NİTEL ARAŞTIRMADA VERİ TOPLAMA ARAÇLARI-II GÖZLEM

Dersin İçeriği ve Akış 1. Gözlem 2. Gözlem Türleri 3. Gözlem Formu 4. Sonuç

Neden Gözlem? Bireylerin yaptıkları ile söyledikleri arasında herhangi bir farklılık var mıdır? Gözlem, herhangi bir ortamda ya da kurumda oluşan davranışı ayrıntılı olarak tanımlamak amacıyla kullanılan bir veri toplama aracıdır.

Neden Gözlem? İnsan davranışlarını doğru bir şekilde anlayabilmek için doğal ortamı içinde gözlenmelidir.

Gözlem? Belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum ve şarta ait bilgi toplamak için belirli hedeflere yöneltilmiş bir bakış ve dinleyiştir.

Nicel ve Nitel Gözlem Belirli davranışların sayılması ve bunlardan yola çıkarak davranışları tanımlama ve açıklama işi nicel gözlemdir. Nitel gözlem ise sayısal veri üretmekten çok, araştırmaya konu olan olay, olgu ve duruma ilişkin derinlemesine ve ayrıntılı açıklamalar ve tanımlamalar yapmadır.

Gözlemin Araştırmaya Katkıları Gözlem doğrudan doğruya olayın görgü tanığından, kaynağından elde edilen kanıtların resmini çizer. Araştırmaya konu olan olay, olgu ve duruma ilişkin derinlemesine ve ayrıntılı açıklamalar ve tanımlamalar yapmayı sağlar.

Gözlemin Güçlü Yönleri Sözel olmayan davranış Doğal çevre Uzun süreli analiz

Gözlemin Zayıf Yönleri Kontrolün olmaması Sayısallaştırma güçlüğü Örneklem küçüklüğü Alana giriş güçlüğü Uzun süre, para ve iyi yetişmiş gözlemcileri gerektirmesi Gizliliğin ortadan kalkması

Ortamın Kendisiyle İlgili Yapı Yapay Ortam (Laboratuvar Gözlem Türleri Araştırmacı tarafından ortama ilişkin geliştirilen yapı Ortamın Kendisiyle İlgili Yapı Doğal Ortam (Alan Çalışması) Yapay Ortam (Laboratuvar Çalışması) Yapılandırılmamış Tür 1 Yapılandırılmamış Alan Çalışması (araştırmacı katılımcı - participant) Tür 3 Yapılandırılmamış Laboratuvar Çalışması (araştırmacı dışarıdan gözlemci - nonparticipant) Yapılandırılmış Tür 2 Yapılandırılmış Alan Çalışması (araştırmacı dışarıdan gözlemci-nonparticipant) Tür 4 Yapılandırılmış Laboratuvar Çalışması (araştırmacı katılımcı - participant)

Tür 1: Yapılandırılmamış Alan Çalışması Davranışın gerçekleştiği doğal ortamlarda yapılır ve araştırmacının katıldığı katılımlı gözlemle yapılır. Araştırmacı burada kültürün bir parçası olmaya çalışır.

Tür 2: Yapılandırılmış Alan Çalışması Bu tür zaman zaman yarı-yapılandırılmış çalışmalar olarak da adlandırılır. Bu tür çalışmalar, yapılandırılmamış alan çalışmaları yoluyla elde edilen sonuçları doğal ortamlarda test etme amacına hizmet edebilir. Bu türün en önemli sorunu, araştırmacıya ortam üzerinde tam bir kontrol vermemesidir.

Tür 3: Yapılandırılmamış Laboratuar Çalışmaları Bu tür çalışma yapay veya laboratuar gibi bir ortamda gerçekleştirilir. Denek veya denekler bu yapay ortamda tamamen kendi hallerine terk edilirler.

Tür 3: Yapılandırılmış Laboratuar Gözlemi Tamamen yapılandırılmış çalışmalar kontrollü laboratuar ortamlarında yapılır. Bir anlamada, anket gibi bir veri toplama aracının gözleme uyarlanmış halidir.

Gözlem Türleri (Farklı bir sınıflama) Gözlemde, gözlemci ve gözlenen olmak üzere iki taraf vardır. Gözlemin iki ana çeşidi vardır: Katılımcı olmayan (non-participant) Katılımcı (participant)

Katılımcı Olmayan (non-participant) Araştırmacının sadece gözlemci olduğu, kimliğinin ve araştırma konusunun açıkça belli olduğu bir gözlemdir.

Katılımcı Olmayan Gözlemin Avantajları Doğrudan veri kaynağı Sistemli ve kesin Etkili Önceden hazırlanmış veri Güvenilirlik

Katılımcı Olmayan Gözlemin Dezavantajları Neden aramaz, davranışla ilgilenir Basitleştirir İçeriksel bilgileri kaçırır Ortamın doğallığı gözlemcinin bilinmesinden dolayı bozulabilir

Katılımcı Gözlem (paticipant) Lacey’e göre katılımcı gözlem, alan çalışmacısının yeni dünyayı anlamak ve içinde yaşamayı öğrendiği, duygusal ve düşsel deneyime insanın transferidir. Gözlemci, gözlenenlerle birlikte olup, onlardan biri gibi davranır, gözlemci olduğu da bilinmez. Araştırılan kişilerle yüz yüze bir ilişkiye girmesi, gözlemcinin gözlenen durumun bir parçası olmasıdır.

Katılımcı Gözlemin Avantajları Temel araçlar, donanımların kendi olması. Diğer metotlara göre doğal duruma uygunluğu Derinlemesine bilgi sağlar Ekolojik geçerlilik Bütüncül

Katılımcı Gözlemin Dezavantajları Ortama giriş Bağlılık, söz Tehlikeli Güvenilirlik şüpheye açıktır Verilerin yorumlanması Etik problem

Gözlem Formunun Hazırlanması Gözleme başlamadan önce, neyin hangi kapsamda gözleneceğinin açık bir biçimde ortaya konması ve görüşmecinin nasıl yönlendirileceği belirtilmelidir.

Gözlem formu hazırlanırken dikkate alınması gerekenler: Gözlenecek olgunun çok yönlü olarak gözlenmesine olanak verecek biçimde gözlem boyutlarını belirleme Fiziksel ortamın tanımlanması Ortamın sosyal boyutunun gözlenmesi Ortamda oluşan etkinliklerin gözlenmesi Ortamda oluşan dilin gözlenmesi

Gözlem Formları Yapılandırılmış gözlem formları Yarı – yapılandırılmış gözlem formları Yapılandırılmamış gözlem formları

Yapılandırılmış Gözlem Formları Bu formda, gözlenen olayla ilgili her şey yer alır. Zaman aralıkları ile vuku bulunan etkinlikler bir forma yerleştirilir ve ne kadar sıklıkla veya hangisi kullanılıyorsa form üzerinde işaretlerle veya sayılarla belirtilir.

Yarı–yapılandırılmış gözlem formları Bu form, yapılandırılmışla yapılandırılmamışın arasındadır. Yapılandırılmıştaki gibi bir form oluşturulur. Ama bu formda açıklamalar veya yorumlar diye ekleme yapılır. Yapılan olayların, sıklığı veya ne olduğunun yanı sıra, gözlemcinin gözlemlerini de içerir.

Yapılandırılmamış gözlem formları Gözlemcinin, gözlediklerini düz yazıyla not etmesidir. Gözlenen olay ayrıntılı olarak yazılmaya çalışılır.

Gözlem Bulgularının Görüşme İle Desteklenmesi Gözlem ve görüşmenin birlikte kullanılması elde edilen verilerin birden fazla yöntemle teyit edilmesini sağlar. Görüşme ile elde edilen verilerde olabilecek bazı abartmalar gözlem ile saptanabilir. Gözlemle elde edilebilecek verilere perspektif kazandırmak amacıyla görüşmeler yapılabilir.

Verilerin Kaydedilmesi Gözlemde elde edilen veriler kaydedilmelidir. Bu kayıtlar, gözlem kılavuzu üzerinde anında alınacak notlar, gözlemden hemen sonra alınan belleğe dayalı notlar ve fiziki kayıt araçları (ses, görüntü, fotoğraf vb) ile tutulabilir.

Sonuç Olarak… Hangi tür gözlem yapılırsa yapılsın, gözlemci mümkün olduğunca objektif bir şekilde kayıt etmeli ve topladığı verileri objektif olarak yorumlamalıdır…