T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI TÜRKİYE İŞ KURUMU İZMİR MÜDÜRLÜĞÜ TAIEX SEMİNERİ “İZMİR’ deki Roman Vatandaşlar” Süleyman BOYACIOĞLU İl Müdürü

ROMANLARIN İZMİR ANALİZİ

İZMİR’de Yaşayan Romanlar  İzmir’de yaşayan Romanların genel olarak analizini yaptığımızda;  İzmir ilinde yaklaşık civarında Roman yaşamaktadır  Yaşanan mahalleler son derece yoksul ve eğitimsizdir.  Evlerin çoğu bakımsız ve sağlıksızdır. Belki de çoğunda temel ihtiyaçların giderildiği ( Banyo, tuvalet vb. ) bölümler yoktur.  Beslenme son derece sınırlı ve zayıftır.  Bu mahallelerde çocuklar; çok küçük yaşlarda oyun oynamaları, okula gitmeleri gerekirken ne yazık ki aile gelirlerine katkı için çalışmak zorunda kalmaktadırlar.  Çocuklar, hatta bu yüzden sık sık okuldan kaçmakta, kağıt ve hurda toplama gibi işlerle para kazanma derdine düşmektedirler.

İZMİR’de Yaşayan Romanlar -1  Bu mahallelerde suç oranı yüksektir.  Çocuklar çok küçük yaşlarda suçlarla ve ceza evleriyle tanışmaktadır.  Bu mahallelerdeki okulların eğitim seviyelerine bakıldığında, maalesef çok düşük ve başarısız konumdadır.  Mali durumu iyi olanlar yada mali durumunu düzeltenler bu mahalleleri terk ederek daha iyi koşullardaki yerleşim bölgelerine taşınmaktadırlar.  Bu mahallelerde kalanların çoğu, ya sorunlu olanlardır ya da ekonomik yönden başka bir yere gidemeyecek durumda bulunanlardır.

İZMİR’de Yaşayan Romanlar -2  Düzenli bir işleri yoktur. Gelir getirici bir işte çalışanların sayısı yok denecek kadar azdır.  Yaşamak onlar için öncelikli olduğundan, sosyal güvenlikleri hemen hemen hiç yoktur. Bu yüzden buralarda yaşayanların hemen hemen tamamına yakını ” Yeşil Kart ” şemsiyesinde devlete güvenmektedir.  Bu bölgelerde eğitim ve bilinçlendirme yeterli olamadığından, yetişkinler; beceri ve yaratıcılık kazandıracak işlere yönelememekte ve daha basit iş olanaklarını kendi yöntemleri olarak seçmektedirler.

İZMİR’de Yaşayan Romanlar -3  Gençlerin en büyük sorunu işsizlik…Belli bir meslekten yoksun olan ve küçük yaştan itibaren aile sorumluluğunu sırtlanan Roman Gençler, çiçekçi, sepetçi, kağıt toplayıcı, pazarcı ve çalgıcı olarak ekmeklerini kazanmaktalar. Ancak bazıları bu kadar şanslı değil…suç örgütlerinin ağına düşmüş çok sayıda Roman genci mevcut.  Gençlere yönelik eğitim, spor, beceri kazandırıcı merkezler bu mahallelerde bulunmamaktadır ve dolayısıyla bu bölgenin gençleri bu olanaklardan hemen hemen hiç faydalanamamaktadır.  Bu kesimin beklentileri çoktur. Resmi kurumlara girmekte, problemlerini, sorunlarını çözmekte zorlanmaktadırlar. Onun için resmi kurumların kendi mahallelerine gelerek kurumlarını tanıtmaları, yol yöntem ve çözüm arayışlarında kendilerine katkı sunmalarını istemektedirler.

ROMANLARIN DEVLET KURUMLARINDAN BEKLENTİLERİ  Romanların devlet kurumlarından beklentilerine bakıldığında;  ” Kentsel Dönüşüm Projesi ” kapsamında kendileri için düşünülen çok katlı ve pahalı apartman daireleri yerine küçük ama bahçeli evlere dönüşen bir model benimsenmesi,  Mahallerinin alt yapısının yenilenmesi ve yeterli sayıda çocuk parklarının kurulması,  Okul, kreş ve gençler için eğitim merkezlerinin açılması,  Üniversiteye hazırlanan gençlere burs verilmesi,  Kültürlerine uygun mesleki eğitimlerin verilmesi,  Geleneksel uğraş alanlarına destek verilmesi,  Yoksulluk sınırı altında yaşayan Roman ailelerine yardım edilmesi

ROMANLARIN DEVLET KURUMLARINDAN BEKLENTİLERİ-1  Müzik, onların en doğal yeteneği.. Devletin “ Müzik Meslek Okulu ” kurulmasına öncülük etmesi ve destek vermesi. Ayrıca müzisyenlerinin sosyal güvenceye kavuşturulması,  Spor ve etkinlik salonları açılması,  Dezavantajlı konumlarının asla unutulmaması ve buna dönük çareler üretilmesi ( Toplumda hep önyargı ile karşılaşıyorlar. Bunun kurbanı olmamak için çocukların okul sıralarında, çalışanların ise iş ortamlarında kendilerini gizlemek durumunda kalmaları en büyük sorun. )  Sanayi bölgelerinde sosyal sorumluluk projeleri üretilmeli, hedef kitle olarak kendileri teşvik edilmeli ve istihdam olanakları sunulmalı,  Kendilerinin mesleki eğitimlere yönlendirilmesine katkı verilmelidir. İşsiz ve vasıfsız konumda olanlara meslek kazandırıcı kurslar açılmalı ve istihdam olanakları zorlanmalıdır.

ROMANLARIN DEVLET KURUMLARINDAN BEKLENTİLERİ-2  Ulusal İstihdam Stratejisine Romanlarında katılımı sağlanmalı, her işyerine uygulanan kota sisteminde Romanlarda düşünülmelidir. ( Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu gibi. )  Romanlar yıllardan bu yana geleneksel mesleklerle uğraşmışlardır. Ancak gelişen teknoloji ve rekabet ortamı onların bu mesleklerine devam imkanını engellemiştir. Çağın gereklerine uygun, üretime endeksli meslek profillerine geçişlerine katkı sunulmalıdır. ( Danışmanlık vb. )  Tarım alanlarında, geçici tarım işçiliğinden ziyade serbest girişimcilik özendirilmeli, çiçekten tarım ürünlerine kadar üretim, pazarlama ve satış organizasyonunun yeniden planlanmasını sağlayacak, kendi işini ve işyerini yaratacak olanaklar desteklenmelidir. Bunlar için devletin verdiği teşvik ve krediler konusunda kendi Romanlar aydınlatılmalıdır.

ROMANLAR İÇİN GERÇEKLEŞTİRİLECEK EYLEM PLANI

İŞKUR - ROMAN EYLEM PLANI  Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanımız Sayın Ömer DİNÇER’den İzmir Romanlar Derneği ile iletişim kurularak onların dinlenmesini, sorunların tespitini, İŞKUR olarak onlara sunulabilecek hizmetlerin gözden geçirilerek örnek bir pilot proje uygulanması talimatı alınmıştır.  Dernek Başkanlarıyla yaptığımız ön görüşmede, kendilerine sunabileceğimiz kurumsal hizmetlerimizin neler olabileceği tartışılmış, bu bağlamda İzmir’de yaşayan Romanların yaşayışları, uğraşları, sorunları ve beklentileri masaya yatırılmış ve yapılan ön değerlendirmeler sonucunda da bir eylem planının uygulanmasına karar verilmiştir.

İŞKUR - ROMAN EYLEM PLANI -1  Yapılan bu eylem planı gereğince;  İlk olarak; İzmir’de yaşayan Romanların Dernek Başkanları, bu toplumun Kanaat Önderleri ve yoğun yaşam alanlarındaki mahallelerin muhtarlarının katılımıyla bir bilgilenme ve bilinçlendirme toplantısının yapılmasına,  İkinci olarak; İl düzeyinde önce merkezlerde, daha sonra da ilçeler düzeyinde Romanların yoğun yaşadığımahallelerde en az 3 veya 4 kez halk toplantıları tertip edilmesi, ( Bu toplantılara KOSGEB’inde katılımının sağlanması gerçekleştirilecektir. ) İŞKUR’un ve KOSGEB’in bu kesime sunabileceği hizmetlerin tanıtılması ve onlardan geri bildirimlerin ( sorun ve beklentilerin ) alınması.

İŞKUR - ROMAN EYLEM PLANI -2  Üçüncü olarak; Dernek üst yöneticileri, Romanlar konusunda araştırmaları olan akademisyenlerle birlikte, Bir ve ikinci eylem adımlarında gerçekleştirilen toplantılardaki sonuçları, somut beklenti ve önerileri bir havuzda değerlendirerek, çözüme dönük olarak örnek bir projenin ortaya çıkarılması,

GERÇEKLEŞTİRİLEN ÇALIŞMALAR

 Hazırlanan eylem planının birincisini gerçekleştirmiş durumdayız. Dernek başkanlarının, kanaat önderlerinin ve mahalle muhtarlarının katıldığı toplantıda; İŞKUR olarak iş arayan işsizlere sunulan hizmetler ( Kayıt-eşleştirme ), işgücü uyum hizmetlerimiz ( Kurslar, staj programları, girişimcilik eğitimleri ) geniş ve detaylı olarak anlatılmış ve sorulan sorulara net ve anlaşılır cevaplar verilmiştir.  KOSGEB’de yine aynı gruba, ( kendi işini kurmak isteyenlere yönelik sundukları eğitimler ile kredi ve hibe destekleri konularında ) bilgilendirme gerçekleştirmiştir. Açık söylemek gerekirse, Romanların en ilgi duyduğu sunum, kendi işini kurmak isteyenlere sunulan teşvik ve krediler konusu olmuştur.

ROMANLARA YAPILAN ANKET

İZMİR’in Romanları  İzmir’de yaşayan Romanlar üzerine 2005 yılında “ istatistik amaçlı ” önemli bir akademik çalışma gerçekleştirilmiştir.  “İzmir Büyükkent Bütününde Romanlar” adlı bu çalışma Dokuz Eylül Üniversitesi öncülüğünde, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Roman mahallelerinin muhtarları ve İzmir Roman Kültürü Yardımlaşma ve Dayanışma Derneğinin desteği alınarak yapılmıştır.  Romanlarla ilgili yapılan bu çalışmanın editörlüğünü; Prof. Dr. Zerrin TOPRAK, Prof. Dr. Ömür Timurcanday ÖZMEN ve Araştırma Görevlisi Gökhan TENİKLER gerçekleştirmiş ve yayına hazırlanmıştır.

İZMİR’in Romanları  Romanlarla yapılan 253 anket üzerinden yorumlanan veriler, yaşam kalitesi, kamusal yaşama katılım ve örgütlenme, sosyal dışlanma, yoksulluk gibi çeşitli başlıklarda ele alınmıştır.  Anketlerin sonucunda ortaya çıkan tablo, Roman vatandaşlarımızın Romanlıklarıyla, Roman kimlikleriyle ya da Romanların bir etnik grup olarak karakterleriyle ilgili değil de, büyük ölçüde eğitimsizlikle, işsizlikle ve de yoksulluklarıyla ilişkilendiriliyor.

İZMİR’in Romanları  Bu anket, demografik özellikler, mahalle özellikleri, konut özellikleri, siyasi ve yönetsel katılım özellikleri ve sosyo- kültürel özellikler konulardaki sorulardan oluşmaktadır ve sadece istatistik amaçlı toplanmıştır. ( 94 soru )  “İzmir Büyükkent Bütününde Romanlar” adlı bu çalışma, Buca’nın Gediz Mahallesinden 3, Göksu Mahallesinden 6, Bornova’nın Erzene Mahallesinden 12, Gaziemir’in Irmak mahallesinden 7, Karşıyaka’nın Örnekköy mahallesinde 20, Yalı mahallesinden 7, Şemikler Mahallesinden 3, Konak’ın İkiçeşmelik mahallesinden 6, Ege Mahallesinden 56, Güney Mahallesinden 36 ve Yenişehir mahallesinden 97 olmak üzere toplam 253 örneklem uygulanmıştır. (11 ayrı mahalle)

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Cinsiyetiniz: ORAN (%) Erkek71,1 Kadın28,9 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Eğitim durumunuz nedir?: ORAN (%) Okur yazar değil22,5 Okuryazar11,5 İlkokul52,2 Ortaokul8,7 Lise ve dengi2,8 Meslek Lisesi0,8 Ön lisans ( MYO)0,8 Lisans ( Fakülte)0,8 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Çocuğunuz var mı?: ORAN (%) Evet83.0 Hayır17,0 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Aileniz kaç kişiden oluşmaktadır?: KİŞİ SAYISIORAN (%) 14,0 29,9 316,6 428,9 518,2 67,9 74,0 8 ve üzeri10,7 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Mesleğiniz nedir?: MESLEK ADIORAN (%) Ev hanımı15,4 Serbest Meslek11,4 Müzisyen9,1 Emekli6,7 Hurdacı4,8 Esnaf4,3 Ayakkabı boyacısı2,4 Diğer meslekler (46 meslek)45,9 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Son bir ayda gelir getirici bir işte çalıştınız mı?: ORAN (%) Evet31,6 Hayır68,4 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Düzenli ve güzel bir mahallede yaşadığınızı düşünüyor musunuz?: ORAN (%) Evet25,3 Kısmen11,9 Fikrim yok2,4 Hayır60,5 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Kendinizi öncelikle nasıl tanımlarsınız?: ORAN (%) T.C. vatandaşı71,9 Roman9,5 İzmir’li5,1 Çingene0,4 Böyle bir gruplamaya gerek duymuyorum9,5 Fikrim yok2,0 Boş bırakanlar1,6 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Romanların kimliklerini gizlediğini düşünüyor musunuz?: ORAN (%) Evet23,7 Kısmen11,5 Fikrim yok4,0 Hayır55,7 Cevap vermek istemiyorum0,8 Boş bırakanlar4,3 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Hangi sosyal güvenlik kurumundan yararlanıyorsunuz?: ORAN (%) Yararlanmıyor39,9 Emekli Sandığı3,2 SGK25,3 Bağkur3,6 Özel sigorta - Sandık0,4 Yeşilkart22,9 Valilik yardımları1,2 Boş bırakanlar3,6 TOPLAM100,0

ANKET SORULARINA İLİŞKİN TABLOLAR VE ANALİZİ Bir Romanı aşağıdaki mesleklerden hangisiyle özdeşleştiriyorsunuz?: MESLEKORAN (%) Müzisyenlik74,70 Dansözlük30,83 Falcılık17,0 Çiçekçilik43,87 Sepetçilik24,51 Kalaycılık21,34 Atık Toplayıcı32,41 Bohçacılık26,88 Diğer meslekler23,32

TEŞEKKÜRLER