KKTC İçme Suyu Temin Projesi Dr. Tuğba Evrim MADEN Hidropolitik Uzmanı

Suyun Yerkürede Dağılımı UNESCO, Water Shared Responsibility, s.121, 2006

Su dünya genelinde yüzde 70 oranında tarım, yüzde 20 oranında sanayi ve yüzde 10 oranında içme-evsel kullanım amacıyla kullanılmaktadır. Söz konusu bu rakamlar Avrupa Birli ğ i’nde ise yüzde 24 oranında tarım, yüzde 17 oranında içme, yüzde 15 oranında sanayi ve yüzde 44 oranında enerji amaçlı kullanım olarak sıralanmaktadır. Dünya genelinde küresel ölçekte enerji sa ğ lanımının yüzde 16’sı hidroelektrik ile sa ğ lanmaktadır.

1 milyar insan su kıtlığı yaşayan bölgelerde yaşamaktadır. Bu rakam 2025 yılında 3.5 milyar’a yükselecektir.

Falkenmark İ ndeks Su (m3/kişi/yıl)Sınıflandırma 1700 ve üstü Su baskısı yok Su sıkıntısı Su kıtlığı 500 ve altıMutlak su kıtlığı

Türkiye Su Zengini mi? Toplam Su Miktarı 501 milyar m 3 Su Bütçesinden AyrılanlarAtmosfere Buharlaşan Su Miktarı -274 milyar m 3 Yeraltısuyuna Katılan Su Miktarı -69 milyar m 3 Su Bütçesine Katılanlar Komşu Ülkelerden Eklene Su Miktarı +7 milyar m 3 Yeraltısuyundan Pınarlar Aracılığı ile Yüzeye Çıkan Su Miktarı +28 milyar m 3 Toplam Su Potansiyeli 193 milyar m 3

Türkiye Su Zengini Bir Ülke De ğ ildir Devlet Su İşleri (DSİ)’nin Türkiye’nin su potansiyeli hesaplarına göre Türkiye kişi başına yıllık 1652 m3 su potansiyeline sahiptir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tahminlerine göre Türkiye nüfusu 2030 yılında 100 milyona ulaşacak ve su potansiyeli kişi başına yıllık 1120 m3’e düşecektir. Türkiye su sıkıntısı yaşayan ülkeler arasında yer alacaktır.

ÜLKELERE GÖRE K İŞİ BA Ş INA DÜ Ş EN YILLIK YEN İ LENEB İ L İ R SU KAYNA Ğ I

Kıbrıs Adasında Su Sorunu Yetersiz yüzey suyu Yağış miktarında azalma Yüksek Buharlaşma Aşırı YAS kullanımı Tuzlu Su Girişimi Su Kalitesi

KKTC’de Su Sorununa Çözüm Çalışmaları KKTC hükümetinin Güzelyurt Bölgesinde tarımsal alanda modernizasyon çalışması, Yayla Sulama Projesi, Güzelyurt Derivasyon Kanalı Projesi, Gemikonağı Rezervuar Projesi, Yeşilırmak Vadisine Baraj Yapımı, Haspolat Atıksu Arıtma Tesisinde evsel atık suyun arıtılması, Deniz Suyunu Arıtarak Su Temini ve Türkiye’den KKTC’ye su transferidir.

Türkiye’den su transferi dışında söz konusu projelerden Güzelyurt Bölgesinde tarımsal alanda modernizasyon çalışması tamamlanamamış,, Yayla Sulama Projesi, Güzelyurt Derivasyon Kanalı Projesi, Gemikonağı Rezervuar Projesi başarısız olmuş, baraj projesi gerçekleşememiştir. Haspolat Atıksu Arıtma tesisi tamamlanmış ve başarılı olmuştur

Bir çözüm yolu olarak Türkiye’den su taşıma Tankerle su taşıma (Medusa) Balon ile su taşınımı Boru Hattı ile Su Taşıma

KKTC Su Temin Projesi 1. Türkiye Yakası: Alaköprü Barajı Alaköprü Barajı Dengeleme Deposu Arası İletim Hattı Dengeleme Deposu Dengeleme Deposu-Deniz Girişi Vana Odası Arası İletim Hattı

2. Deniz Geçişi: Akdeniz Geçişi HDPE Boru Hattı İmalat ve Montajı 3. KKTC Yakası: Güzelyalı Pompa İstasyonu Güzelyalı Pompa İstasyonu Geçitköy Barajı Arası Terfi Hattı Geçitköy Barajı Geçitköy Pompa İstasyonu

4. KKTC Dağıtım Şebekesi: Arıtma Tesisi Lefkoşa İsale Hattı Girne İsale Hattı, Lefkoşa-İskele-Mağusa İsale Hattı, İskele-Dipkarpaz İsale Hattı,

Proje ile KKTC’ye yılda 75 milyon m3 suyun iletilmesi bu suyun 37,76 milyon m3’ünün (%50,3) içme- kullanma ve sanayi suyuna, geriye kalan 37,24 hm3’ü (%49,7) sulama suyuna tahsis edilecektir. Proje ile; halen kısıtlı yeraltı ve yüzeysel su kaynakları nedeniyle su sıkıntısı çekilen KKTC’ye hem içme- kullanma ve sanayi suyu temin edilerek 2045 yılı su ihtiyacı karşılanacak; yapılacak sulu tarım ile yüksek gelir artışları sağlanacaktır. Adada yazların uzun ve sıcak, kışların da kısa ve ılıman geçmesi, ayrıca topraklarının çok verimli olması, yılda 2,3 kat mahsul alınmasına imkân sağlanacaktır.

Bu projeyle; -KKTC’de uzun süredir kalite yönünden dünya standartlarının da altında su kullanmak zorunda kalan halk iyi kalitede suya erişebilecektir. -KKTC’de su ihtiyacını karşılamak için yeraltı suyu yoğun bir şekilde kullanılmaktadır, Türkiye’den taşınacak su miktarı ile yeraltı suları üzerinde oluşan baskının azalacağı düşünülmektedir. Uzun bir süreç olsa da bu dönemde yeraltı sularının kendini yenilemesi de sağlanabileceğini düşünülmektedir.

- Suyun kalitesi, üretilen ürünün kalitesini de doğrudan etkilemektedir. Kaliteli ve etkin kullanılan su ile ürünün hem miktarca hem de kalite olarak niteliği olumlu yönde gelişecektir. - Su transferinin tarıma katkısı ile ekonomik kalkınma sağlayacaktır. -Önemli bir diğer konu ise suyun gönderilmesiyle birlikte su yönetiminde yeniden yapılanma ve halkın suyun etkin kullanımıyla ilgili eğitilmesi gerekmektedir. Bu eğitim ve yeniden yapılanma olmaması halinde KKTC’nin su sorunu sürdürülebilir bir çözüme ulaşmayacaktır. -Su sorununu yaygın olduğu Doğu Akdeniz ve Ortadoğu bölgesi için bu proje önemli bir örnek olacaktır. -Boru hattı ile su taşıma ile öncelikle talep olması halinde GKRY’ne su transfer edilmesi gündeme gelebilir. -Ekonomik getirisi çok fazla olmayan bu proje ile Türkiye, denize dökülen diğer nehir sularını su sıkıntısı çeken Yunan adaları ve Akdeniz adalarına da satarak bölgede ki jeopolitik konumunu güçlendirebilir. - Türkiye, bu proje ile KKTC’nin ihtiyaçlarını karşılama yönündeki iradesini bu şekilde ortaya koymaktadır.