Kıbrıs Türk Ticaret Odası 2 Mayıs 2016,LEFKOŞA 1 AVRUPA BİRLİĞİ GENEL GIDA YASASI Dr. Mete ÇEVİK AB İşleri Uzmanı Avrupa Birliği Bakanlığı Tarım ve Balıkçılık Başkanlığı

KAPSAM  AB’nin Gıda Güvenliği Yaklaşımı  Genel Gıda Yasasının Tarihçesi  Yasanın İçeriği  Hijyen Paketi 2

AB’ NİN GIDA GÜVENLİĞİ YAKLAŞIMI 3 Hastalıklarla mücadele Hayvan refahı Ticaret Hayvansal yan ürün Dağıtım İşleme Nakliye Üretim ÇİFTLİKTEN ÇATALA

AB’ NİN GIDA GÜVENLİĞİ YAKLAŞIMI Gıda Güvenliği, Hijyen Mevzuatı –Genel gıda kanunu ve hijyen paketi –Yatay düzenlemeler ( etiketleme, katkı maddeleri, renklendiriciler,vb.) –GDO –Yem için özel kurallar –Yem katkıları –Yem materyalleri Hayvan Sağlığı Mevzuatı –Birlik İçi ticaret kontrol sistemi –Hayvan kayıt ve kimlik sistemi –İthalat kontrolleri –Hayvan hastalıkları kontrol tedbirleri –Hayvan sağlığı-Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ticareti –Hayvan refahı –Zootekni (ıslah) mevzuatı Bitki Sağlığı Mevzuatı –Zararlı organizmalar –Bitki koruma ürünleri-ilaçlar –Tohum kalitesi –Bitki çeşidi hakları 4

GENEL GIDA YASASI - TARİHÇE AB tarafından gıda hijyenine dair oluşturulan ilk kurallar 1964’te uygulanmaya başladı ve sadece taze et ile sınırlıydı. Daha sonra hijyene dair mevzuatın kapsamı yumurta, süt ürünleri, tavuk eti, su ürünleri ve av hayvanlarını içeren ürün gruplarını içine alacak şekilde genişletildi. Hijyen kurallarının oluşturulmasıyla zararlı bakterilerin, parazitlerin, kimyasal ve istenmeyen maddelerin gıdadan uzaklaştırılması sağlandı. Bu da AB’de gıda güvenliği seviyesinde bir artışa sebep oldu. 5

GENEL GIDA YASASI - TARİHÇE  Genel gıda yasasının çıkmasının en önemli sebepleri 1990lı yılların başından başlayarak oluşan önemli gıda krizleridir. (Deli dana (BSE), Dioksin, Şap)  Bu krizler AB’nin gıda güvenliği mevzuatında önemli boşluklar olduğunu ortaya çıkarmıştır. 6

GENEL GIDA YASASI - TARİHÇE 7  1997 yılında Genel Gıda Yasası ile ilgili Yeşil Belge  Kamuoyu görüşünün alınması  1997 – 2000 yılları arasında basitleştirme  Paydaşların görüşünün alınması  2000 yılında Gıda Güvenliği Beyaz Belgesi  Komisyonun pozisyonu – Eylem Planı (84 tedbir)

GENEL GIDA YASASI - TARİHÇE yılında Komisyon taraından yayımlanan Gıda Güvenliğine İlişkin Beyaz Belge bu alandaki AB politikası için bir mihenk taşıdır. Bu belgede Komisyon, AB gıda güvenliği mevzuatına yeni bir bakış açısı getirmiştir. En önemli prensiplerden biri AB gıda güvenliği kurallarının «çiftlikten çatala» kadar uygulanmasıdır. Beyaz Belge tüm AB gıda güvenliği mevzuatının revizyonu için bir ortam sağlamıştır.

GENEL GIDA YASASI - TARİHÇE 9 Beyaz Belge ile ortaya koyulan başlıca unsurlar:  Yüksek standartta, «Çiftlikten çatala» gıda güvenliği sağlamak  Gıda tedariği, mevzuatı, bilimi ve kontrollerine yönelik azalan kamuoyu güvenini tekrar sağlanmak  İlgili her tarafı kapsamak  Daha iyi uygulamaları teşvik etmek  Tüketicilere çok daha fazla şeffaflık sağlamak

GENEL GIDA YASASI - TARİHÇE 10  Beyaz belge tarafından ortaya konulan düzenlemeler  Gıda yasasının genel prensipleri  Hayvan yemine ilişkin yeni bir yasal çerçeve  Hijyene koordineli bakış açısı  Güncellenmiş ve tamamlanmış yatay düzenlemeler (ör. katkı maddeleri, bulaşanlar, pestisitler, gıda ile temas eden madde ve malzemeler)  Resmi kontrollerle ilgili yasal düzenleme  Etiketleme hükümlerinin modernize edilmesi  Beslenmenin daha çok göz önüne alınması

GENEL GIDA YASASI 11  (AT) 178/2002 sayılı «Gıda Yasasının Genel İlkeleri ve Gereklilikleri ile Gıda Güvenliğine İlişkin Prosedürleri Ortaya Koyan ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’ni (EFSA) Kuran Parlamento ve Konsey Tüzüğü»  Gıda yasasının genel ilkelerinin/gerekliliklerinin ortaya konulması  Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesinin kurulması  Gıda güvenliği prosedürlerinin düzenlenmesi

GENEL GIDA YASASI 12 PRENSİPLER:  Gıdaya ilişkin tüm birlik ve ulusal mevzuatına esas oluşturmaktadır.  Uluslararası standartlar dikkate alınacaktır.  İnsan sağlığının yüksek seviyede korunması amaçlanmaktadır.  Malların serbest dolaşımı ilkesine bağlı kalınması sağlanmaktadır.  Gıda hukukuna bilimsel temel getirmektedir. (Risk esaslı)  İhtiyatlılık prensibine önem vermektedir.  Şeffaflık getirmektedir.(Acil durumlar dışında kamuoyunu bilgilendirme ve kamuoyu görüşünün alınması)

GENEL GIDA YASASI 13 GEREKLİLİKLER:  Sadece güvenli gıdanın piyasaya arzı  Birincil sorumluluğun her zaman gıda işletmecisinde olması  Her aşamada gıda güvenliği şartlarının yerine getirildiğinin doğrulanması  Gıda, yem ve yem içeriğinin izlenebilir olması  Güvenli olmayan ürünün piyasadan çekilmesi veya toplatılması ve şüpheli bir durumda yetkili makama bilgi verilmesi

GENEL GIDA YASASI 14 GEREKLİLİKLER: Gıda, zararlıysa (toksinler, ağır metaller, vs. içeriyorsa) ve ayrıca insan tüketimine uygun değilse (fiziksel bulaşma, bozulma, vs. içeriyorsa) AB piyasasına arz edilemez. Yem, hayvan sağlığına olumsuz etkisi olması (ör. melamin), veya hayvansal ürünler ile insan tüketimine uygun olmaması (ör. dioksin) durumunda AB pazarına sunulamaz ve bu yemlerle kendisinden gıda üretilen hayvanlar beslenemez.

GENEL GIDA YASASI 15 GEREKLİLİKLER: (TİCARET) İthalat/İhracatların tümü AB gıda yasası hükümlerini veya bu hükümlerle eşdeğer tanınmış hükümlere uygun olması gerekmektedir İthalat için üçüncü ülkelerle yapılmış olan ikili anlaşmaların ilgili hükümleri de göz önüne alınmalıdır.

GENEL GIDA YASASI 16 SORUMLULUKLAR: Yasa ile gıda işletmecisinin ve üye ülkelerin sorumlulukları belirlenmiştir. Kendi faaliyet alanlarındaki tüm gıda alanlarında birincil sorumluluk gıda işletmecisine verilmiştir.

GENEL GIDA YASASI 17 SORUMLULUKLAR: (GIDA İŞLETMECİSİ) (AT) 178/2002(AT) 178/2002 sayılı tüzüğün gıda işletmecisine yüklediği sorumluluklar şunlardır. Güvenli gıda – Gıda işletmecisi güvenli olmayan gıdayı piyasaya arz edemez Sorumluluk – Gıda işletmecisi ürettiği, taşıdığı, depoladığı ve sattığı gıdalardan sorumludur. İzlenebilirlik – Gıda işletmecisi çabuk bir şekilde mal aldığı veya sattığı kişi/kuruluşu tespit edebilmelidir. Şeffaflık - Sorumlu olduğu gıdanın güvenli olmadığına dair şüphesi oluşması durumunda gıda işletmecisi yetkili makamları uyarmalıdır. Acil durum – Sorumlu olduğu gıdanın güvenli olmadığına inanıyorsa gıda işletmecisi gıdayı piyasadan çekmelidir. Koruma – Gıda işletmecisi, süreçlerindeki kritik noktaları belirlemeli ve düzenli olarak gözden geçirmelidir. Ayrca, bu noktakarda kontrollerin uygulanmasını sağlamalıdır. İşbirliği – Gıda işletmecisi risklerin azaltılması amacıyla yetkili makamla işbirliği halinde bulunmalıdır.

GENEL GIDA YASASI 18 SORUMLULUKLAR: (ÜYE ÜLKE) (AT) 178/2002(AT) 178/2002 sayılı tüzüğün üye ülke yetkili makamlarına yüklediği sorumluluklar şunlardır.  Üye ülke gıda yasasını uygulamalıdır: Resmi kontroller, riskler ile ilgili kamuoyu ile iletişim, sürveyans ve diğer izleme faaliyetleri  Yasanın ihlali durumunda üye ülke gerekli tedbirleri almalı ve cezaları uygulamalıdır (cezalar, etkin, orantılı ve caydırıcı olmalıdır)

GENEL GIDA YASASI 19 İZLENEBİLİRLİK: Tüm gıda ve yem zincirinin her noktasında izlenebilriliğin sağlanması genel kuraldır. İzlenebilirlik gıdayı güvenli yapmaz Risk yönetim aracıdır – Risk yönetim sisteminin bir parçasıdır. ”Bir aşama geri” – ”bir aşama ileri” yaklaşımı Gıdanın tedarikçisinin belirlenmesi; İşletmenin gıdayı teslim ettiği işletmenin belirlenmesi

GENEL GIDA YASASI 20 GIDANIN TOPLATILMASI/GERİ ÇEKİLMESİ: Gıda İşletmecisi piyasaya arz ettiği halde gerekli kontrollerde uygun bulunmayan ve AB ve ulusal gıda güvenliği kurallarına uymayan gıdayı toplatmakla/geri çekmekle yükümlüdür. Gıda işletmecisi bu surumu yetkili makama bildirmek zorundadır.

GENEL GIDA YASASI 21 GIDANIN TOPLATILMASI/GERİ ÇEKİLMESİ: Gıda İşletmecisi piyasaya arz ettiği halde gerekli kontrollerde uygun bulunmayan ve AB ve ulusal gıda güvenliği kurallarına uymayan gıdayı toplatmakla/geri çekmekle yükümlüdür. Gıda işletmecisi bu surumu yetkili makama bildirmek zorundadır.

GENEL GIDA YASASI  Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi(EFSA)  Risk değerlendirmede bilimsel esasların göz önüne alınması  Risk yönetimi ile risk değerlendirmenin birbirinden ayrılması  Risk iletişimi ile yeni bir kapasite oluşturulması  Üye ülkeler arasında ve üye ülkelerle olan ilişkinin güçlendirilmesi 22

GENEL GIDA YASASI PROSEDÜRLER:  Hızlı Alarm Sistemi (Komisyon, üye ülke, EFSA, üçüncü ülkeler)  Gıda ve yemi içerir  Çevreye, hayvan ve insan sağlığına dolaylı veya doğrudan oluşan bir tehdidin bildirilmesi  Acil durum tedbirleri (Ulusal makamların gıdada oluşan acil bir risk ile ilgili yetersiz kalması durumunda Komisyona yeni yetkiler verilmiştir)  Kriz yönetimi için genel bir plan  Gıda Zinciri ve Hayvan Sağlığına İlişkin Komite 23

HİJYEN PAKETİ 2004 yılında (AT) 178/2002 sayılı Tüzüğü takiben, «Hijyen Paketi» yayımlandı. Dört adet yasal düzüenlemeden oluşan bu paket ile gıda zincirinin her aşamasında uygulanacak şekilde basitleştirilmiş, harmonize edilmiş, kapsamlı bir kurallar bütünü ortaya çıkmıştır Hijyen paketi ile getirilen önemli değişikliklerden biri gıda endüstrisindeki herkesin kendi kendini kontrol etmesi ve HACCP prensiplerini takip etmesidir. Gıda ve yem işletmecileri kayıtlı/onaylı olmak zorundadır ve güvenli olmayan gıdanın piyasada bulunması durumunda tüm sorumluluğu üstlenir. İthal ürünlerde AB’de üretilen ürünler il eaynı güncellenmiş hijyen kriterlerine sahip olmalıdır ve AB sınırlarında düzenli kontroller yapılır. 24

HİJYEN PAKETİ Hijyen paketi resmi kontrolleri de kapsamaktadır. Kontroller AB gıda yasasının tam anlamıyla uygulandığını sağlaması ve AB piyasasına arz edilen ürünlerin gerekli güvenlik standartlarını sağladığından emin olunması açıdan önemlidir. Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine İlişkin Tüzük ile AB’nin kontrol sistemi harmonize edilmiş ve ulusal otoritelere açıkça tanımlanmış görevler vermiştir. 25

TEMEL GIDA GÜVENLİĞİ MEVZUATI (AT) 178/2002 sayılı Gıda Yasasının Genel İlkeleri ve Gereklilikleri ile Gıda Güvenliğine İlişkin Prosedürleri Ortaya Koyan ve Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi’ni (EFSA) Kuran Parlamento ve Konsey Tüzüğü Hijyen Paketi : (AT) 852/2004 sayılı Gıda Maddelerinin Hijyeni Hakkındaki Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Tüzüğü (AT) 853/2004 sayılı Hayvansal Gıdaların Özel Hijyen Kurallarına İlişkin Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzüğü (AT) 854/2004 sayılı İnsan Tüketimine Uygun Hayvansal Kökenli Ürünlerin Resmi Kontrollerinin Düzenlenmesine İlişkin Özel kuralları Ortaya Koyan Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Tüzüğü (AT) 882/2004 Sayılı Yem ve Gıda Yasası ile Hayvan Sağlığı ve Hayvan Refahı Kurallarına Uyumun Sağlanmasına Yönelik Resmi Kontrollere ilişkin Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Tüzüğü 26

TEŞEKKÜR EDERİM 27