Asya ve Afrika Kurak Alanlarında Eko-Restorasyon ve Biyoçeşitliliğin Korunumu Eğitim Semineri

1.EĞİTİM HAKKINDA Çin Halk Cumhuriyeti’nin Gansu Eyaletinin Lanzhou(Wuwei) kentinde bulunan Gansu Çöl Kontrol Araştırma Enstitüsü tarafından her sene düzenlenen eğitimlerin 34.cüsü bu sene 23 Haziran – 12 Temmuz 2014 tarihleri arasında düzenlenmiştir. Bu seneki eğitimin konu başlığı “Asya ve Afrika Kurak Alanlarında Eko-Restorasyon ve Biyoçeşitliliğin Korunması Uluslararası Eğitim Semineri” olmuştur. Eğitim Çin Halk Cumhuriyeti Bilim ve Teknoloji Bakanlığı ve Gansu Çöl Kontrol Araştırma Enstitüsü tarafından düzenlenmiştir. Eğitime 13 ülkeden 34 kişi katılım sağlamıştır. Katılımcı ülkeler Türkiye, Mısır, Lübnan, Irak, Moğolistan, Azerbaycan, Filistin, Nepal, Zambiya, Nijerya, Umman, Kırgızistan, Suudi Arabistan’dır.

2. ÇİN HAKKINDA GENEL BİLGİLER Çin Doğu Asya'da yer alır Kuzeyinde Moğolistan, kuzey doğusunda Rusya ve Kuzey Kore, doğusunda Sarı Deniz ve Doğu Çin Denizi, güney doğusunda Güney Çin Denizi, güneyde Vietnam, Laos, Birmanya, Hindistan, Bhutan ve Nepal, güney batıda Pakistan, Afganistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Kazakistan ile çevrilidir. Bu gibi 14 ülke ile sınırı bulunmaktadır. Başkenti Pekin'dir. Çölleşmeye maruz kalan topraklar, Çin’in genelinde bulunan tarım alanlarından daha büyük bir alan kaplamaktadır ve ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir. Çölleşme bazı bölgelerde kontrol altına alınmış olmasına rağmen, hala her yıl 67 km² den daha fazla bir hızla genişlemektedir. Çin'de çölleşme % 90 ülkenin batısında görülür. Çin'in yüzölçümünün yaklaşık % 20 si çöldür. Çin'in hızlı sanayileşmesi de çölleşmenin büyük ölçüde artmasına neden olmaktadır. Kuzeyde Gobi Çölü yılda yaklaşık 2,500 km2 genişlemektedir. Kuzey Çin'deki geniş ovalar geçmişte düzenli olarak Sarı Nehrin sel sularına maruz kalmıştır. Ancak, aşırı otlatma ve tarım alanlarının genişlemesi çölleşmeye maruz alanların daha da artmasına neden olmuştur.

3.DERSLER Eğitim; Dersler ve Arazi Gezileri olmak üzere iki kısımdan oluşmuştur. Enstitü tanıtım “Gansu Çöl Kontrol Araştırma Estitüsü” Gansu Çöl Kontrol Araştırma Estitüsü 1959 yılında kurulmuştur. Çin Halk Cumhuriyeti’nin çölleşme ile mücadelede ilk enstitüsüdür. Enstitü; Çölleşme oluşum sürecini ölçmek, kumul taşınımını izlemek, kurak alanlarda restorasyon çalışmaları yapmak, çöl kontrolü ve biyolojik çeşitliliğin korunması için yeni yollar araştırmak tarım-hayvancılık- ormancılılığın sürdürülebilirliği için teşvik amaçlı kurulmuştur. Toplam 124 personeli bulunmaktadır. Minqin Botanik bahçesinde 28 tehlike altında türler ve 600’e yakın farklı çöl bitkisi bulunmaktadır. Çölleşme ile mücadelede biyolojik ve mekanik mücadele yöntemleri geliştirmek ve uygulama amaçlı çalışmalar yürütmektedir. Çalışmalar sonucu mekanik ve biyolojik mücadeleyi entegre uygulanmasının en iyi yöntem olduğu belirtilmektedir. Çin Halk Cumhuriyetinde genel olarak Haloxlon ammondendron çalısı kullanılmaktadır

Kurak Alanlarda Doğal Kaynakların Kurulumu ve Biyo-Çeşitlilik Korunumu(Doç.Dr. Yu Qiushi) Biyoçeşitliliğin 3 aşamayı içerdiği bunların genetik çeşitlilik, tür çeşitliliği, ekosistem çeşitliliği olduğu. Dünya da milyon tür olmasına rağmen bilimsel olarak keşfedilen tür miktarının yaklaşık olarak 1,75 milyon olduğu söylendi Biyo-çeşitlilik korunumu tahmin şemalarında bahsedildi ve bunlar 6 maddede yer verildi 1. Biyo çeşitlilik kataloğu ve izleme sistemi: Çin’in kuzeybatısındaki bazı çekirdek alanlarda coğrafi bilgi sistemleri aracılığı ile türlerin durumunun araştırılması yapıldığına değinildi 2. Biyoloji korunumu: kurak alanlar için önemli bazı türlerin ekolojisi, biyolojisi ve genetik çeşitliliğinin çalışıldığı söylendi 3. Bazı tükenme tehlikesi altında olan türlerin korunması ve yapay olarak üretilmesi ve hatta gerektiğinde gen bahçesi kurulması gerekliliğine değinildi. 4. Biyo çeşitlilik restorasyonu çalışmaları: biyo çeşitlilik ve ekosistem göz önünde bulundurularak öncü ve gösterge türler ışığında biyoçeşitlilik restorasyonu çalışmalarına değinildi. 5. Sürdürülebilir biyo çeşitlilik hizmetleri: özellikle yapay olarak gerçekleştirilmesi düşünülen ekosistemlerde türlerini, hayvanların ve mikroorganizmaların kararının çok önemli olduğu ve böyle durumlarda yöreye özgü(lokal) türlerin kullanımının başarıda önemli katkı sağlayacağına değinildi 6. Doğal kaynakların yönetimi ve kurulumu: doğal kaynakların kurulumunda yararlanıcılarla doğal kaynakların arasındaki ilişkinin iyi tahmin edilmesi gerektiğine değinildi. Doğal kaynaklar bakanlığının sadece doğal kaynakları değil aynı zamanda biyolojik çeşitliliğide izlemesi gerekliliği gibi konulara sunumda yer verildi.

Maqu Örneği ile Beraber Üç Akarsu Kaynağında Çölleşme(Prof. Jin Hong-Xi) Çin’ in en önemli 3 nehri olan Yangtze nehri, Sarı nehir ve Mekong nehrinin başlangıç yeri olan Qinghai-tibet platosu hakkında öncelikle genel bir bilgi verilmiştir. Daha sonra nil ve amazondan sonra Dünya’nın en uzun nehri olan Yangtze nehri, Çin’in en uzun ikinci nehri olan Sarı nehir ve Çin’in güneydoğu bölgesinin en önemli nehri olan Mekong nehri hakkında bilgiler verilmiştir. Gansu, Qinhai ve Sichuan bölgeleri kapsayan Maqu vilayeti genel olarak tanıtılmış ve sarı nehrinde içinde olduğu Maqu eyaleti hakkında 1940 ve 1950 yılına kadar çayır alanlarında herhangi bir çölleşme olayı gözükmediğine değinilmiş ama 1960 ve 1990 yılları arasında her yıl artış göstererek %7 seviyelerine ulaştığı söylenmiştir

Bunun sebeplerinin araştırıldığında 4 faktörün öne çıktığı söylenmiş bunların ise ; Birinci olarak doğal kaynaklı sebepler bunlar içsel ve dışsal jeolojik aşamalarda oluşan anakaya çukurları, yağışlar ve sediment birikimden oluşan yumuşak ve gevşek sediment tabakası İkinci olarak ise yine doğal önemli bir sebep olan holosenden bu yana Maqu bölgesinin 5 büyük kurak ve yağışlı döneme girip çıkmasına değinildi Üçüncü sebep olarak insan popülasyonundaki artış ve bununla beraber hayvan sayısında olan artışa değinildi Dördüncü sebep olarak ise kontrolsüz mera yönetimi sonucu aşırı otlatma ve bunun yarattığı baskı sonucu çayır ve meralarda meydana gelen çölleşme riskine değinildi. Son olarak ise Çin Halk Cumhuriyetinin özellikle Maqu bölgesinde meralarda çölleşme ile yaptığı mücadele yöntemlerinden bahsedildi bunlar; Mekanik yöntemlerle kumul stabilasyonu Muhafaza ve yapay ekimler Münavebeli otlatma Böcek ve kök zararlarının kontrolü Nehirlerin özellikle birikme bölgelerine salix oritrepha ve hippophae tibetana türlerinin dikilmesi Gibi konulara sunumda değinilmiştir.

Kurak alanlarda Ekolojik Restorasyon ve Rejenerasyon yaklaşımları. (Prof. Xu Xianying) Çin genelinde restorasyon ve rejenerasyon çalışmaları 5 bölgeye göre bölünmüştür: -Kuzey Doğu Çin’de, çalışmalar doğal bitki örtüsünün devamlılığı ve verimliliği konularına odaklanmıştır. -Kuzey Çin’de, çalışmalar restorasyon ekolojisinin ileri bilimsel sorunlarına ve ulusal bazdaki büyük ekoloji projelerinin üzerinde uzun süreler çalışma konularına odaklanmıştır. -Güney Çin’de, sub-tropik ormanların restorasyonu ve rejenerasyonu, erozyonla mücadele ve su koruma konularına odaklanmıştır. -Kuzey Batı Çin’de, araştırma konuları daha çok bozulmuş meraların düzeltilmesi, Tengelli çöl bölgesinde çöl arazilerinde bitki restorasyonu, Hexi Koridorundaki vahaların korunması konularına odaklanmıştır. -Güney Batı Çin’de, çalışmalar daha çok bozulmuş alpin bitki örtüsünün restorasyonu ve rejenerasyonu, kurak ve sıcak vadilerdeki yapay bitki örtüsü toplumlarının yapısı ve bu vadilerdeki idari tedbirlere odaklanmıştır.

Bitki restorasyonunun temel ilkeleri: -Yerel türlerin dikimine ağırlık verip, yabancı türlere olan bağlılığı azaltmak. -En uygun biotik topluluğun restore edilmesi. -Çıplak arazileri bitki örtüsüyle kaplamak. -Bitki örtüsünün heterojenliğini geliştirmek. -Bitki örtüsü restorasyonunda türler arasındaki ekolojik etkileşimi korumak. -Hali hazırda hayatını sürdüren doğal ekosistemleri korumak birincil gayedir. -Dağ, orman ve meraları koruma altına alarak doğal ekosistemleri geliştirmek. -Uygun yapay önlemler alınarak doğal bitki örtüsü yenilenmesini hızlandırmak. Örnek olarak Alashan stepinde bulunan bozulmuş meraların restorasyonu, Baotou-Lanzhou tren yolu üzerinde bulunan Shapotou bölgesindeki restorasyonu verilmiştir. Fayda analizi verileri sunulmuş, projenin sosyal, ekolojik ve doğrudan ekonomik faydaları belirtilmiştir.

Çin'de Çöl Alanlarının Küresel Isınma, İklim Değişimine Tepkileri (Prof. Chang Zhaofeng) Küresel ısınma Dünya çapında en önemli konulardan birisidir. Çin'de küresel ısınmanın etkileri ise şu şekildedir 20. Yüzylda, Çin'de sıcaklık dünya ortalaması olan 0.6 ℃ biraz daha düşük, 0.4 ~ 0.5 ℃ artmıştır. Kuzeydoğu Çin ülkenin küresel ısınmaya karşı en hassas bölgelerinden biridir. Son 20 yıl içerisinde ortalama sıcaklığın 1 ℃ yükseldiği varsayılırsa. Kuzeydoğudaki, kuzey Çin ve Xinjiang eyaletindeki küresel ısınma kuzey yarımküredeki ile uyumludur. Çin’ de yağış trendlerine genel olarak bakıldığında bir artış söz konusudur ülke genelinde bakıldığında Çin’in batı kesiminde yağışların arttığı gözlenirken doğu kesimlerinde yağışlar azalmaktadır yılları arasında Çin’in 444 noktasından toplanan bağıl nem verilerine göre, Shandong bölgesinin büyük kısmı ve Bohai denizinin birikme kısmı hariç orta doğu kısmında bir düşme söz konusu iken batı kısmında yükseliş vardır. Çin’ de yapılan fenolojik çalışmalarla ile fenolojik olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır; Küresel ısınma ile bahar fenolojisi ilerlemiş iken, sonbahar fenolojisi gerilemiştir, küresel ısınmaya her bitkinin vereceği tepki farklıdır.

Çin’de Mera Yönetimi (Prof. Li Faming) Çayır yönetiminde 3 konuya dikkat edilmelidir; Sürdürülebilir üretim ve ekolojik verimlilik ilkesi: Sürdürülebilir üretimin amacı geçimin sürekliliğinin sağlanması için önemlidir. Ekosistemin sağlıklı çalışması sağlanarak üretim ve verimlilik düzeni sağlanmış olur. Meranın olgunlaşmamış döneminde bitki ve hayvan koruma ilkesi: Meradan daha fazla verim alabilmek ve üretimin sürekliliği için meranın olgunlaşma durumuna dikkat edilmelidir bitki olgunlaşma aşamasına ulaşmadan önce güçlü bir canlılık vardır. Bu dönemde koruma altına alınmalıdır. Bu dönemde hayvanlarda uygun şekilde beslenmesi sağlanmalıdır. Bu şekilde mera ve hayvan korunarak çift taraflı düşünülmelidir. Sistem birliktelik ilkesi: Sistem birlikteliği ile farklı ekosistemler bir bütün olarak düşünülmelidir. Böylelikle farklı yerlerde farklı zamanlarda bitkilerin olgunlaşma dönemi düşünülerek yararlanma süresi ve verimlilik arttırılabilmektedir. Ülkedeki çayır-mera miktarını 4 unsur etkilemektedir. Bunlar; Biyolojik, Biyolojik olmayan, Ekonomik değerler Sosyal konulardır.

Arazi kullanım planlamasının en önemli sorunu bitkisel üretim sistem ile hayvansal üretim sistemi arasında uyumsuzluk olmasıdır. Çayır alanlarının kullanımının zor olduğu yerler: Sert iklim, yüksek rakım ve ıssız alanlarda, İnsan ve hayvanlar için içme suyu sıkıntısı olan yerlerde, Alp kuşağı ulaşım sıkıntısı olan yerlerde, Bataklık ve ulaşımı zor olan yerler Küçük ıssız adalarda, Eğimin %35 fazla olan yerlerde. Yamaçlarda ot biçimi erozyona sebep olmaktadır. Meraların iyileştirilmesi: Meranın çitle koruma altına alınarak kontrollü otlatma yapılması ve baskının azalması sağlanmalıdır. Aşırı bozulmuş meralarda verimliliği arttırmak için yeniden tohumlama amaçlı çim kompozisyonları oluşturulmalıdır. İyileştirme için gübreleme yapılmalıdır. Yüzey kültivatörü ile yüzey işlemesi yapılması ot verimini olumlu etkilemektedir Yakma otlak iyileştirme için eski, pratik bir yöntemdir. Kuzey Çin'de çok ciddi bozulmuş meralarda kullanılmaktadır. Meralardaki zehirli bitkilerden dolayı 19 milyon Yuan kaybedilmektedir.(Çin Halk Cumhuriyeti için) Meralar bölgedeki sığır ve koyun gübresi ile gübrelenebilir.

Tarım arazileri için rüzgâr perdeleri. (Prof. Man Duoqing) Tarım alanları için rüzgâr perdelerinin oluşturulmasının ana amacı, tarım yapılan bu arazileri çeşitli doğa olaylarına ve afetlere karşı korumaktır. Rüzgâr perdelerinin çeşitleri, oluşturmada seçilen türler, hangi yoğunlukla oluşturuldukları, genişlik ve uzunlukları sayısal değerler ve örneklerle anlatılmıştır. Rüzgâr perdelerinin tarım arazileri için yararları; rüzgârın şiddetini azaltma özellikleri, rüzgar perdelerinin mikro iklim üzerine olan etkileri, rüzgar perdelerinin ekonomik faydaları ve rüzgar perdelerinin planlanması hakkında bilgiler verilmiştir.

ARAZİ GEZİLERİ 1.Minqin Çöl Kontrol İstasyonu Minqin çölündeki kontrol istasyonu, kumul hareketlerini, çöl rüzgârlarının etkilerini, kum fırtınalarını izlemek ve ölçümler almak üzere kurulan bölgedeki 3 kontrol istasyonundan biridir. Uzunluğu 50 metredir ve her iki metrede 1 olmak üzere 25 adet gözlem istasyonu bulunmaktadır. Bu gözlem istasyonlarında yağış miktarı, rüzgar erozyonu sonucu taşınan toz miktarı, rüzgar erozyonu sonrası çökelme miktarı, rüzgar hızı, rüzgar yönü gün uzunluğu periyodik olarak ölçülmektedir. Bu bilgiler sürekli olarak derlenerek dönemler arasındaki değişim gözlenmektedir.

Minqin Çöl Bitkileri Botanik Bahçesi yılında Badan Jaran Çölünün Kuzeydoğusunda kurulan Botanik Bahçesi, Çin’in ilk botanik bahçesidir. Botanik bahçesinde çöl bitkilerinin seçimi, yerelleştirilmesi, bölge topraklarına tanıtımı ve yetiştirilmeleri ana amaçtır. Diğer amaçlarda bitki araştırması, koruması ve geliştirmesidir. Günümüze kadar bahçede 620 çöl bitkisi toplanmış ve korunmuştur, bunlardan 26 tanesinin soyu tükenme tehdidiyle karşı karşıyadır. Ülkesel ve eyalet bazında 40’dan fazla projeye imza atılmıştır. Ayrıca su kaynakları yetersiz olduğundan kumul stabilizasyonunda kullanılacak olan bitkilerin şartlara uygun olması esas amaçtır, bu yüzden bahçede çöl bitkileri lysimeter sistemi kurulmuş ve 20 yıldan uzun bir süredir bitkiler gözlenerek farklı su seviyelerinde su tüketimi, buharlaşma verileri ölçülmektedir

Hongyashan Baraj Gölü Shiyang Nehri havzası, Badain Jaran ve Tengger çölleri arasında bulunmaktadır ve vahayı çölleşmeye karşı korumaktadır. Fakat geçtiğimiz yüzyılın ikinci yarısındaki sanayileşme ve hızlı nüfus artışı nedeniyle nehir alçalmış ve ufalmıştır. Bu yüzden nehre 1950’lerde Hongyashan barajı yapılmıştır. Barajın kurulum amacı bulunduğu bölgenin sulama ihtiyacını karşılamaktır.

Zhangye’de yerel çiftçilerin ziyareti. O bölgede yapılan zirai uygulamalar hakkında bilgiler alındı. Bölgede yaşayan çiftçilerden alınan bilgiye göre her aile çiftçilik yanında ek iş yaptığını belirterek sadece çiftçiliğin maddi olarak yetersiz olduğunu bildirdiler. Araziler devlet tarafından kişilere kiraya verilerek (uzun süreli) işletilmektedir.