Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan Gücü Durumu Adem ÖZER Şube Müdürü

Ülkemizin Sağlık Eğitimi ve sağlık çalışanlarının mevcut durumlarının belirlenmesinde; farklı yönleriyle söz sahibi olan Yükseköğretim Kurulu, Sağlık Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Kalkınma Bakanlığı temsilcileri ile Afyon Kocatepe Üniversitesi ve Necmettin Erbakan Üniversitesi’nden katılan akademisyenlerden oluşturulan bir komisyon tarafından; y›lları arası son 10 yıllık süreçte eğitim kurumları, hizmet birimleri, cihaz ekipman ve donanım durumları bunların lokasyonları, coğrafik dağılımları, atandıkları kadro türleri ile döner sermaye gelirleri gibi birçok konunun incelendiği bir rapor hazırlanmıştır.. Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan Gücü Durumu

Hazırlanan bu rapor; sağlık alanında gelinen nokta ile gelecek döneme ilişlkin kısa, orta ve uzun vadede yapılacak stratejik plan ve programlara ışık tutmasına, sağlık çalışanlarınn ihtiyacının belirlenmesine, iyi eğitim şartlarının oluşturulmasına etkili ve verimli bir sağlık hizmeti sunulmasına, sağlık çalışanları ve paydaş kurumlar arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanmasına katkıda bulunması amaçlanmış tır.

Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan Gücü Durumu Sağlık insangücü, “kamu ya da özel tüm sağlık kesiminde toplumun ihtiyaç duyduğu sağlıkk hizmetini üreten personelin tamamına verilen bir addır. Sağlık insangücü planlaması ise “topluma bugün sunulan ve gelecekte sunulacak sağlık hizmetlerini gerçekleştirmek üzere sağlık çalışanlanlarının yeterli nicelikte, yüksek nitelikte, düzgün bir dağılımla, yerinde bir zamanlama ile ve doğru bir şekilde istihdam edilmesidir. Şeklinde tanımlanmaktadır.

Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan Gücü Durumu Bu tanımdan hareketle sağlık insangücü planlaması; toplumun kısa, orta ve uzun vadede ortaya çıkacak gereksinimleri öngörülerek, coğrafi, ekonomik ve sosyo kültürel özellikler ile maliyet /etkin sağlık hizmeti sunumu arasındaki oran dikkate alınarak sağlık hizmeti sunacak insangücünün planlanması, istihdamı ve yönetimi olarak ifade edilebilir

Türkiye’de Sağlık Eğitimi ve Sağlık İnsan Gücü Durumu Sağlık hizmetlerinin hakkaniyete uygun (herkese ve ihtiyaç duyduğu anda) verilebilmesi için, bu hizmetleri yürütecek sağlık insangücünün, çağdaş sa¤lık hizmeti ihtiyaçlarını karşılayabilecek bilgi, beceri ve tutumlarla donatılmış olarak sağlık sorunlarını takım anlayışı içinde çalışarak çözebilecek şekilde evrensel niteliklere ve ülke gerçeklerine göre yetiştirilmesi, üretken bir şekilde değerlendirilmesi ve ülke çapında dengeli bir şekilde planlanması ve istihdam edilmesi gerektiği şeklindedir..

Sağlıkta insangücü Planlama Çalışmalarında işbirliği Yapılan Kuruluşlar 1. Devlet Planlama Teşkilatı 2. Yüksek Öğretim Kurulu 3. Türkiye istatistik Kurumu 4. Nüfus Etütleri idaresi 5. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 6. Sivil Toplum Örgütleri ve Dernekler 7. Milli E¤itim Bakanlığı 8. İçişleri Bakanlığı 9. Özel Sağlık Sigorta Kuruluşları 10. AB Genel Sekreterliği 11. Dünya Sağlık Örgütü

Sağlık insangücü Planlamasının Gerekçesi Kaynakların etkili ve verimli kullanılması, kaynak israfının önlenmesi ve sunulacak sağlık hizmetinin ihtiyacı karşılar nitelikte olabilmesi için, insangücü planlamasına ihtiyaç vardır. Bugün sahip olduğumuz iş gücü, geçtiğimiz yıllarda pek çok kişi ya da kuruluşça alınan, büyük ya da küçük ölçüdeki kararlar doğrultusunda sürdürülen planlama çabaları sonucunda oluşmuştur. Sağlık çalışanlarının büyük bir kısmının kamu kaynakları ile yetiştirilip devlet imkânları dâhilinde istihdam edilmesi nedeniyle, bu planlama çalışmaları önemli ölçüde kamu tarafından yapılmıştır.

Sağlık insangücü Planlamasının Gerekçesi Sağlık insangücü planlamasında, eğitim ve sağlık otoritelerinden, hangi nitelikte ve ne sayıda çalışana ihtiyaç duyulduğu, bu personelin dağılımı ve görevleri konusunda kararlar almaları beklenmektedir. insangücü planlaması, bu kararların doğru alınmasını, zamanında ve olması gereken şekilde gerçekleşmesini sağlamalıdır. Gerçekçi olmayan veya yetersiz planlamaların yapılması, sistemin üretkenliğini azaltmakta, işleyişini ciddi olarak bozmakta, maliyeti arttırmakta, kaynakların dengesiz dağılmasına neden olmaktadır. Tüm bunların sonucunda toplumun ihtiyaç duyduğu yerde, zamanda ve hak ettiği nitelikte sağlık hizmeti alması güçleşmektedir.

Türkiye’de Sağlık İnsan Gücünün Mevcut Durumu Bu bölümde tüm sağlık insangücü kategorilerinin eğitim ve istihdam durumları üzerinde durulmuş ve AB üyesi ülkelerle karşılaştırma yapılmıştır. AB üyesi ülkelerle karşılaştırmalar kişiye düşen sağlık insangücü sayılarına göre yapılmış olup bu sayıların hesaplanmasında Türkiye’nin nüfusu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre (ADNKS) olarak alınmştır.

Türkiye’de Sağlık İnsan Gücünün Mevcut Durumu Bu açıklamalardan hareketle 2013 yılı içinde yeni kurulanlarla birlikte tıp fakültesi sayısı 86’ya ulaşmıştır. Bunlardan 73’ünde tıp doktorluğu, 60’ında da tıpta uzmanlık eğitimi verilmektedir. Ayrıca Sağlık Bakanlığı’na bağlı 59 eğitim ve araştırma hastanesinde de tıpta uzmanlık eğitimi verilmektedir. Diğer taraftan yeni kurulanlarla birlikte diş hekimliği fakültesi sayısı 54’e, eczacılık fakültesi sayısı ise 31’e ulaşmıştır.

Türkiye’de Sağlık İnsan Gücünün Mevcut Durumu Ayrıca Yükseköğretim Kurulu’na bağlı sağlıkla ilgili eğitim veren 363 henüz faal olmayan 118 birim olmak üzere toplam 481 fakülte ve yüksekokul bulunmaktadır. Ve yine Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı toplam 425 adet de sağlık meslek lisesi mevcuttur. Ülkemizde aktif eğitim veren tıp fakültesi sayısı öğretim yılında 56 iken öğretim yılında 73’e, bu fakültelerdeki öğrenci sayısı ise aynı dönemde sırasıyla , ve daha sonra ’e ulaşmıştır.

Türkiye’de Sağlık İnsan Gücünün Mevcut Durumu Öğretim üyesi sayısı ise 2003 yılında iken 2013 yılında ’e yükselmiştir. Buna göre bir ö¤retim üyesine düşen öğrenci sayısı sırasıyla 4,1 ve 4,5 şeklinde gerçekleşmiştir. Bir öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı dikkate alındığında birçok Avrupa ülkesine göre iyi durumda olduğumuz görülmektedir. Türkiye’de halen ’sı pratisyen, ’i uzman ve ’si tıpta uzmanlık eğitimine devam eden olmak üzere toplam hekim bulunmaktadır. Bu hekimlerin ’si Sağlık Bakanlığında, ’ü üniversitelerde ve ’i özel sektörde çalışmaktadır.

Türkiye’de Sağlık İnsan Gücünün Mevcut Durumu Tıpta Uzmanlık Eğitimi verilen tıp fakültelerinde 2003 yılında uzmanlık eğitimi 2.162, Sağlık Bakanlığı eğitim ve araştırma hastanelerinde ise kontenjan ayrılmıştır yılında ise bu sayı üniversitelerde 3.096’ya, eğitim ve araştırma hastanelerinde 2.411’e ulaşmıştır yılında, uzmanlık eğitimi veren Gülhane Askeri Tıp Akademisi ve Adli Tıp Kurumu ile birlikte bu sayı 5.677’ye ulaşmıştır. Diş hekimliği fakültesi sayısı öğretim yılında 54’e yükselmiş olup, bunların 33 tanesinde eğitim verilmektedir. Bu 10 yıllık dönemde diş hekimliği fakültelerindeki öğrenci sayısı 6.322’den ’e, öğretim üyesi sayısı ise 823’ten ve 1.118’e ulaşmıştır. Öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı sırasıyla 7,1 iken 10,0 olmuştur. Halen ülkemizde aktif olarak çalışan diş hekimi bulunmaktadır. Bunların 7.238’i Sağlık Bakanlığında, 810’u üniversitelerde ve ’si de özelde çalışmaktadır.

TÜRKİYE’DE SAĞLIK İNSAN GÜCÜNÜN MEVCUT DURUMU Eğitim veren eczacılık fakültesi sayısı yılında 12, öğrenci sayısı ve öğretim üyesi sayısı 742’dir. Bu durum öğretim yılında eğitim veren fakülte sayısı 17, toplam öğrenci sayısı ve öğretim üyesi sayısı da 524 olmuştur. Bir öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı ise 12,0’dan 14,7 yükselmiştir. Ülkemizde halen aktif çalışan eczacı sayısı toplam olup bunların 1.751’i Sağlık Bakanlığında, 286’sı üniversitelerde ve ’i de özel sektörde görev yapmaktadır. Raporda, hekim, diş hekimi ve eczacı dışındaki sağlık personeli yetiştiren eğitim kurumları, bu kurumlardaki yeni kayıt, toplam öğrenci ve mezun sayıları ile öğretim üyesi sayılarına ilişkin veriler tablo ve grafikler halinde sunulmuştur.

TÜRKİYE’DE SAĞLIK İNSAN GÜCÜNÜN MEVCUT DURUMU Ülkemizde mevcut tıp ve diş hekimliği fakültelerinde bulunan cihaz ve donanım durumları ile ilgili veriler raporda sunulmuştur. Elde edilen verilere göre ülkemizdeki üniversitelerin bünyesinde yer alan hastanelerde toplam yatak sayısı , yoğun bakım yatak sayısı 5.197, ameliyat salonu sayısı 909’dur. Diş Hekimliği Fakültelerinde toplam diş ünitesi bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim ve araştırma hastanelerinde ise tescilli toplam yatak sayısı , toplam yoğun bakım yatak sayısı ve ameliyat salonu sayısı 994 adettir.

TÜRKİYE’DE SAĞLIK İNSAN GÜCÜNÜN MEVCUT DURUMU Hazırlanan bu raporda yer alan verilere göre ülkemizde eğitim yılına göre sağlık eğitimi ile ilgili kontenjanlar; Tıp Fakültesi için Diş Hekimliği Fakültesi için Eczacılık Fakültesi için Sağlık Bilimleri Fakültesi için Hemşirelik Fakültesi için 770 Dört Yıllık Yüksekokullar için Sağlık Hizmetleri MYO için toplam gerçekleşmiştir.

Türkiye’de Sağlık İnsan Gücünün Mevcut Durumu Yine bu birimlerde okuyan toplam öğrenci sayısına bakıldığında; Tıp Fakültesi için Diş Hekimliği Fakültesi için Eczacılık Fakültesi için Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Fakültesi için Dört Yıllık Yüksekokullar için Sağlık Hizmetleri MYO için toplamda gerçekleşmiştir

Türkiye’de Sağlık İnsan Gücünün Mevcut Durumu Hazırlanan bu raporda yer alan verilere göre ülkemizde aktif çalışan; Tıp Doktoru sayısı Diş Hekimi sayısı Eczacı sayısı Hemşire sayısı Fizyoterapist sayı Ebe sayısı Sağlık Teknikeri, Sağlık Teknisyeni ve Diğer Sağlık Personeli sayısı Toplam sağlık personeli bulunmaktadır.

Tablo 2.2.1: Eğitim ve Öğretim Yılında Sağlık Alanında Eğitim Veren Fakülte veYüksek Okullara Ayrılan ÖSYS Kontenjanları ile bu Fakülte ve Yüksek Okullardaki Öğrenci Sayıları

Tablo 2.1.1: Türkiye’de Sağlık insangücü Yetiştiren Eğitim Kurumları ile Bu Kurumların Sayıları ve Eğitim Verdikleri Düzey

GÜLÜMSEYİN

TEŞEKKÜRLER