vb;  Eğitim Hizmetleri:  Eğitim Hizmetleri: İlk, orta ve diğer öğretim hizmetleri, yüksek öğrenim hizmetleri;  Mesleki Hizmetler:  Mesleki Hizmetler: Uzmanlık gerektiren hizmetler, bilgisayar ve ilgili hizmetler, diğer mesleki hizmetler;  Mali Hizmetler:  Mali Hizmetler: Sigortacılık ve sigortacılık ile ilgili hizmetler, bankacılık ve diğer mali hizmetler;  Haberleşme Hizmetleri:  Haberleşme Hizmetleri: Posta hizmetleri, kurye hizmetleri, telekomünikasyon hizmetleri; müteahhitlik ve ilgili mühendislik- mimarlık hizmetleri;  Çevre Hizmetleri:  Çevre Hizmetleri: Kanalizasyon hizmetleri, çöplerin kaldırılması hizmetleri, çevre ve benzeri hizmetler;  Turizm ve Seyahat ile İlgili Hizmetler:  Turizm ve Seyahat ile İlgili Hizmetler: Oteller ve lokantalar, seyahat acenteleri ve tur operatörü hizmetleri;  Ulaştırma hizmetleri:  Ulaştırma hizmetleri: Kara, hava, deniz ve demiryolu taşımacılığı hizmetleri… GATS ile Piyasaya Açma Taahhüdünde Bulunulan Kamu Hizmetleri (1995)

9 Bazı OECD Ülkelerinde Kamu İstihdamı

Sayılı Torba Yasada Yapılan 657 DMK Değişikliklerini Hatırlamak… 657 Sayılı DMK Madde 91: 657 Sayılı DMK Madde 91: “Kadrosu kaldırılan memurlar, en geç altı ay içinde kendi kurumlarında niteliklerine uygun bir kadroya atanırlar. Bu memurlar, kurumlarında atama imkânı bulunmaması hâlinde aynı süre içinde başka bir kurumdaki kadrolara atanmak üzere Devlet Personel Başkanlığına bildirilir. Bunlar, atama işlemi yapılıncaya kadar kurumlarında niteliklerine uygun işlerde çalıştırılır ve yeni bir kadroya atanıncaya kadar eski kadrolarına ait malî haklardan ve sosyal yardımlardan yararlanmaya devam ederler.”

11

Sayılı DMK’da Esnek Çalışma ve Performans Değerlendirme 657 Sayılı DMK Madde 100 (3. Fıkra): 657 Sayılı DMK Madde 100 (3. Fıkra): “Memurların yürüttükleri hizmetin özelliklerine göre, bu madde uyarınca tespit edilen çalışma saat ve süreleri ile görev yerlerine bağlı olmaksızın çalışabilmeleri mümkündür. Bu hususa ilişkin usul ve esaslar, Devlet Personel Başkanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca belirlenir.” 657 Sayılı DMK Madde 110 (4. Fıkra): “Kamu kurum ve kuruluşları yürütmekte oldukları hizmetlerin özelliklerini göz önünde bulundurarak memurlarının başarı, verimlilik ve gayretlerini ölçmek üzere, Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşü alınmak kaydıyla, değerlendirme ölçütleri belirleyebilir.”

13

14 Hak Aramak ve Grev İşten Atılma Nedeni! 657 Sayılı DMK Madde 125 (E. Bendi): 657 Sayılı DMK Madde 125 (E. Bendi): devlet memuriyetinden çıkarılma cezası verilir “a) İdeolojik veya siyasi amaçlarla kurumların huzur, sükûn ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere katılmak veya bu amaçlarla toplu olarak göreve gelmemek, bunları tahrik ve teşvik etmek veya yardımda bulunanlara devlet memuriyetinden çıkarılma cezası verilir.” Kamu emekçilerinin son yıllarda geniş bir katılımla gerçekleştirdiği 25 Kasım 2009 uyarı grevi ve 23 Mayıs 2012 grevi üzerinden bu madde dayanak gösterilerek, greve katılan kamu emekçilerinin bırakalım “memuriyetten çıkarılmayı”, haklarında soruşturma bile açılmamış olmasını bu maddeyi fiilen geçersiz hale getirmiştir.

15 23 Mayıs 2012 Grevi

16 Ödünç Memurluk! 657 Sayılı DMK EK Madde 8 (2. Fıkra): 657 Sayılı DMK EK Madde 8 (2. Fıkra): “(…) memurlar, kamu yararı ve hizmet gerekleri sebebiyle ihtiyaç duyulması hâlinde kurumlarınca, Devlet Personel Başkanlığının uygun görüşü alınarak diğer kamu kurum ve kuruluşlarında altı aya kadar geçici süreli olarak görevlendirilebilir.” 29 Ekim 2010 tarihinde Kayseri'nin Sarız ilçesi kaymakamı cezaevinde kadın gardiyan olmadığı için ilçe milli eğitim müdürlüğünden kadın öğretmenlerin cezaevinde kadın mahkûmların üzerini araması için görevlendirilmesini istedi…

17 MEMURA MÜJDE!

18 Ülkeler Ülkeler Kamu personelinin istihdama oranı Yıllık çalısma süresi (Saat) Norveç34, Danimarka31, Fransa24, Finlandiya22, Slovenya22, Estonya22, Polonya21, Yunanistan20, Macaristan19, Çek Cum. 19, Slovakya19, Kanada18, İngiltere18, İtalya14, İspanya12, Türkiye12, Yeni Zelanda 11, Japonya7, Ülkelere Göre Kamu İstihdamı ve Kamuda Yıllık Çalışma Süreleri

19 “Yeni” Personel Rejimi Nasıl Olacak?  Kamuda esnek çalışma ve performans değerlendirme üzerinden verimlilik ilkesi hayata geçirilecek ve “minimum maliyetle maksimum çıktı” sağlamak temel hedef olacak…  Tıpkı fabrikalarda olduğu gibi, performans değerlendirme uygulamaları ile çalışma temposu ve angarya çalışma uygulamaları artacak…  Kamuda hem işlevsel esneklik (bir kişiye birden çok iş yaptırma), hem de sayısal esneklik (daha az kişi ile daha çok iş yapmak) mümkün olacak…  Kamu emekçilerinin büyük bir kısmı iş güvencesiz ve sözleşmeli olarak istihdam edilecek…  Sözleşmeli istihdam edilenlerin iş güvencesi göstereceği bireysel performansa bağlı olacak…

20 ESNEK İSTİHDAM

21 ESNEK ÇALIŞMA (!)

22

23 GÜVENCESİZ ÇALIŞMA İstikrarsızlık Güvencesizlik İşGelir Sosyal Güvenlik

24

25 GÜVENCELİ İSTİHDAM GÜVENCESİZ İSTİHDAM Tam zamanlı çalışma…Kısmi zamanlı çalışma… Kayıtlı işgücü…Kayıt dışı işgücü… Sürekli bir işte çalışma…Gündelik ve değişik işlerde çalışma… Düzenli çalışma saatleri…Düzensiz çalışma saatleri… Tüm yıl boyu çalışma… Mevsimlik, geçici veya belirli süreli çalışma… Tek bir işyerinde çalışma…Birden fazla işyerinde çalışabilme… Sosyal güvenlik hakkından tam yararlanma… Sigorta primlerinin eksik yatırılması…

26

27 İşteki “başarı” ve “verimlilik” düzeyinin belirlenmesi amacıyla, çalışanların önceden belirlenmiş birtakım kriterlere göre değerlendirilmesi üzerinden çeşitli puanlar verilerek yapılan işlemler bütünü… PERFORMANS DEĞERLENDİRME

28

29  Performans uygulaması ile, aynı ya da benzer işi yapanların, farklı ücretlendirilmesi, farklı çalışma ve iş yükü altına girerek birbiriyle rekabet etmesi…  Temel amaç, çok çalışanın daha çok ücret alması ya da çalışanla çalışmayanın belli olması değil, iş yükünün artması ve karşılıksız çalışmanın (angaryanın) daha da yaygınlaşması…  “Çalışma hızı” ve “verim” artışının gözlenebilir ve ölçülebilir hale getirilmesi, “girdi-çıktı ilişkisi”nin doğrudan kurulması…  İşyerlerinde yaşanacak yarış sonrasında performansı düşük olanın işten atılacağı bu sistemde “çok kazanmak” tuzağına düşmek, okullarda ya da işyerlerinde acımasız bir rekabet ve yarışın yaşanmasına neden olacak…  Uygulamada en çok gözlenen sonuç psikolojik yıldırma (mobbing), iş değiştirme (sürgün, rotasyon) ve işten çıkarma şeklinde görülüyor… Performans Değerlendirme ile Ne Hedefleniyor?

30 Bedava Peynir Sadece Fare Kapanında Olur!

31 Müşteri odaklı: Hedefe ulaşmak için yapmayacağı şey olmayan… Değişime açık: İşteki duruma göre şekil alan, omurgasız, fırıldak kişilik… Uyumlu: Suya sabuna dokunmayan, itiraz etmeyen, itaatkar, silik kişilik… Süratli düşünen: İyi bahaneler uyduran, en zor durumlardan kolayca sıyrılan… Mantığını iyi kullanan: İşi başkasına yaptırıp, kendisi yapmış gibi yapan… Kariyere önem veren: Kariyer için en yakın arkadaşını bile harcayabilen… Motivasyonu yüksek: Çabuk gaza gelen, her türlü angarya işi yapan kişilik… Stresle başa çıkabilir: Dünya yıkılsa umurunda olmayan “gamsız” kişilik… Lider: Sürekli gaz veren, çalışanları karşılıksız fazladan çalıştırabilmek için motive eden kişilik… Temsil yeteneği olan: Kendini bir şey sanan, performansı düşünce ilk önce kapı önüne konulan kişi… Performans Terimleri Sözlüğü

32 Performans Düşerse!

33

34 Yeni Kamu Personel Rejiminin Hedefleri  Kamuda esnek, kuralsız ve güvencesiz çalışmanın yaygınlaşması…  Kamu istihdamında “kısmi süreli çalışma”, “uzaktan çalışma”, “tele çalışma” ve “ödünç memurluk” gibi uygulamalarla esnek çalışma rejimini oluşturmak…  Suskun, itiraz etmeyen, itaatkar “çalışan” profili yaratmak…  Mücadeleci sendikaları zayıflatmak, yandaş sendikaları güçlendirmek…  Emekçiler arasındaki rekabeti ve ayrımları derinleştirmek…

35 NE YAPILMALI?  Kamu-özel ayrımı yapmaksızın çalışma yaşamında güvenceli istihdam esas alınmalı, taşeron ve sözleşmeli çalıştırma yasaklanmalıdır…  Herkesin kamu hizmetlerinden eşit ve parasız olarak yararlanması sağlanmalıdır…  Kamu hizmetleri piyasanın ihtiyaçlarına göre değil, toplumsal fayda ve kamu yararı gözetilerek sunulmalıdır…  ‘Müşteri’ bilinci değil, yurttaşlık bilinci geliştirilmelidir...  Kamu hizmetlerinin sunumunda stratejik değil, demokratik planlama yapılmalıdır…  Performans değerlendirmesinden vazgeçilmeli, hizmet sunumunun değerlendirilmesinde objektif ve bilimsel ölçütler kullanılmalıdır…  Ücretler ve çalışma koşulları performansa göre değil, sendikalarla yapılacak toplu sözleşme ile belirlenmelidir…  Bütün bunlar talep edilirken 657 Sayılı Yasayı savunmak tuzağına kesinlikle düşülmemelidir…

36