LABORATUVAR DENETİMLERİ VE KOMİSYON KARARLARI Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yapı İşleri Genel Müdürlüğü Yapı Denetimi Dairesi Başkanlığı Laboratuvar Belgelendirme ve Denetleme Şube Müdürlüğü

Değerli katılımcılar; Yapı malzemesi ve zemin laboratuvarlarına izin belgesi verilmesi, onaylanması ve laboratuvarların denetim hizmetlerinin yürütülmesi 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunla çıkarılan Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği eki “Laboratuvar İzni Onay Talimatı” ve “Laboratuvar İzin Belgesi Teknik Şartnamesi”nde belirtilen kurallara göre yapılmaktadır.

29.06.2001 tarihinde 19 ilde yürürlüğe konulan 4708 sayılı Yapı Denetim Kanunun uygulaması 14.06.2010 tarih ve 2010/624 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yurt geneline yayılmıştır. Temmuz 2010’da 25 ilde 202 olan laboratuvar sayısı 14.10.2014 tarihi itibarı ile 76 ilde toplam 498 sayısına ulaşmıştır. Bugün izin belgeli laboratuvardan 25 adedinin izin belgeleri çeşitli nedenlerden dolayı askıya alınmış, 124 laboratuvarın izin belgesi iptal edilmiştir. Şu anda ülke genelinde 346 laboratuvar aktif olarak çalışmaktadır.

KAPSAMLARINA GÖRE LABORATUVARLAR

LABORATUVAR OLMAYAN İLLER 1- GÜMÜŞHANE 2- TUNCELİ 3- BAYBURT 4- ARDAHAN 5- KİLİS Bu İllerden, Gümüşhane, Bayburt, Ardahan ve Kilis illerinde numune toplama istasyonları kurulmuştur.

Yapı Denetimi Dairesi Başkanlığı Laboratuvar Belgelendirme ve Denetleme Şube Müdürlüğü tarafından yürütülen laboratuvar denetimleri görevi 17.02.2011 tarih ve 741 sayılı genelge ile İl Müdürlüklerine verilmiştir. 12.09.2011 Tarih ve 6404 sayı 2011/4 nolu Yapı Denetimi Kanunu hakkinda değişiklik genelgesi ile, ‘Yapı Denetim kuruluşlarına izin belgesi verilmesi görevi dışında kalan ceza uygulamaları dahil Merkez Yapı Denetim Komisyonunca gerçekleştirilen bütün görevleri yürüteceklerdir’ denilerek İl Yapı Denetim Komisyonları yetkilendirilmiştir. 20.12.2011 tarih ve 8800 sayı 2011/18 nolu laboratuvar denetimleri genelgesi ile laboratuvar denetimlerinin sonuçlandırılması (Belgelendirme hariç) İl Yapı Denetim Komisyonlarına verilmiştir. Uygulamada karşılaşılan eksikliklerin giderilmesine yönelik olarak 07/02/2012 Tarih ve 1090 sayılı yazı ve 31/05/2012 Tarih ve 4383 sayılı yazı 81 İl Müdürlüğüne gönderilmiştir. 05.02.2013 tarih ve 28550 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile ‘İl Yapı Denetim Komisyonları Denetçi Belgeleri ile Yapı Denetim Kuruluşu ve Laboratuvar İzin Belgelerinin vize işlemlerini gerçekleştirmek ile görevlidir.’ denilerek Laboratuvarların Vize İşlemleri İl Yapı Denetim Komisyonlarının görevleri arasında yer almaktadır.

Yapı malzemesi ve zemin laboratuvarları TS EN ISO/IEC 17025 Nisan 2012 “Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar” standardına göre kurulmaktadırlar. Bu amaçla laboratuvar şirketleri tarafından, müracaat dosyası ve 17025 standardına uygun olarak hazırlanmış Kalite El Kitabı (Prosedür, Talimat, Formlar, Planlar) ile başvuru Merkez Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığına yapılır. Dosyanın ön değerlendirmesi yapılmak üzere Laboratuvar Belgelendirme ve Denetleme Şube Müdürlüğünde incelenir. İnceleme sonucunda eksiği bulunan laboratuvarlara eksiklikleri yazı ile bildirilir. Eksikliklerin tamamlanmasından sonra ön değerlendirmeye kaldığı yerden devam edilir. Uygun görülen başvurular tüm dosyanın bir sureti ile (Kalite El Kitabı Hariç) birlikte ilgili İl Müdürlüklerine gönderilir.

YAPI MALZEMESİ VE ZEMİN LABORATUVARI KURMAK İÇİN GEREKLİ BELGELER - Firma tarafından tam ve doğru olarak doldurulan müracaat dosyası, (Cihaz Listesi, Personel Listesi, Kapsama Alınmak İstenen Deneyler vs.) - Kalite El Kitabı ve Ekleri (Prosedürler, Talimatlar, Planlar, Raporlar, Formlar vb.) - Firmayı temsil eden kişinin/kişilerin noter tasdikli imza sirküleri, - Firmaya ait laboratuvar açmaya, deney yapmaya, rapor vermeye ibaresi yazılı olan Ticaret Sicil Gazetesi, - Tasdik edilmiş imza yetkisi için aday gösterilen Mühendise ait Bakanlığınızdan alınmış Laboratuvar Denetçi Belgesi veya ibraz edilen asıllarının İdare tarafından tasdikli veya Noter tasdikli sureti, - Laboratuvarda çalışan bütün teknik elemanların diploma veya yerine geçen belgelerin asılları veya ibraz edilen asıllarının İdare tarafından tasdikli veya Noter tasdikli sureti, - Laboratuvar denetçi mühendisinin firma ile yaptığı sözleşmenin noter tasdikli sureti ve denetçi Mühendisin noter tasdikli imza beyannamesi. - Laboratuvar tesis ve cihazlarının ölçülendirilmiş yerleşim krokisi. - Laboratuvar Matbu Belge Ücreti Dekontu aslı - Laboratuvar Örnek Kalite El Kitabı Ücreti dekontu aslı.

17025 standardının madde başlıkları: YÖNETİM ŞARTLARI 4.1.Kuruluş 4.2 Kalite Yönetim sistemi 4.3 Doküman Kontrolü 4.4 Taleplerin, tekliflerin ve sözleşmelerin gözden geçirilmesi; 4.5 Deneylerin taşerona verilmesi 4.6 Satın alma (Hizmetler ve Donanım) 4.7 Müşteriye Hizmet

4.8 Şikayetler 4.9 Uygun olmayan deney işleminin kontrolü 4.10 İyileştirme 4.11 Düzeltici faaliyet 4.12 Önleyici faaliyet 4.13 Kayıtların kontrolü 4.14 İç tetkikler 4.15 Yönetimin Gözden Geçirmesi

TEKNİK ŞARTLAR 5. 1 Genel 5. 2 Personel 5 TEKNİK ŞARTLAR 5.1 Genel 5.2 Personel 5.3 Yerleşim ve çevre koşulları 5.4 Metodlar ve metodların geçerli kılınması 5.5 Cihazlar 5.6 Ölçümlerin izlenebilirliği 5.7 Numune alma 5.8 Deney numunelerinin nakli 5.9 Deney sonuçlarının kalitesinin temini 5.10 Sonuçların rapor haline getirilmesi

İl Müdürlükleri bünyesinde oluşturulmuş olan Laboratuvar değerlendirme heyetleri laboratuvarların kuruluş aşamasından itibaren aşağıdaki denetimleri yürütmektedir; - Belgelendirme incelemesi - Ara denetim incelemesi - Kapsam genişletme incelemesi - Kısmi denetim incelemesi - Denetçi Mühendis değişimi/ilavesi incelemesi - Adres değişikliği incelemesi - Numune toplama istasyonu incelemesi

Belgelendirme incelemesi: Laboratuvarda müracaat formlarındaki bilgilerin gerçek olup olmadığı, Laboratuvarda, teknik şartnamede ve talimatta aranan şartların mevcut olup olmadığı, incelenir. İzin Belgesi verilecek Laboratuvarda gerekli incelemelerin yapıldığına dair tutanak, kuruluş yetkilileri (Denetçi Mühendis dahil olmak üzere) ve değerlendirme heyeti tarafından karşılıklı imza altına alınır. Değerlendirme Heyeti hazırlamış olduğu değerlendirme raporunu, Merkez Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığına sunar. Sunulan bu rapor Merkez Yapı Denetim Komisyonunca incelenerek laboratuvara izin belgesi verilip verilmeyeceğini karara bağlar.

Belgelendirme incelemesinde neler önemli: Alet ve cihazlar başvuru dosyasındaki liste ile örtüşmeli, Alet ve cihazlar yerleşim şemasına uygun olarak yerleştirilmeli, Cihaz kalibrasyonları izlenebilirliği olan akredite bir firma tarafından yapılmış olmalı, Kapsam listesinde istenen deneylerin geçerli standartları laboratuvarda bulunmalı ve teknik personel bu standartlara kolayca ulaşabilmeli, Cihazlarda deneyler yaptırılıp, deney çıktılarının alınması gerekir, Kür odası/havuzlarının ısıtma sisteminin çalışır olması, Arşiv odasının hazırlanmış olması.

Değerlendirme Raporunun sonuç kısmında müracaat eden laboratuvar gerekli şartları sağlıyorsa, “Laboratuvara izin belgesinin verilmesi, ayrıca laboratuvar denetçi mühendisine de tasdik edilmiş imza yetkisinin verilmesi” önerilir.

ÖRNEK İZİN BELGESİ DEĞERLENDİRME RAPORU

Değerlendirme raporu Merkez Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığına gönderilir. Komisyonda değerlendirilen rapor uygun görülürse, firma için izin belgesi, deney kapsam listesi ve sözleşme hazırlanır. Sözleşmenin firma yetkilisi tarafından noter huzurunda imzalanmasından sonra izin belgesi ve deney kapsam listesi firmaya verilir. Rapor olumsuz ise gerekçeleri ile birlikte firma bilgilendirilir ve eksiklerini tamamlaması için süre verilir. Eksikliklerin tamamlanmasından sonra firmanın yeni başvurusu ile değerlendirme incelemesi tekrar yapılır.

Ara denetim incelemesi: Laboratuvarın ilk veya daha önce yapılan ara/kısmi değerlendirmedeki şartları devam ettirip ettirmediğini inceleme amacıyla HER YIL EN AZ BİR DEFA olmak üzere yapılacak denetimdir.

Ara denetimde laboratuvarın bir önceki ara denetimden sonra yapmış olduğu faaliyetler incelenir. Hazırlanacak ara denetim değerlendirme raporunda laboratuvarın şartları sağladığı tespit edilirse, laboratuvar için izin belgesinin ve denetçi mühendise verilmiş imza yetkisinin devamı önerilir. Değerlendirme raporu İl Yapı Denetim Komisyonunda sonuçlandırılır. Komisyon kararı ile laboratuvarın izin belgesi ve kapsam listesi İl Yapı Denetim Komisyonunca vizelenir. Vizesi yapılan belge ve kapsam listesi asılları firmaya İl Müdürlüğü aracılığı ile teslim edilir. Vizesi yapılmış olan izin belgesi ve kapsam listesinin birer sureti, komisyon karar örneği, belge vize ücreti, belge kullanım ücreti, değerlendirme ücreti ve teminat farkları dekontları ile birlikte Merkez Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığına gönderilir.

Ara denetim incelemesinde dikkat edilmesi gereken hususlar: - Kalite El Kitabı revizyonu, Personel değişikliği, Eğitim planları ve plana uygun eğitimler, (laboratuvar içi yada dış kurum eğitimleri) Alet ve cihazların kalibrasyon bilgileri, İç tetkik, Yönetimi Gözden Geçirme Toplantısı, Müşteri anketleri, Karşılaştırmalı deneyler, Düzeltici Önleyici faaliyetler, Kür havuzlarının durumu, Standartların güncelliği

Numune kayıt defterinde kayıtlı numuneler ile havuzdaki numunelerin örtüşmesi, Rapor defterinin durumu, Raporların incelenmesi, Raporların Bakanlık Yapı Denetim Sistemine düzgün kaydedilmiş olması Alet ve cihazların çalışır durumda olması, Karot yerleri seçimi ve incelenmesi, Denetçi mühendis belgesinin vizesi. Taşeron sözleşmesinin yapılmış olması

ARA DENETİM ÖRNEK DEĞERLENDİRME RAPORU

Laboratuvarların, Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğimizin 13 Laboratuvarların, Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliğimizin 13.6 maddesi gereğince her yıl en az bir kez denetlenmesi ve izin belgelerinin vize ettirilmesi şarttır. Yıllık vizeler İl Yapı Denetim komisyonlarınca yapılmaktadır. (05.02.2013 itibarı ile) Vize tarihi geçmiş olan laboratuvarlar YDS üzerinde yapılan değişiklik ile sistem tarafından otomatik olarak kapatılarak Bakanlık rapor numarası alması engellenerek rapor tanzim edemeyeceklerdir. Yine Yönetmeliğimizin 14.6 maddesi gereğince laboratuvar denetçi mühendis belgelerinin de 5 yılda bir vize ettirilmesi şarttır. Süresi sonunda vizesi yapılmayan denetçi belgeleri ve verilen tasdik edilmiş imza yetkileri geçersiz olacaktır.

Bu nedenle laboratuvarların ceza durumuna düşmemeleri için izin belgelerinin ve denetçi mühendis belgelerinin vize işlemlerinin zamanında yapılması amacıyla, İl Müdürlükleri tarafından takip edilmesi ve vizelerin yapılması gerekmektedir. 07.02.2012 tarih ve 1090 sayılı yazı ile bu konuda izlenecek yöntem İl Müdürlüklerine bildirilmiştir.

Kapsam genişletme incelemesi: Belgeli laboratuvarların, mevcut kapsam listesine ek deneylerin girmesi için İl Müdürlüğüne yazılı müracaatta bulunması halinde, yerinde yapılacak incelemeler sonucunda hazırlanacak yeni kapsam listesinin düzenlenmesidir.

Laboratuvar deney kapsam listesine yeni deneyler ilave etmek isteğini bir dilekçe ekinde gerekli dokümanlar ile birlikte İl Müdürlüğüne yapar. Değerlendirme heyeti, laboratuvarda söz konusu yeni deneyleri yapabilme konusunda, her bir deney için gerekli olan alet ve cihazlar ile teknik elemanların yeterliliğini inceler.

Kapsam Genişletme İncelemesinde bakılması gerekenler: Kapsama alınması istenen deneyler için gerekli olan Prosedür, Talimat, Formlar, Gerekli standartlar, Alet ve cihazlar, Kalibrasyonlar, Alet ve cihazların çalışır olması, Teknik personelin yeni deneyler konusundaki bilgisi ve deney yapabilme yetenekleri.

İnceleme sonucunda, laboratuvarın yeni deneyleri yapması yeterli görülüyorsa değerlendirme raporunda, bu deneylerin kapsam listesine eklenmesi önerilir. Rapor İl Yapı Denetim Komisyonunda değerlendirilerek karara bağlanır. Komisyon kararı Merkez Yapı Denetim Komisyonuna gönderilir ve yeni kapsam listesi ve izin belgesi hazırlanıp firmaya (İl Müdürlüğü aracılığı ile) teslim edilir.

Adres değişikliği incelemesi: Laboratuvarın adres değişikliği talebi yeni yerleşim şeması ve yeni adresi için ticaret sicil gazetesi ile birlikte İYDK’ya yapılır. Değerlendirme heyeti yeni adreste inceleme yapar. İnceleme sonucunda laboratuvarın yeni adresinde faaliyet göstermesi uygun görülüyorsa, değerlendirme raporunda bu durum “laboratuvarın yeni adresinde faaliyetine devam etmesi” şeklinde önerilir. (Adres değişikliği cihazların yeniden kalibrasyonlarının yapılmasını gerektirir.)

Değerlendirme raporu İl Yapı Denetim Komisyonunda sonuçlandırılır Değerlendirme raporu İl Yapı Denetim Komisyonunda sonuçlandırılır. Laboratuvar izin belgesi ve kapsam listesi yeni adres bilgilerine göre düzenlenmesi için Merkez Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığına gönderilir. Yeni adrese göre hazırlanan belge ve kapsam listesi hazırlanarak firmaya (İl Müdürlüğü aracılığı ile) teslim edilir.

ADRES DEĞİŞİKLİĞİ VE KAPSAM GENİŞLETME ÖRNEK DEĞERLENDİRME RAPORU

Kısmi denetim incelemesi : MYDK tarafından daha önce izin belgesi verilmiş laboratuvarlarda meydana gelen herhangi bir değişikliğin, laboratuvarın deney yapma kabiliyetini nasıl etkilediğini belirlemek üzere yapılan incelemedir.

Denetçi Mühendis değişimi/ilavesi : Laboratuvarın Denetçi Mühendis değişimi/ilavesi talebi, ilgili evraklarla beraber (Denetçi Mühendis ile yapılan noter onaylı sözleşme, denetçi belgesi örneği ve denetçi mühendise ait imza beyannamesi) İYDK’ya yapılır. İncelemede, laboratuvarda görev alacak denetçi mühendis yeterli görülüyorsa değerlendirme raporunda denetçi mühendise imza yetkisinin verilmesi önerilir. Değerlendirme raporu İl Yapı Denetim Komisyonunda sonuçlandırılarak yeni denetçi mühendise imza yetkisi verilir. Komisyon kararı Merkez Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığına gönderilir. Yapı Denetim Sisteminde ilgili değişiklikler yapılır.

DENETÇİ DEĞİŞİKLİĞİ ÖRNEK DEĞERLENDİRME RAPORU

Numune toplama istasyonu incelemesi: Laboratuvar, bulunduğu il sınırları içinde veya laboratuvar olmayan başka bir ilde numune toplama istasyonu açmak talebi ilgili evraklarla beraber (açılması istenen istasyonla ilgili olarak ve Kalite El Kitabına eklenmesi gereken dokümanlar, personel bilgileri) İYDK’ya yapılır. Başvuru, değerlendirme heyeti tarafından açılmak istenen istasyonda incelenir. İnceleme sonucunda numune toplama istasyonu mekan ve teknik eleman açısından yeterli görülürse, raporda istasyona izin belgesi verilmesi önerilir.

Değerlendirme raporu İl Yapı Denetim Komisyonunda sonuçlandırılır. Komisyon kararı Merkez Yapı Denetim Komisyonu Başkanlığına gönderilir ve numune toplama istasyonu izin belgesi düzenlenerek firmaya (İl Müdürlüğü aracılığı ile) teslim edilir.

NUMUNE TOPLAMA İSTASYONU ÖRNEK DEĞERLENDİRME RAPORU VE İZİN BELGESİ ÖRNEĞİ

EK-1 Laboratuvar İzni Onay Talimatı; 12 EK-1 Laboratuvar İzni Onay Talimatı; 12. TALİMATA AYKIRI HAREKET Laboratuvarın personel, tesis, makine-teçhizat ve kalite kontrol sistem ve imkanlarında olumsuz yönde bir değişim olduğunun veya deneylerini belirlenen teknik kritere uygun olmayarak gerçekleştirdiğinin veya talimat ile sözleşmenin diğer hükümlerine aykırı hareket ettiğinin tespiti halinde MYDK/İYDK, gerekli düzenlemeyi sağlamak amacıyla aşağıdaki uygulamaları sırasıyla veya aykırılığın önem derecesine göre herhangi birinden başlayarak tatbik eder.

- Madde 12.1 Uyarma: MYDK/İYDK, tespit ettiği aykırılıkların giderilmesi için laboratuvara uyarı bildiriminde bulunur. Laboratuvar tebligattan sonra gereğini yerine getirmek amacıyla, almış olduğu tedbirleri on beş gün içerisinde MYDK/İYDK’ya bir rapor halinde bildirmekle yükümlüdür.

Madde 12.2 Nakdi ceza: MYDK/İYDK, düzeltilmesi için uyarı bildiriminde bulunulan aykırılıkların tekrarı halinde veya ilk defa tespit edilen bir aykırılığın önem derecesi göz önünde tutularak, Madde 12.1’deki uygulamanın yanında, laboratuvarın teminatının 1/2 sini gelir kaydeder. Verilen nakdi cezanın, laboratuvar tarafından on beş gün içerisinde yatırılması halinde teminatına dokunulmaz. Aksi takdirde, teminat çözülerek nakdi ceza tahsil edilir. Bu durumda, laboratuvar on beş gün içerisinde yeni teminatını vermekle yükümlüdür. Laboratuvar, tebligattan sonra gereğini yerine getirmek ve almış olduğu tedbirleri MYDK/İYDK’ya on beş gün içerisinde bir rapor halinde bildirmek zorundadır.

- Madde 12.3 Belge kullanma hakkının askıya alınması: Madde 12.1 ve/veya Madde 12.2’ye göre uyarıda bulunularak düzeltilmesi talep edilen aykırılıkların tekrarı veya ilk defa tespit edilen bir aykırılığın önem derecesi göz önünde tutularak, MYDK/İYDK sözleşmenin belge kullanma hakkını veren hükümlerini askıya alır ve laboratuvar teminatının tamamını gelir kaydeder. Laboratuvar, sözleşmenin askıda kalma süresinde MYDK simgeli deney raporu düzenleyemez. MYDK/İYDK’nın yapacağı inceleme sonucunda olumlu görüşe varılması halinde, verilecek izinden sonra belge kullanma hakkını yeniden kazanır.

- Madde 13. SÖZLEŞMENİN FESHİ 13.1. Belge kullanma hakkını veren sözleşme, laboratuvarın talebi veya belgelendirmenin dayanağı olan teknik esasların MYDK/İYDK tarafından iptal edilmesi halinde feshedilir. Bu durumda, fesihten doğan masrafların ve laboratuvarın mevcut borçlarının tahsilinden sonra teminatı iade edilir.

13.2. MYDK/İYDK, 12. maddede belirtilen uygulamalara rağmen aykırılıkların giderilmediğinin tespit edilmesi veya ilk defa tespit edilen aykırılığın önem derecesi göz önünde tutularak, belge kullanma hakkı veren sözleşmeyi tek taraflı fesih ederek teminatı gelir kaydeder.

13.3. Fesih kararları, MYDK tarafından Resmi Gazetede, Bakanlık yayınlarında, lüzum görülmesi halinde ayrıca günlük gazetelerde gerekçeli olarak yayımlanır. Laboratuvar, fesih kararının tebliğinden itibaren deney raporlarında MYDK simgesini kullanmaya derhal son verir. Ayrıca yazışma, satış bağlantıları, ilan ve reklamlarında bu simgenin kullanımını durdurur. Laboratuvar, sözleşmeyle kendisine verilmiş her türlü belgeyi en geç on beş gün içerisinde MYDK’ya iade eder.

- Madde 14. BELGENİN HAKSIZ KULLANILMASI MYDK ile sözleşme akdetmeksizin belge kullanan veya sözleşmesi fesih edildiği halde belge kullanmaya devam eden laboratuvar ilgilileri hakkında, “MYDK’dan belge almış kamu ve özel laboratuvarların manevi itibarının, haksız bir rekabet ortamı yaratmak suretiyle, kamu yararını zedeleyecek şekilde kullanması” nedeniyle, suç duyurusunda bulunulur.

Yapı Denetimi Dairesi Başkanlığı Laboratuvar Belgelendirme ve Denetleme Şube Müdürlüğü TEŞEKKÜR EDERİZ. Hazırlayanlar