VAAZ HAZIRLAMA YÖNTEMLERİ Murat ALKAN DİB, Destek Hizmetleri Daire Başkanı

Vaaz ve Vaiz Vaaz; Kulub-i Kasiyeyi Telyin,(katılaşmış kalpleri yumuşatmak) Uyun-i Camideyi İdma’ (donmuş gözlerden yaş akıtmak) ve A’mal-i Fasideyi ıslah (yanlış amelleri düzeltmek) için söz irad etme sanatıdır. Vaiz: insanı inşa ve gönülleri imar mesuliyetini peygamber hassasiyetiyle taşıyan kimsedir.

1. Uygun konu Seçimi Muhatap kitle tanınmalı Muhatap kitlenin bilgi ve kültür seviyesi Güncellik Ulaşılmak istenen hedef Bir sosyolog gibi toplum izlenmeli ve ihtiyaç duyulan ilgi çekici konular işlenmelidir.

2. Vaaz planı hazırlama Süre: ortalama 30-45 dakika Giriş: Vaazın en etkili bölümüdür. Besmele, Hamdele, Salvele, ilgili ayet ve hadisler (ortalama 5 dakika) Gelişme:Vaazın omurgası, ayet ve hadisler ışığında konu ortaya konulmalı, muhtemel sorulara cevaplar verilmeli (30- 35 dakika) Sonuç: Kısa bir özet ve dua ile bitirme. (5 dakika) Değerlendirme: Kayda alma, dinleme ve ilgililerden geri bildirimler alarak değerlendirme ( daha çok bakış, jest ve mimik)

3. Vaazlarda Ayetlerden Yararlanma Ayetleri Seçmek Ayetleri Anlamak Ayetleri anlatmak. Bazı Türkçe mealler ve tefsirler Diyanet Meali Hasan Basri Çantay meâli Elmalılı Meali “Kur’an Yolu” Meali Diğer Bazı meâller

Tefsirler Kur’an Yolu, Türkçe Meâl ve Tefsir, Komisyon, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 2003. Hak Dini Kur'ân Dili, Elmalılı Hamdi YAZIR, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 1935 vd. Safvetü't Tefâsir, Muhammed Ali es-SÂBÛNÎ, Beyrut, 1981. Hulâsatü'l-Beyân Fî Tefsîri'l-Kur'ân, Mehmed Vehbi Efendi, İstanbul, 1928. Ruhu’l-Beyân, İsmail Hakkı BURSEVÎ, İstanbul, 1911 vd. Mefâtîhu’l-Gayb (et-Tefsîru’l-Kebîr),Fahreddin er-Razi.

a) Kur’an-ı Kerim Lügati: eser Mahmut Çanga tarafından hazırlanmıştır a) Kur’an-ı Kerim Lügati: eser Mahmut Çanga tarafından hazırlanmıştır. Bir kelimeyi veya bir ismi Kur’an’da bulmada, ne manaya geldiğini öğrenmede ve hangi ayetlerde kullanıldığını görmede çok faydalı bir eserdir. Mutlaka her din görevlisi ve Kur’an’la uğraşanın kütüphanesinde olmalıdır. b) el-Müfredat fî Garîbi’l-Kur’an: Ragıb el-İsfehani’nin eseridir. Kur’an kelimelerini ve kök anlamlarını ve hangi manalarda kullanıldığını ifade eden muhteşem bir eserdir. Her Kur’an talebesinin kütüphanesinde olmalı. Yemek pişirirken işimize çok yarayacaktır. Türkçeye iki farklı tercemesi yapılmıştır. Mutlaka tavsiye edilir. c) Hasenat: Kur’an araştırma sistemi; Bilgisayarımızda Kur’an araştırması yapabileceğimiz nefis bir proğramdır. Ayetleri orijinal metni ve çeşitli meâllerle birlikte görebiliyoruz. Aynı zamanda bir kelimenin üzerine tıklayarak kelimenin nasıl kullanıldığını da gösteriyor. Bu sayede kelimenin kökünü ve çeşidini de bilmek mümkün oluyor. www.hasenat.com

4. Hadislerden yararlanma. Sünnet ve hadislerin anlaşılmasında inançtan ahlaka, ibadetten muamelata, ilimden irfana, sosyal hayattan siyasete, kültürden medeniyete kadar hayatın her alanı ile ilgili olarak İslam’ın genel prensipleri, Kur’an’ın belirleyiciliği, Sünnetin rehberliği, akl-ı selimin verileri, delillerin gerekçeleri, geleneğin tecrübe ve öğretileri, Müslümanların maslahatları, günümüzün şartları ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak bütüncül bir yaklaşım içerisinde anlaşılması ve çağdaş problemlerimize çözümler üretilmesi şarttır.  Hz. Peygamber’in Sünnet ve siretine aykırı olmamalıdır. Hz. Peygamber'in hayat tarzı ve ahlakına uygunluğunun gözetilmesi gerekir. Hadis ve sünnetler, İslam’ın genel prensipleri (küllî kaideler), tarihi gerçekler ve kesinleşmiş bilimsel veriler ışığında değerlendirilmeli, İslam’ın temel prensiplerine aykırı olmamalıdır. Akl-ı selime, mantığa ve fıtrata aykırı olmamalıdır. Hadis ve sünnetlerdeki illet ve hikmetlerin doğru tespit edilmesi gerekir.

Seçilen hadisler uygulanabilir olmalıdır Seçilen hadisler uygulanabilir olmalıdır. Hayatta uygulama alanı olmayan, cemaati pratikte herhangi bir amele sevketmeyecek hadislere yer verilmemelidir. Seçilen hadisler makul ve anlaşılabilir olmalıdır. Sahih bile olsa, eğer izah edilemeyecekse, cemaatin kafasının karışmasına sebep olacaksa bu hadisleri kürsüye taşımaya gerek yoktur. (Yemeğin içine düşen sineğin yemeğe batırılması, develerin idrarının tedavi amaçlı kullanılması vb.) Sünnet ile amel ederken fıkha olan ihtiyaç da göz ardı edilmemelidir. Zira fıkıh olmaksızın doğrudan doğruya hadislerle amel etme teşebbüsü de birçok sorunlara yol açabilmektedir. Mezhepleri dışlayan Selefi yaklaşımı da tasvip etmediğimizi belirtmeliyiz.

Hadis Kaynakları: Hadislerle İslam, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 2012. Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Prof. Dr. İbrahim CANAN, Ankara, 1988. Tecrid-i Sarih Tercüme ve Şerhi, Ahmed NAİM-Kamil MİRAS, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 1928/1948. Riyazüs-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi, İmam NEVEVÎ, (Tercüme ve Şerh: Prof. Dr. M. Yaşar Kandemir, Prof. Dr. İsmail L. Çakan, Prof. Dr. Raşit KÜÇÜK), İstanbul, 2004. Riyazüs-Sâlihîn, İmam NEVEVÎ, (Çeviri: Prof.Dr. Mehmet Emim ÖZAFŞAR, Prof. Dr. Bünyamin ERUL), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, İstanbul, 2012. Cem'ul-Fevâid, RÛDÂNÎ, Ankara, 1988. Keşfü'l-Hafâ, ACLÛNÎ, Beyrut, 1988. Kırk Hadis Kırk Yorum, Prof. Dr. İsmail Hakkı ÜNAL, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 2012.

5. Vaazlarda Kıssalardan Yararlanma a) Hz. Peygamberin tebliğ ve irşat metodunda Kıssanın yeri, b)Kıssaların Seçiminde ve Anlatımında Dikkat Edilecek Hususlar b.a) Kıssalar sahih rivayetler arasından seçilmeli. b.b) konuyu doğrudan ilgilendiren kıssalar tercih edilmeli b.c) Yanlış anlaşılabilecek nitelikte olmamalı. b.d) kıssaların yeri ve yoğunluğu iyi ayarlanmalı.

6. Vaazlarda Hikmetli söz ve Şiirden yararlanma Mesnevi, Mevlana Celaleddin-i RÛMÎ. Bostan ve Gülistan, Şeyh Sadi ŞİRAZÎ. Divan, Yunus Emre. Marifetnâme, Erzurumlu İbrahim Hakkı. Divan, Şeyh Galip. Safahat, Mehmet Akif ERSOY. Necip Fazıl Kısakürek, Çile

VAAZ SUNMA YÖNTEMLERİ Vaaza zihnen ve Bedenen Hazırlanma Vaaz kürsünü hazırlama Vaaza usulüne uygun olarak başlama Muhatap kitleye uygun bir dil ve uslüp kullanma Güzel ve tesirli bir dil kullanma Konuyu güncel hayatla ilişkilendirme Konu bütünlüğünü koruma Vaazı irticalen sunma Cemaatle göz iletişimi kurma Beden dilini yerinde kullanma Cemaatin ilgi ve dikkatini sağlama Vaazı usulüne uygun bitirme

Kürsüden Öğütler: 52 Konuda Vaaz Örnekleri, Komisyon, Diyanet İşleri Örnek Vaaz Kitapları Kürsüden Öğütler: 52 Konuda Vaaz Örnekleri, Komisyon, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 2006. Kur'ân'dan Öğütler, Komisyon, 2 Cilt, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 2010. Örnek Vaazlar, Lütfi ŞENTÜRK, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 2002. Kur'ân'ı Anlamak, Doç. Dr. Dr. İsmail KARAGÖZ, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, Ankara, 2007. Kur'ân'dan Öğütler, Doç. Dr. Dr. İsmail KARAGÖZ, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, Ankara, 2009.34 Örnek Dua Kitapları  Dualar, Komisyon, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, Ankara, 2011.  el-Ezkâr, İmam NEVEVÎ.

Katılımınızdan dolayı teşekkürler!!! Hazırlayan ve sunan Murat ALKAN DİB Destek Hizmetleri Daire Başkanı