ZİHİN ENGELLİLERE OYUN VE ŞARKI ÖĞRETİMİ OYUN TÜRLERİ

OYUN TÜRLERİ A. SOSYAL OYUN B. ZİHİNSEL OYUN 1. Amaçsız oyun 2. Yalnız oyun 3. Paralel oyun 4. İlişkili oyun 5. İşbirliği ile oyun B. ZİHİNSEL OYUN 1. Araştırıcı duyu/motor oyun 2. İşlevsel oyun 3. Sembolik oyun 4. Hayali oyun 5. Yapı-inşa oyunu 6. Kurallı oyunlar

A. SOSYAL OYUN

A. SOSYAL OYUN Sosyal oyunun, çocuğun yaşına bağlı olarak gelişimi incelendiğinde belirli ardışık aşamalardan geçtiği görülmektedir. Ancak oyun gelişiminde önemli olan kronolojik yaştan çok gelişimsel yaş olmaktadır.

Parten (1932), sosyal oyunu incelemiş ve 5 evrede ele almıştır: A. SOSYAL OYUN Parten (1932), sosyal oyunu incelemiş ve 5 evrede ele almıştır: Amaçsız oyun Yalnız oyun Paralel oyun İlişkili oyun İşbirliği ile oyun

A. SOSYAL OYUN 1. Amaçsız Oyun Bu evrede çocuk bir olaydan veya etkinlikten diğerine geçer. Olayın içine girip katılmaz, sadece bakmakla yetinir. Çocuk aktiftir ve hareketlidir, ancak amaçsızdır. Diğerlerinin oyunu ile ilgilenmez ve katılmaz.

A. SOSYAL OYUN 2. Yalnız Oyun Çocuk seçtiği oyuncaklarla kendi başına oynar. Başkalarının ne yaptığı veya ne oynadığı ile ilgilenmez. Örneğin oyun odasında diğer çocuklar birlikte legolarla oynarken, çocuğun farklı bir köşede tek başına kamyonla oynaması.

A. SOSYAL OYUN Yalnız oyun sürecinde çocuk diğer çocuklarla hiçbir şekilde iletişimde bulunmaz.

Yalnız oyun, tipik olarak 2-3 yaş çocuğunda görülmektedir. A. SOSYAL OYUN Yalnız Oyun’ un çocuk için en önemli yararı; çocuğun bir gruba dahil olmadan çevresindeki oyuncakları ve nesneleri tanıyabilmesine ve anlayabilmesine fırsat vermesidir. Yalnız oyun, tipik olarak 2-3 yaş çocuğunda görülmektedir.

A. SOSYAL OYUN 3. Paralel Oyun Çocuk başka bir çocuğun yanında benzer biçimde ve benzer oyuncaklarla ve araçlarla oynar. Ancak hiçbir şekilde birbirleriyle iletişim kurmadan oynarlar. Örneğin; lego köşesinde iki çocuk yan yana legolarla bağımsız oynarlar Aynı masada bir çocuk yap-bozlarla, bir diğerinin legolarla oynar.

A. SOSYAL OYUN 4. İlişkili Oyun Çocuk akranları ile bir etkinlik içinde oynar. Bu evcilik köşesinde yemek yapma, bebek uyutma gibi oyunlar olabilir. En çok 2 ya da 3 kişi ile oyunu oynarlar, diğerlerini oyuna katmazlar. Oyun, doğaçlama şekilde, çocukların isteklerine göre gelişir. Bu oyunda belli kurallar ve roller yoktur. Ben merkeziyetçi davranış ağır basar.

A. SOSYAL OYUN 5. İşbirliği ile Oyun Çocuklar oyuncakları ve oyunu seçer, planlar, roller seçilir, sorumluluklar verilir ve kurallar aralarında alınan karara göre belirlenir. Bu aşamada liderlik özellikleri öne çıkar.

B. ZİHİNSEL OYUN Araştırıcı/duyu-motor oyun İşlevsel oyun Sembolik oyun Hayali oyun Yapı-İnşa oyunu Kurallı oyunlar

1. Araştırıcı/Duyu-Motor Oyunu B. Zihinsel Oyun 1. Araştırıcı/Duyu-Motor Oyunu Araştırıcı oyun aktif olarak çocuğun doğumundan 1 yaşa kadar geçirdiği dönemi kapsar. Araştırıcı oyun süresince bebekler kendilerini ve yakın çevresini keşfederler. Bebekler, başlangıçta yakın çevresini gözlerini ve kulaklarını kullanarak keşfederler.

B. ZİHİSEL OYUN 1. Araştırıcı/ Duyu-Motor Oyunu Bebekler biraz büyüdüklerinde diğer duyuları da çevrelerini keşfetmek için daha önemli hale gelir. Örneğin, bebekler küçük nesneleri eliyle kavradıklarında onu hissetmek ve tatmak için ağzına götürürler.

B. ZİHİSEL OYUN 1. Araştırıcı/ Duyu-Motor Oyunu Yaklaşık 6 ay civarında bebekler basit ama deneme-yanılma yoluyla nesneleri tutarlı bir biçimde keşfetmeye çalışırlar. Örneğin, bebekler topun yuvarlanmasını görmek için tekrar tekrar topu yuvarlarlar.

B. ZİHİSEL OYUN 1. Araştırıcı/ Duyu-Motor Oyunu Ancak çocukların motor becerileri geliştikçe bu basit eylemler daha karmaşık oyunlara dönüşür. Örneğin, 9 aylık bebek topa vurduğunda topun uzağa yuvarlanacağını anlar.

2. İşlevsel Oyun 1-2 yaş dönemini kapsar. B. ZİHİNSEL OYUN 2. İşlevsel Oyun 1-2 yaş dönemini kapsar. İşlevsel oyun, nesnelerin ya da gerçeğin minyatürü olan çocukların amacına uygun olarak kullanılmasını içerir. Önce kendi kendine giyinme, yemek yeme, baş baş yapma gibi davranışlar tekrarlanır. Sonraları bu davranışlar bir başkasına yöneltilir.

B. ZİHİSEL OYUN 2. İşlevsel Oyun Örneğin, oyuncak arabanın yerde ileri geri hareket ettirilmesi, oyuncak bebeğin kucakta sallanması, plastik oyuncak bardağın su içiyormuş gibi ağza götürülmesi, tarakla bebeğin saçının taranması vb

Bu nesne/oyuncak nasıl görünüyor? B. ZİHİSEL OYUN 2. İşlevsel Oyun Çocuklar işlevsel oyun sırasında nesnelerin özelliklerini incelemeye başlarlar. Nesnelerin özelliklerini incelerken aşağıdaki sorulara yönelik çıkarsamalarda bulunurlar: Bu nesne/oyuncak nasıl görünüyor? Dokunulunca nasıl geliyor? Yumuşaklık-sertlik derecesi nedir? Büyük mü? Küçük mü? Hafif mi? Ağır mı? Şekli nasıl? Rengi ne? Günlük yaşamda nasıl kullanılıyor?

B. ZİHİNSEL OYUN 3. Sembolik Oyun Bu oyun, 2 yaştan sonra gözlenmekte ve bazı kaynaklara göre 7, bazılarına göre de 11 yaşa kadar sürebilmektedir.

B. ZİHİSEL OYUN 3. Sembolik Oyun Bu evrede, hayal güçlerinin elverdiği oranda sembolik oyundaki etkinlikleri, gerçek dünyada yer aldığı şekilde canlandırmaya çalışırlar. Sembolik oyunda nesne çocuğun yanında olmasa da, çocuk o nesne yerine başka bir nesneyi kullanabilir ve sanki elinde o nesneyi tutuyormuş gibi davranabilir ve oyuncakların canlı olduklarını kabul edebilir.

Sembolik oyun 3 farklı kategoride ele alınmaktadır: B. ZİHİSEL OYUN 3. Sembolik Oyun Sembolik oyun 3 farklı kategoride ele alınmaktadır: Bir nesnenin diğerinin yerini alması Nesnelere olmayan ya da yanlış özellikler yükleme Bir nesne yokken varmış gibi hayal etme

B. ZİHİSEL OYUN 3. Sembolik Oyun Bir nesnenin diğerinin yerini alması kategorisinde çocuklar turuncu bir blok parçasını havuç olarak ya da bir muzu telefon ahizesi olarak kullanabilirler. Örneğin, çocuk saç fırçasını bebeğin yerine koyup, atkısını etrafına sarıp kolunda taşıyabilir. Çevresindekilere ‘’Bebeğimi biraz tutar mısınız? Ben mutfakta yemek hazırlayacağım’’ diyebilir. Elindeki bebeği başkasına devrettiğinde ona sevgi ile bakmalarını, ağlatmamalarını tembih eder. Aynı saç fırçası, doğum günü partisine giderken arkadaşına vereceği bir oyuncak hediye yerine geçer. Böylece nesne, özelliğini kaybedip, zihinde canlandırılan bir durumun sembolik olarak yerine geçer.

B. ZİHİSEL OYUN 3. Sembolik Oyun Nesnelere olmayan ya da yanlış özellikler yükleme kategorisine ilişkin oyunda örneğin, çocuklar tabaklar kuru olmasına rağmen ıslakmış gibi hayal edebilirler. Ya da bir çocuk boş bir kaptan meyve suyu içiyormuş gibi taklit edebilir ya da aynı meyve suyunu öğretmenine ve annesine ikram edebilir.

B. ZİHİSEL OYUN 3. Sembolik Oyun Bir nesne yokken varmış gibi hayal etme kategorisine ilişkin oyunda örneğin boş elini kulağına götürerek telefonla konuşuyormuş gibi yapma düşünülebilir. Örneğin, kaşık ortamda yokken parmaklarını kaşık tutuyormuş gibi yapıp ağzına götürebilirler.

Araçların yok edilmesi B. ZİHİSEL OYUN 3. Sembolik Oyun Alan yazında sembolik oyun davranışları aşağıdaki gibi basamaklandırılmış bir öğretim süreci izlenerek gelişimsel yetersizliği olan öğrencilere öğretimi önerilmektedir: Gerçek nesne kullanımı (Gerçek telefon) Nesnenin gerçek yansıması olabilecek bir nesne kullanımı (Oyuncak telefon) Nesnelerin yerine kullanılabilecek bir nesne kullanımı (Telefon yerine bir tahta blok) Araçların yok edilmesi

B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Alanyazında bazı araştırmacılar hayali oyun ile sembolik oyunu birbirinden ayırmadan, bu oyun türlerini yalnızca hayali oyun çatısı altında toplamaktadırlar. Hayali oyunun sembolik oyundan farkı ise hayali oyunun içerisinde hem işlevsel oyun hem de sembolik oyun davranışlarının yer almasıdır.

İşlevsel ve sembolik oyun hayali oyunun bir önkoşuludur. B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun İşlevsel ve sembolik oyun hayali oyunun bir önkoşuludur. Çocuk işlevsel ve sembolik oyun becerileri taklit becerileri düzeyinde kazandıktan sonra hayali oyun oynayabilir.

B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Alanyazında bazı kaynaklarda hayali oyun, rol oyunu olarak geçmektedir.

Var olmayan nesneleri hayal etme Var olmayan özellikler yükleme B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Hayali oyunlar da kendi içerisinde sembolik ve işlevsel oyun basamaklarını içeren toplam 4 basamaktan oluşmaktadır: Hayali işlevsel oyun Nesne yerine geçme Var olmayan nesneleri hayal etme Var olmayan özellikler yükleme

Gerçek ya da minyatür nesnelerin amaçlandığı biçimde kullanılmasıdır. B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Hayali işlevsel oyun: Gerçek ya da minyatür nesnelerin amaçlandığı biçimde kullanılmasıdır. Örneğin boş oyuncak kaşığını ağzına götürme, biberonla bebeği besleme, bir kasenin içinde kaşığı hareket ettirme.

Bir nesnenin farklı bir nesneymiş gibi kullanılmasıdır. B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Nesne yerine geçme: Bir nesnenin farklı bir nesneymiş gibi kullanılmasıdır. Bir bloğu mikrofonmuş gibi hayal etme ve mikrofonu ağzına götürme, Bir bloğu arabaymış gibi hayal etme ve yerde ileri geri hareket ettirme, Bir tarağı telefon olarak hayal etme ve konuşmak için kulağına götürme

Var olmayan nesneleri hayal etme: B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Var olmayan nesneleri hayal etme: Nesnenin yokluğunda nesne varmış gibi eylemde bulunmadır. Örneğin, elini kulağına götürerek telefonmuş gibi hayal etme, elinde biberon varmış gibi baş parmağıyla bebeği besleme, bebek tutuyormuş gibi kollarını sağa sola sallama.

Nesnelere var olmayan özellikler yükleme: B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Nesnelere var olmayan özellikler yükleme: Kendisine, diğerlerine ya da nesnelere roller ya da duygular yüklemedir. Örneğin, ‘çorba çok sıcak’ diye söyleme ve çorbayı üfleyerek içme. ‘Bebek ağlıyor’ diye söyleme ve bebeği kucakta sağa sola sallama.

B. ZİHİSEL OYUN 4. Hayali Oyun Hayali oyunlara çocuklar işlevsel ve sembolik oyun davranışlarını tek ya da bir arada kullanarak daha karmaşık ve zincirleme oyun davranışlarını sergilerler. Böylece çocuklar toplumdaki rollerin taklidini yaparak sosyalleşme sürecine girmeye başlarlar.

B. ZİHİSEL OYUN 5. Yapı-İnşa Oyunları Çocuklar nesnelere dokunmanın yanı sıra nesneleri kullanarak bir şeyler inşa etmek, yaratmak isteği gösterirler. 3-5 yaşlarında nesneleri üst üste koyma, sıraya dizme, parçaları birleştirme, yıkma ve bozma gibi etkinlikleri içeren oyunlara inşa oyunları denir.

Bu oyunlar yalnız veya paralel oyun ile başlar. B. ZİHİSEL OYUN 5. Yapı-İnşa Oyunları Bu oyunlar yalnız veya paralel oyun ile başlar.

B. ZİHİSEL OYUN 5. Yapı-İnşa Oyunları Bu oyunlar küçük ve büyük kas gelişimini geliştirdiği gibi, çocuğun zihinsel alanda gelişimini de büyük ölçüde etkiler. Örneğin; ev yapımı, kule yapımı, yollar, köprüler ve binaların yapımı olduğu gibi; araba, gemi gibi hayallerinde yarattıkları her şey olabilir.

B. ZİHİSEL OYUN 5. Yapı-İnşa Oyunları Çocuklar inşa oyunu sırasında nesnelerin özelliklerini incelemeye başlarlar. Nesnelerin özelliklerini incelerken aşağıdaki sorulara yönelik çıkarsamalarda bulunurlar: Bu oyuncakla ne yapabilirim? Bu şekillerle yeni bir şey yapabilir miyim? Bu bloklarla kendime büyük bir şey inşa edebilir miyim? Düşürmeden ne kadar yüksek kule yapabilirim? Bu materyallerle ne tür bir tasarım yapabilirim?

B. ZİHİSEL OYUN 3. Kurallı Oyunlar Kurallı oyunlar, toplumun kültürü içinde bir kuşaktan diğerine aktarılmış geleneksel oyunları, organize oyunları, dama, satranç gibi kuralları olan masa oyunları ile yine belirli kuralları olan sportif oyunları kapsar. Birçok kurallı oyun yarışmacı bir nitelik taşıyarak, oyun sonunda kazananı ve kaybedeni belirler.

B. ZİHİSEL OYUN 6. Kurallı Oyunlar Çocuklar rekabet, kazanma, yenilme, adil olma, hakkına razı olma gibi sosyal davranışları kazanırlar.

B. ZİHİSEL OYUN 6. Kurallı Oyunlar Bu oyunlarla çocuklar ben merkeziyetçilikten uzaklaşarak, farklı bakış açıları geliştirmeye başlarlar.

Bu oyunlar yalnız veya paralel oyun ile başlar. B. ZİHİSEL OYUN 6. Kurallı Oyunlar Bu oyunlar yalnız veya paralel oyun ile başlar.