Türk Deri Sanayi, Atık Yönetim Uygulamaları ve Sürdürülebilirlik Prof. Dr. Bahri Başaran.

... konulu sunumlar: "Türk Deri Sanayi, Atık Yönetim Uygulamaları ve Sürdürülebilirlik Prof. Dr. Bahri Başaran."— Sunum transkripti:

1 Türk Deri Sanayi, Atık Yönetim Uygulamaları ve Sürdürülebilirlik Prof. Dr. Bahri Başaran

2 İnsana değer ver ki devlet yücelsin… Şeyh Edebali’nin Osmangazi’ye nasihati.

3 Toplumun yetinebileceği temel ihtiyaçlarının karşılanma düzeyinin devamı…. Mathis Wackernagel Co-creator of the Ecological Footprint and President of Global Footprint Network.

4 Soru; 2050 yılına kadar 9 milyara varacağı tahmin edilen Dünyada yaşayan insanların tamamı bugünkü yaşam kalitesini elde edebilecek mi? -Ekosistem bozuluyor, -iklimler değişiyor, -ekonomik, sosyal ve siyasal gerginlikler artıyor, -hızlı ve çok tüketiyor, fazla kaynak kullanıyor, az tasarruf ediyoruz. Acaba dünyanın insan yaşamını destekleme kapasitesinin üzerine mi çıkıyoruz

5 Sürdürülebilirlik; toplumun geleceği ve mevcut durumun devamı ile ilgili…. Geleceğin güvenliği veya yaşam kalitesinin devamı….

6 Gelecek kuşakların gereksinimlerine cevap verme yeteneğini tehlikeye atmadan, insanlığın günlük ihtiyaçlarının temin edilmesi, kalkınmayı devamlı kılma yeteneğine sahip olunması…. Sürdürülebilirlik… Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Komisyonu 1987.

7 Deri sanayi bu yaklaşımların neresinde?? Deri sanayi global bir sektör. Çevresel etkiyi minimize etme konusunda benzer sorunlar, benzer baskılar. Yasal mevzuatlar üretim uygulamalarında sürekli iyileştirmeleri ve yeni teknolojileri adapte etmelerini zorunlu kılıyor. Otoritelerin, markaların ve müşterilerin talepleri, ekolojik üretim uygulamalarını geliştirmeye ve sürekli kılmaya yöneltmekte. Bu kapsamda ürünler ve süreçler kontrol altında tutuluyor.

8 Üretim Uygulamaları ve kimyasal süreç… Derinin mamul deriye dönüştürülmesinde doğal ve sentetik olarak üretilmiş kimyasal maddeler kullanılıyor. Halihazırda dünyada yıllık 6.5 milyon ton civarında küçükbaş ve büyükbaş ham deri üretiliyor. Bu üretim için yıllık kimyasal madde tüketimi 3.5 milyon ton.

9 Üretim Uygulamaları ve çevre… Deri üretimi kirletici bir sektör olarak tanınıyor. Aslında yan ürünü değerlendiren bir üretim. 1 ton ham deri ortalama 200 kg mamül deri. Girdilerin yoğunluğu, atığın kontrolünü ve üretimin çevresel etkisinin izlenmesini gerekli kılıyor. İnsan sağlığına uygun, çevreye dost, ekolojik uyumlu ve risksiz üretim modelleri günümüzün sürdürülebilirlik yaklaşımları...

10 Çevre dostu yöntemlerin hızlı artışı… Günümüz modern üretimi için çevresel temelde yürütülecek üretim yaklaşımları. Ham deri; deri sanayinin hammaddesidir. Ham halde ikincil bir hayvansal ürün. Değerlendirilebilir. İnsanoğlu ile doğmuş ve gelişmişlikle paralel olarak günümüze taşınmış bir üretimdir. Günümüz deri üretim uygulamaları, ekolojik ve çevresel sürdürülebilirlik açısından tüm diğer sektörel uygulamalarda yapıldığı gibi yapılmakta ve diğer sektörlerin kısıtlamalarına tabi.

11 Yenilenebilir kaynakların kullanımı… Zaman içerisinde ikame edilebilir, tamamlanabilir ve doğal/biyolojik prosesler yoluyla yeniden üretilebilir özellikteki kaynaklar yenilenebilir kaynaklar. Deri ve deri mamulleri sanayi bu özellikleri itibariyle yenilenebilir kaynakları kullanan ve bu yönüyle önem taşıyan bir sanayi.

12 Çevresel etki açısından sorumluluk çalışmaları… Çok çeşitli kimyasal maddelerin kullanımına bağlı olarak sanayinin çevresel etkisi negatif görünümde. Bu durum yasal yaptırımların önemsenmediği etkinliğinin az olduğu ülkelerde oldukça sorunlu. Günümüzde çevreye uyumlu sürdürülebilir üretim için etkin R&D çalışmaları ve yenilikçi üretim yöntemleri üzerinde çalışılmaktadır.

13 Deri endüstrisi üretimi ( Yeni bin yıl, yeni yaklaşımlar)… Deri sanayi doğal kaynakları, kimyasal maddeleri ve enerji kullanan bir sektör olduğu için çevresel sürdürülebilirlik deri üretiminin temel yaklaşımı. İşletmelerin ekolojik presiplere çok sıkı şekilde uyumu önemlidir ve uzun dönemli ekonomik, çevresel ve sosyal sürdürülebilirliği sağlamak endüstriyel üretimde bir norm olarak değerlendirilmekte.

14 Türkiye çevresel uyumlu teknolojileri benimsedi. Sektörümüz ürün kalitesi ve üretim miktarı açısından değerlendirildiğinde saygın bir konuma ve önemli bir etkiye sahip. Sektörel olarak Çin ve İtalya gibi önemli aktörler içerisinde dünyada ilk on içerisinde yer almaktadır. Halihazırda Türk Deri Sanayi, ülkemiz toplam ihraç ürünlerinin içerisindeki % 1.5’luk pay ve 2.7 milyar dolarlık doğrudan ve dolaylı ihracatıyla ülkemizin öncü sektörlerinden biridir.

15 Türk Deri Sanayi (Genel olarak); Teknolojik birikimi ve altyapı imkânlarıyla üretimde çevre ve insan sağlığına verdiği önem uluslararası vizyonunun yansıması. Türk deri sektörü çevreye duyarlı üretim tekniklerinin adapte edilmesi konusunda 90’lı yılların başından itibaren çalışmalarını yoğunlaştırdı. Çevresel konuların üretim üzerine önemli bir etken olacağı düşüncesiyle Deri Sanayi, Çevre Bakanlığı ile 1994 yılında bir “Çevre Protokolü“ imzaladı.

16 Çevre Protokolü ile; Sektörde faaliyette bulunan işletmelerin en geç 1998 yılı sonuna kadar ya arıtma sistemine sahip herhangi bir organize sanayi bölgesinde yer almaları, ya da kendi arıtma sistemlerini kurmaları öngörülmüş ve çevresel sorumluluk benimsenmiştir. Ülkemizde 14 ayrı bölgede 541 deri işletmesinde yapılan üretim tamamen çevreye duyarlı yöntemlerle, sürdürülebilir yaklaşımla ve tamamen denetimli şekilde gerçekleştirilmekte. Bu bölgelerden 8 tanesinde deşarj edilen atık su ortak işletimdeki arıtma tesislerinde arıtılmakta.

17 Türk Deri Sanayi; En büyükleri İstanbul Deri Organize Sanayi Bölgesi’ndeki 36.000 m3/gün kapasiteli ve Menemendeki 9.000 m3/gün kapasiteli arıtma tesisleridir. Sektörün çevreye uyum çabaları sonucunda bugün üretilen malların %70’i çevreye duyarlı yöntemlerle üretilmektedir. Üretimde oluşan, çevre ve insan sağlığına karşı muhtemel zararlılığa sahip hiçbir madde ve üretim çıktısı doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmemekte.

18 Türk Deri Sanayi; Organize sanayi bölgelerinde yer alan işletmeler; atık yönetim planlarına göre atıklarının kaynağında azaltılması, arıtılması ve bertarafı konusunda sürekli şekilde kontrol edilmekte ve yaptırım uygulanmaktadır. Atıklar konusundaki sorumluluklar için yönetim planlarının oluşturulması ve model uygulamalar Organize Bölgelerdeki deri üretimini izlenebilir ve kontrollü hale getirdi.

19 Türk Deri Sanayi; Ürün güvenliği için çevre ve insan sağlığına karşı risk taşımayan ürünler üretilmesi yönünde yeni proses ve uygulamaların geliştirilmesi, alıcıların kullanım eşyalarının içeriği konusunda bilinçlenmesinin sonucu. Alıcılar tarafından ürünler satın alınırken birçok ekolojik kriter göz önünde bulundurularak içerik yönünden araştırılmakta.

20 Yenilikçi ve sürdürülebilir üretim deneyimleri… 1.Sülfürsüz kıl giderme ve düşük su tüketimli metalsiz tabaklama uygulamaları, 2.Susuz veya banyo oranı azaltılarak otomatize edilmiş retenaj ve boyama çalışmaları, 3.Ekolojik kriterlere uyum açısından tanımlanmış ürün özelliklerinin deklerasyonuna dayalı içerik çalışmaları, 4.Deri üretiminde biyoteknolojik uygulamaların yaygınlaştırılması kapsamındaki yönelimler, 5.Üretim yan ürünlerinin zirai ve endüstriyel amaçlı kullanımlar için, yeni ürünlere dönüştürülmesi yönünde geri kazanım ve optimizasyon çalışmaları, 6.Şeffaf şekilde bilimsel olarak yürütülen ve devamlılık arzeden atık azaltma ve bertaraf için çevresel duyarlılığı kapsayan teknolojik çalışmalar.

21 Toplam sürdürülebilirliği ortaya koyan gelecek gündemli çalışmalar…. Pazar ve insanların beklentilerini karşılamaya uygun ve benzer ürünler arasında doğru bir karşılaştırma yapabilmeye izin verecek şekilde, spesifik metotlar ve doğru gereksinimlerle uyumlu şekilde belli bir ürün için tarif edilmiş toplam sera gazı emisyonlarının miktarının deklerasyonu. Bu ürün kategorisine dayalı çalışmalar zirai faaliyetlerden başlayarak son ürüne hatta müşteriye kadar olan sürecin izlenmesini gerekli kılar. Environmental footprint - Product Category Rules(PCR) - Carbon footprint

22 Toplam sürdürülebilirliği ortaya koyan gelecek gündemli çalışmalar…. Derinin kullanım sürecini takip eden dönemde mikroorganizmalar tarafından aerobik parçanabilirliğinin oransal olarak belirlenmesi. Tabaklama türü ve etkinliğine bağlı olarak değişen parçanalabilirlik, benzer ürünler olan tekstil maddeleri ve plastik/polimerik ürünlerle karşılaştırmalı olarak geri dönüşümü belirlemeye yarayan çalışmalar. Biyolojik parçalanabilirlik

23 Toplam sürdürülebilirliği ortaya koyan gelecek gündemli çalışmalar…. Bir ürünün veya servisin çevre performansını tanımlanmış parametreler bazında, önceden belirlenmiş kategorilere göre değerlendiren ve beyan eden deklarasyonlardır. Deri üretim firmasında tüm üretim zinciri boyunca, yapılan uygulamalardan kaynaklanan çevresel etkinin ilgili normlar ve kriterler dahilinde, doğrulanabilir ve karşılaştırılabilir şekilde düzenlenip açıklanmasını kapsar. Bu çalışmalarda; ham derinin et endüstrisinin bir atık ürünü olduğu ve deri işletmelerindeki üretim faaliyetlerinin atık geri kazanımı olarak değerlendirileceği açıklanmaktadır. Çevre Beyannamesi (ISO 14025)

24 Toplam sürdürülebilirliği ortaya koyan gelecek gündemli çalışmalar…. Bir ürün veya servisin çevreye dost bir yaklaşımla gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğinin belgelenmesidir. Almanyada 1978 yılında oluşturulmuş olan ve dünyadaki çevre ile ilgili etiketlerin en bilinenlerinden biri. Bu etiket çok kapsamlı bir perspektifle çevreye, insan sağlığına uyumluluk taşıyan ve iş ve işçi güvenliği konularında önemli faydalar gösteren ürün ve hizmetlere verilmekte. Der Blaue Engel

25 Ürün güvenliğine dayalı sürdürülebilirlik Derinin izlenebilirliği üretim yerinin ve üretim sürecindeki çevresel uyuma dayalı teknik ve teknolojik faaliyetlerin takibini kapsar. Ürün özelliklerinin ve prosesin tanımı, üretildiği ülke veya ülkeler, üretimin yapılmış olduğu firma adı ve etiketi (logosu) vs. ürünün ve sürecin güvenliği açısından müşteri tercihini yönlendirme amaçlı belgelendirilmekte. Derinin menşei

26 Sonuç Deri üretimi; insanoğlunun ilk tarihsel dönemlerdeki yaşamsal faaliyetlerinden birinin, çağlar boyu gelişimle günümüzde endüstriyel hale gelmiş şeklidir. Günümüz toplumları yine bu kaynağı kullanmaya devam edecek, kendisiyle eşdeğer, kendisiyle yaşayan bu kültürü gelecek nesillere taşıyacak ve bu üretimi yapmaya devam edecektir.

27 Sonuç Bu üretimin sorunlarının mevcut teknolojik düzeyle çözülmesi mümkündür, aksine; bu üretimin devrini tamamlaması mümkün değildir. Her ne kadar günümüzde üretim gelişmekte olan ülkeler coğrafyasında artıyor olsa da; bu ülkelerde bu üretimin çevresel sürdürülebilirliği soru işaretlerini içermektedir. Türkiye açısından çevreye uyumlu yöntemlerle yapılan üretim önemli bir avantajdır.

28 İnsana değer ver ki devlet yücelsin… Şeyh Edebali’nin Osmangazi’ye nasihati. Çevreyi koruyarak insanı koruyalım…

29 Teşekkürler….