KAN ALMA TEKNİKLERİ Dr. Ruşen ÇOŞAR

Birçok test kanda yapılır ve testin tipi gerekli kan miktarını belirler..

Lab. Hay. Yaygın Olarak Kan Alınan Yerler Fare kalp (sadece terminalde) orbital sinüs (sadece anestezi altında) kuyruk veni ve safen ven Sıçan faredeki gibi subklavyen ven Kobay kalp (sadece anestezi altında) ön vena kava/subklavyen ven Tavşan marginal kulak veni Kedi, Köpek sefalik safen femoral ve jugular venler Domuz jugular ven vena kava anteriyör kulak venleri Kanatlılar brakiyal kanat veni sağ jugular ven ve kalp(sadece anestezi altında)

Bir defada güvenle alınabilecek kan volümü(mL) Tür Kan Volümü(mL/kg) Bir defada güvenle alınabilecek kan volümü(mL) Kanamayla alınabilecek maksimum volüm(mL) Kobay 67-92 5-6 / 6-8 29-42 / 24-31 Fare 78-80 0,1-0,2 0,8-1,4 / 0,6-1,4 Tavşan 44-70 5 31-310 Sıçan 50-70 1,5-2,0 / 3-3,5 13-15/ 7-9

Kan alma miktar ve süresi En fazla miktar alınırsa iki haftada bir yapılması güvenli Daha sık kan alma gerekliyse hematokrit veya serum protein düzeyi izlenmeli Kısa sürede ufak miktarlar alınacaksa heparin/serum fizyolojik içeren kateterlerin yerleştirilmesi Sağlıklı bir hayvandan bir defada alınan kan hesaplanan kan volümünün %20'si vücut ağırlığının %1'ini aşmamalıdır. bu miktar 3-4 haftada bir tekrarlanabilir.

Kan alma miktar ve süresi Daha kısa sürelerde kan almak istenirse dolaşımdaki kanının ancak %1'i 24 saatte bir alınabilir. Hipovolemik şoku önlemek için kan alınmasından sonra elektrolit solüsyonu hemen verilirse bu miktar %2'ye çıkarılabilir (2mL/100g). Kan alma sıklığı alınan miktara bağlıdır. hayvanın hematokriti %35'den daha az hemoglobin konsantrasyonu 10 g/dL ise yukarıda belirtilen kan volümünü almak güvenli değil

Kan örneği alma Yaşamla bağdaşmayacak miktarda kan alma genel anestezi altında gerçekleştirilmelidir. Kan alındıktan sonra hayvanın öldüğü kontrol edilmelidir. Kan alındıktan sonra alternatif ötanazi önerilir. Genel bir kural olarak hayvanın kan volümü vücut ağırlığının %10'dur. Hayvan kanatıldığı zaman sadece bu volümün yarısı alınabilir. Bu nedenle terminal kan almada hayvanın vücut ağırlığının %5'i kadar (mL cinsinden) kan alınabilir.

Kan örneği alma İntrakardiyak kan alma genel anesteziyle mümkündür. Hayvan canlı kalacaksa genel anestezi olmaksızın periferik damarlardan kan alınabilir. İntrakardiyak kan alma genel anesteziyle mümkündür. Nadir de olsa kalp tamponadı, pulmoner hemoraji veya pnömotoraks görülebilir. Retroorbital kan alma mutlak anestezi gerektirir. Kan almak için damar kesilmesi önerilmez. Daha uygun alternatif teknikler genellikle olasıdır. Cut down veya doku kesilmesi yapılırsa anestezi uygulanır.

Yerin Hazırlanması Enjektabl anestezikler dahil sıvı verilmesindeki gibi genel kurallar kan almada da uygulanır. Vene girileceği zaman yerin iyi görülebilmesi için kıllar tıraşlanır veya kırkılır. Enjeksiyon veya insizyon alanı alkolle temizlenmelidir. Bazı işlemler anestezi gerektirirken bazıları hayvan uygun şekilde sabitleştirilirse anestezisiz başarılabilir. Damarları çok iyi görülebilir hale getirilebilmesi için dilatasyonun birçok tekniklerinden biri kullanılabilir. Damar tıkanabilir ve uygulanan basınç damarda bir miktar genişlemeye neden olacaktır. Isıtma da dilatasyon yapar. Tavşan kulağı, fare veya sıçan kuyruğu kullanıldığı zaman düşük watlı lamba, ısıtmak için kullanılabilir. Lamba aydınlatmayı da sağlayarak ek yardımda bulunacaktır. Damarlar alkolle temizlendikten sonra ksilenli gazlı bezle silinerek de dilate olur. Sıklıkla alkolle ıslatılmış gazlı bezle derinin sert silinmesi, yeterli dilatasyon yapacaktır.

Gerekli gereç Vene girmek için uygun G'de iğne ve uygun uzunlukta şırınga seçilmelidir. Fare ve sıçanların kuyruk veni için daha küçük iğneler (25-30 G) kullanılmalıdır. Diğer hayvanlarda başka damarlar için uygun iğne-şırınga hayvanın büyüklüğüne ve örnek alma için seçilen yere bağlı olacaktır. Uyanık hayvanlarda kan almak için hayvan uygun tutulmalıdır. Hayvanın hareket etmesini engellemek için tutma gerekli olup bu şekilde kan damarlarının ve diğer organların yaralanması önlenir. Koyun, keçi,kedi, köpek, domuz,tavşan,fare ve sıçan için fiziksel tutma aleti gereklidir. Orbital sinüs ve kalpten kan almak için anestezi gereklidir

Teknik İğnenin vene girişi, normal koşullarda girişimin en yorucu kısmıdır. Bazı ip uçları verilir fakat pratikte başarılı olmak için gereklidir. Venler kollabe olabilir, kayabilir bu nedenle girilmesi zordur. Tam, dikkatli olarak iğnenin sokulması, daima en uygunudur ve birkaç defa teşebbüs gerekebilir. İğne vene paralel olarak sokulur ve ucu longitudinal aks boyunca lümene çevrilir. Venden kan alındığı zaman aspirasyon yavaş olmalıdır böylece kollaps önlenir.

Kalpten kan alma Küçük kemirgenlerden birkaç damladan fazla kan almak gerektiğinde Büyük laboratuvar hayvanları için de kullanılır Bu yöntem oldukça risklidir bazen ölüme neden olabilir. Sıklıkla kan alınma da önerilmez Hayvan anestezi edilmeli ve sırt üstü yatırılarak tespit edilmeli Kalp vuruşunun en güçlü olduğu nokta işaret parmağıyla saptanır ve iğne orta hattın hafifçe solunda ksifoid kıkırdağın altına sokulur Kalbe girmek için iğne horizontal akstan sternuma 20-30 derecede ilerletilir ve ilerletilirken hafifçe aspire Kan yavaşça çekilir, ötanazi gerekmiyorsa sınırlı miktarda kan alınmalıdır (erişkin sıçanlardan 4 ) Farede 25 G, sıçan ve kobayda 22 G, tavşanda 16 G, kedi ve köpekte 18-22 G iğne kullanılması

Fare ve sıçan kuyruğundan kan alma Fare ve sıçanın kuyruk veninden kan alma veya intravenöz enjeksiyon mümkündür. Kuyruğun tabanında laterale yakın venler görülebilir fakat aydınlatmanın ve dilatasyonun iyi olması gereklidir. Kuyruk veya kulağı yaralayarak kan alma yasaktır. Bu daima venden ziyade arterin yaralanmasına neden olur. Ağır hemoraji meydana gelir. Ayrıca bu girişimler iğneyle alınana göre daha ağrılıdır zira yaranın iyileşmesi uzar. Bu yerde enfeksiyon, hemoraji ve diğer komplikasyonların riski de fazladır. Hayvan mekanik sabitleştiricilerde tutulur. Kuyruğun köküne yakın lateral olarak venler görülür fakat iyi bir aydınlatma ve dilatasyon gereklidir. Ilık suya kuyruk sokulabilir veya lambayla ısıtılabilir. Bu şekilde venler dilate olur. 25-30 G iğneyle girilir, gelen damlaya kapiller tüp sokularak kapilleriteyle kan toplanır. Kuyruk tabanına lastik bandaj uygulanarak kanın alınması kolaylaşır.

Ventral kuyruk arterinden kan alma Sıçan anestezi edilmeli ve sırt üstü yatırılmalıdır. Kuyruktan kan almada kuyruğun 40 °C ile 50 °C ısıtılmasıyla artırılır. Şırıngada önce negatif basınç oluşturulur yani piston geri çekilir sonra artere iğne 20-30 derecede sokulur. İğne girmişse şırınga kanla derhal dolar. Kan akımı yavaşlar veya durursa iğne geri çekilmeli İğne 22 G ve şırınga 3 mL'lik olmalıdır. Tekrar iğnenin girilmesi gerekiyorsa kuyruğun daha proksimaline girilmelidir. İğne çekildikten sonra kanamayı engellemek için iğne yerine basınç uygulanır

Tavşan kulağından kan alma Tavşan kulağının marginal veni ufak miktarda kan almak için kullanılır Marginal ven intravenöz enjeksiyon için kullanılır Buradan kan almak oldukça kolay Alan tıraşlanır, alkolle ve sonra ksilen'le temizlenir Ven, parmak bastırılarak tıkanır; iğne dikkatlice sokulur ve kan yavaşça çekilir. İğne geri çekildikten sonra hematomu engellemek tamponla sağlanır Büyük miktarda kan almanın en iyi yolu santral kulak arteridir 50 mL

Periorbital kan alma Periorbital kan alma için hafif bir anestezi gerekli Sıçanın orbital ven pleksüsünden, fare ve hamsterin orbital sinüsünden kan alma sıklıkla kullanılır. Bu teknik kullanılarak haftada bir veya iki haftada bir fareden 0.25 mL, sıçanda 0.5 mL kan Sıçanın Periorbital bölgesinden kan almak için, kapiller tüp gözü çepeçevre saran orbital sinüse itilir Kapiller tüp kaudal döndürülürken yavaş bir rotasyonla medial kantusa sokulur Kan aldıktan sonra hematomu engellemek için tüpün girdiği yere basınç uygulanır

Jugular venden kan alma Büyük laboratuvar hayvanlarında jugular venden kan almak zordur Burada köpek ve kedileri hariç tutmak gereklidir Daha küçük türlerde ven kullanılacaksa cerrahi olarak cut-down

Sıçanlarda tekrarlayan girişimler için juguler vene kateter konulması tercih edilir.

Farenin safen veninden kan alma Farenin safen veninden kan alınması için hayvanın tüpe sokulması. Hayvanı zapt etmek için 50 mL'lik tüp kullanılır Tüpe hava giriş çıkışını sağlamak için tüpün koni kısmına matkapla delikler açılır Hayvan tüpe konur; anestezik kullanılmaz Arka bacak gerilir ve kuyruk ve kalça arasındaki deri kıvrımı tutularak sabitleştirilir Kıllar temizlenir ve safen ven kalça yüzeyinden görülür İğne ile veni delinir Lansete gerek yoktur

Farenin safen veninden kan alma Farenin safen veninin delinerek kanın alınması Çıkan kan tüpe alınır Farenin büyüklüğüne bağlı olarak yaklaşık 100 µL toplanabilir. Kan tüpe serbestçe akar Pıhtılaşmayı ve koagülasyonu azaltmak için silikon yağıyla deri yağlanır. Bu yöntem, birden fazla örnek alındığı zaman kullanılır. Birden fazla örnek aynı yerden alınacağı zaman yara kabuğu kaldırılır. Bu bir günde birkaç kez yapılabilir

Farenin safen veninden kan alma Tüp uzaklaştırıldıktan sonra kanı durdurmak için ayağa fleksiyon yaptırılır. Gazlı bez veya pamuk bu yere bastırılır. Ufak bir kabuk oluşacaktır. Kanamanın durmasından sonra fare kafesine konur. Farenin diğer safen veninden kan alınması için tüpe yerleştirilmesi Hayvanın diğer bacağından da (sağ bacak) kan aynı yöntemle alınabilir. Sağ bacağı sabitleştirmek için karın ile kalçanın baş tarafı arasındaki deri tutulur. Bacağın lateral yüzeyi temizlenmeden önce kuyruk sabitleştirilir. Farenin diğer bacağının lateral yüzeyi temizlenmeden önce kuyruk sabitlenir Kılların temizliğinden sonra 23 G iğneyle damar delinerek kan alınır.

KOBAY Eksanguanasyon:Bu işlem anestezi altındaki kobay giotin veya geniş bir makas Kardiosentez: Eğer ötenazi planlanmıyor ise miktar 7ml/kg’ı geçememelidir. Lateral safen ven: Superior vena kava: Tekrarlıyan yada 1 ml’den daha fazla kan Anestezi uygulandıktan ve sırtüstü tespit Maniburum sterni palpe edilir. Horizontal aksına 30-35 derecelik açı ile ilk kotun altından maniburumun lateralinden iğne 1-1.25 cm itilir ve hafif basınç uygulanır. Kan elde edilemez ise iğne çekilip işlem yinelenmelidir. Kan yavaşça aspire edilmeli ve en fazla 7 ml/kg olacak şekilde kan alınmalıdır. Kulak Veni: 0.1-0.2 ml gibi çok az kan almak için kullanılabilir. Juguler Ven: Anestezi altında ve sıçanlarda anlatıldığı gibi yapılır. Orbital sinüs

KEDİ Kardiak Yolla Kan Alma Sefalik Ven Bacağın arka kısmında lokalizedir. Üst kısmından hafif bastırılarak damar şişirilir. Iğne ile girilir. Bu durumda bir kaç ml kan elde edilebilir . Juguler Ven: Boynu traş edince kolayca saptanabilir. Toraks girişinde damar üzerine baş parmakla bastırıldığında daha kolay şişer. 21 numara iğne ile girince 20-30 ml kan kolayca elde edilebilir. Anestezi Vena aurukularis : Çok az miktarda kan alınacaksa kullanılır.

KÖPEK Kardiak Yolla Kan Alma Sefalik Ven Köpek uygun şekilde tutulurken Yardımcı asistan köpeğin bileğinin üzerine bastırarak veni dilate edilir 1-5 ml kan elde dilebilir Juguler Ven: On ile yüz ml arasında kan temin etmek için kullanılabilir. Boyunda Juguler kanalda juguler ven tespit edilir. 21 numara iğne kullanılmalıdır. İğne damara paralel girilmeli ve damarda ilerletilmelidir. İşlem sonrası kanama kontrolü için giriş yerine bir iki dakikalık bası uygulanmalıdır.

TEŞEKKÜRLER