İBS 105 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

... konulu sunumlar: "İBS 105 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 İBS 105 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ
Ders 1: BİLİMSEL ARAŞTIRMA ve TEMEL KAVRAMLAR Araştırma ve Temel Kavramlar

2 Araştırma Nedir? “Çözüm getirilmesi gereken problemin incelenmesi için yapılan sistematik ve organize çalışmalar” Uygulamalı Araştırma: (Applied Research) İş ortamındaki güncel bir problemin çözümü için yapılan araştırma Temel Araştırma: (Basic Research) Araştırmacının ilgili olduğu konudaki bilgi birikimine katkıda bulunması amacıyla yapılan araştırma Araştırma ve Temel Kavramlar

3 Araştırma ve Temel Kavramlar
Verinin Elde Edildiği Kaynağa Göre Araştırmalar: Birincil Kaynak Araştırması: Araştırmacının bizzat araştırma konusuyla ilgili bilgi ve verilerin toplanması İkincil Kaynak Araştırması: İlgili araştırmanın amacı dışında bir başka amaçla toplanmış bilgi ve verilerin belli bir araştırmada kullanılması Araştırma ve Temel Kavramlar

4 Araştırma ve Temel Kavramlar
Temel Amaçlarına Göre Araştırmalar: Bilgi Edinmeyi ve Keşfetmeyi Amaçlayan Araştırma Modeli: Problemin teşhisi, tanımlanması, değişkenlerin ve bunlar arasındaki ilişkilerin belirlenmesi, hipotezlerin geliştirilmesi Tanımlayıcı Araştırma Modeli: Problemdeki değişkenlerin karakteristiklerini tanımlamak, ileriye dönük tahminler yapmak Neden Sonuç İlişkisi Araştıran Araştırma Modeli: Değişkenler arasındaki ilişkinin yönü, neyin neye etki ettiği araştırılır. Gerekli ve yeterli koşullar: X ve Y deki değişmeler arasında bir ilgi olmalı X'deki değişme Y'deki değişmeden zaman içinde daha önce olmalı Y'e etki etmesi olası diğer faktörlerin tümü serimden arındırılmalı X'in Y'e etki ettiğini saptayan ilgili bir kuram bulunmalı Araştırma ve Temel Kavramlar

5 Araştırmanın “bilimsel” bir temele oturması gerekir!
Bilimsel araştırmada olması gereken özellikler: Kesinlik - Güvenilirlik Objektiflik Genellenebilirlik Basitlik Amaçlılık Dikkatlilik Denenebilirlik Tekrarlanabilirlik Araştırma ve Temel Kavramlar

6 Araştırmayı Kim Yapacak?
Kuruluşun kendisi tarafından yapılabilir Uzman bir araştırma kuruluşuna bir bedel karşılığı yaptırılabilir Yukarıdaki iki seçenek birlikte kullanılabilir Araştırma ve Temel Kavramlar

7 İçsel Araştırmacıların Kullanılması
Avantajları : Kuruluştaki çalışanlar tarafından daha kolay benimsenme Kuruluşun tanınması için az bir zamana gereksinim Araştırmanın sonunda önerilerin uygulanma olasılığı Problemlerin daha rahat tespiti Dezavantajları : Problem tespitinde objektif olamama Kuruluş içi koalisyonların oluşturabileceği etki Yöneticilerin dışsal araştırmacıları konunun uzmanı olarak görmeleri Araştırma ve Temel Kavramlar

8 Dışsal Araştırmacıların Kullanılması
Avantajları : Çok farklı kuruluşlarla çalışmış olunması nedeniyle zengin bir tecrübeye ve bilgi birikimine sahip olunması Spesifik araştırma konularında sürekli eğitim görüyor olmaları, dolayısıyla uzmanlaşma Dezavantajları : Maliyetinin yüksek olması Kuruluş çalışanları tarafından daha zor kabul edilebilir olmaları Araştırma sonucundaki önerilerinin uygulanmasını ayrı bir proje olarak değerlendirmeleri Araştırma ve Temel Kavramlar

9 Araştırma ve Temel Kavramlar
BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN EVRELERİ PROBLEMİN GENEL ALANININ BELİRLENMESİ TEORİK ÇERÇEVE Değişkenlerin tespiti, isimlendirilmesi VERİ TOPLANMASI ANALİZİ VE YORUMU PROBLEMİN TANIMI BİLİMSEL ARAŞTIRMA TASARIMI HİPOTEZ TESPİTİ SONUÇ Araştırma sorusu cevaplandı mı? ÖN VERİ TOPLAMA İnceleme, Gözlem, Mülakat ve Literatür taraması Hayır Evet ARAŞTIRMA RAPORU Yazılması ve sunumu YÖNETİCİ DÜZEYİNDE KARAR VERME Araştırma ve Temel Kavramlar

10 PROBLEMİN GENEL ALANININ BELİRLENMESİ
Problemin yanlış veya eksik teşhisi ve tespiti daha sonra düzeltilmesi mümkün olmayacak hatalara neden olabilir! Araştırmayı gerektiren durumlar: Halihazırda organizasyon içinde kendini göstermiş ve çözüm bulunması gereken problemler Yöneticinin organizasyon içinde ilerleme ve geliştirme çalışması yapmayı planladığı alanlar Temel araştırmacının belli bir olayı açıklayabilmesi için gerekli kavramsal veya teorik bir noktanın çözümü Temel araştırmacının empirik olarak açıklık getirmek istediği bazı araştırma sorunları Araştırma ve Temel Kavramlar

11 ÖN VERİ TOPLAMA (Preliminary Information Gathering)
Toplanması istenen bilgiler üç ana grupta toplanabilir: Organizasyonla ilgili arka plan bilgileri Organizasyonla ilgili yöneticilik felsefesi, şirket politikaları ve diğer yapısal kavramlar Organizasyon çalışanlarının ve üyelerinin davranış biçimleri ve anlama yetenekleri Araştırma ve Temel Kavramlar

12 Ön Veri Toplama İşlemleri
İnceleme Gözlem Literatür Taraması Mülakat Araştırma ve Temel Kavramlar

13 Araştırma ve Temel Kavramlar
İnceleme Yöntemi Nerede kullanılır? Organizasyonun nitelik ve nicelikleri, finansal durumu, organizasyonal yapısı, döküman tipi ve problemleri ile ilgili bilgilere ulaşmada kullanılır İncelenebilecek veri tipleri: Kantitatif Dökümanlar: Performans raporları, periodik güncelleme kayıtları ve veri edinme formları, v.b. Kalitatif Dökümanlar: Organizasyon içinde gönderilen küçük notlar ve hatırlatmalar, duyuru panosuna ve çalışma alanlarına asılan notlar, organizasyonun Web sitesi, kullanım klavuzları ve organizasyona özel çeşitli konularda hazırlanmış olan el kitapları, arşivler, v.b. Araştırma ve Temel Kavramlar

14 Gözlem Yöntemi (Observation)
Nerede kullanılır? Diğer yöntemlerle elde edilemeyen karar vericiler ve çevreleri ile ilgili bilgilerin elde edilmesi Diğer yöntemlerle bulunmuş yargıların “karşıtını” elde edebilmek amacıyla kullanılır. Bulguların değerlendirilebilir olması için yapısal ve sistematik olması gerekir. - Neyin, ne zaman, ne sıklıkta gözleneceğine karar verilmesi - Anahtar aktiviteleri yakalayabilecek kategorilerin oluşturulması - Gözlem kayıtları için uygun skalaların, kontrol listelerinin ve diğer materyallerin hazırlanması Araştırma ve Temel Kavramlar

15 Ne zaman gözlem yapılmalı?
Zaman Örneklemesi: Belli zaman dilimlerinde yöneticinin aktivitelerini gözlemlenmesi Avantajları: "Herhangi bir zaman" yaklaşımında oluşabilecek yargılardan arındırılmış olması Zaman diliminin esnek bir süre olması Sıkça yapılan aktivitelerin yeterli derecede temsili olarak gözlemleme olanağının elde edilmiş olması Dezavantajları: Verinin parçalara ayrılmış olarak toplanması, kararın geliştirilmesinin takibi için yeterli zamana sahip olunmamasına neden olabilir Sık olmayan ancak önemli kararların gözlemlenmesi kaçırılmış olabilir Araştırma ve Temel Kavramlar

16 Araştırma ve Temel Kavramlar
Olay Örneklemesi: Bir olayın bütünüyle gözlemlenmesi Avantajları: Aktivitenin geliştirilme aşamasındaki tüm davranışların gözlemlenmesi olanağının bulunması Önemli görülen bir aktivitenin gözlemlenmesi olanağının bulunması Dezavantajları: Sistem analistinin çok zamanını alıyor olması Sıkça yapılan aktivitelerin yeterli derecede temsili olarak gözlemleme olanağının bulunmaması Araştırma ve Temel Kavramlar

17 Mülakat Yöntemi (Interview)
Nerede kullanılır? Organizasyondaki kişilerin mevcut sistemle ilgili düşünce ve duygularını, organizasyonel ve kişisel hedeflerini, ve gayri resmi bilgileri öğrenmek için veri toplama yöntemi olarak kullanılabilir. Mülakat yönteminin adımları: Mülakatın planlanması Mülakatın yapılması Mülakat raporu yazılması Araştırma ve Temel Kavramlar

18 Mülakatın Planlanması
İlgili materyallerin okunması Mülakat amaçlarının belirlenmesi Kiminle mülakat yapılacağına karar verilmesi Mülakat yapılacak kişinin hazırlanması Soru tip ve yapılarına karar verilmesi - Soru tiplerine karar verilmesi Soruların yapılandırılması Mülakat kaydının tutulması Araştırma ve Temel Kavramlar

19 Araştırma ve Temel Kavramlar
Soru Tipleri: Açık-Uçlu Sorular Kapalı Sorular Sondaj Sorular Yönlendiren Sorular Çift Kademeli Sorular Araştırma ve Temel Kavramlar

20 Araştırma ve Temel Kavramlar
Açık-Uçlu Sorular İstenilen uzunlukta ve kapsamda cevap verilebilir. Derinliğine ve genişliğine cevaplar istendiği zamanlar için uygundur. Avantajları: Sorular ve cevaplar daha rahat ve zevkli bir ortamda ifade edilir Mülakat yapılan kişinin eğitimi, değer yargıları, davranışı ve inançlarını tespit etme şansına sahip olunur Değinilmemiş konular, anlık görüşler için soru sorma, imkanı ortaya çıkabilir Dezavantajları: Çok fazla ve lüzumsuz detayda cevaplar verilebilir, zaman kaybı olabilir Mülakatın kontrolunun kaybedilmesi olasılığı Mülakatı yapan kişinin hazırlıklı olmadığı izleniminin verilmesi Araştırma ve Temel Kavramlar

21 Araştırma ve Temel Kavramlar
Kapalı Sorular: Mümkün cevaplar kısıtlıdır Analiz edilmesi kolay, kesin ve güvenilir veri elde edilmesi istendiği zamanlar için uygudur. Avantajları: Zamandan tasarruf Mülakatların kolaylıkla karşılaştırılabilmesi İstenen veriye ulaşılması Mülakatın kontrol altında tutulması Geniş bir alanın kapsanması Dezavantajları: Mülakat yapılan kişi için sıkıcı olması Zengin detay bilgiye erişememe Ana fikirlerin kaçırılması Araştırma ve Temel Kavramlar

22 Araştırma ve Temel Kavramlar
Sondaj Sorular: Daha önceki sorularla ilgili daha detay hususları çıkarmak için kullanılır Başlangıçta elde edilen ilk cevaba daha fazla anlam ve açıklık getirilebilmesi, mülakat yapılan kişinin görüşlerinin daha detaylı elde edilerek genişletilmesinin sağlanması için uygundur. Araştırma ve Temel Kavramlar

23 Kaçınılması Gereken Soru Tipleri:
Yönlendiren Sorular: İstenen cevapların vermesine neden olabilecek sorulardır. Yanılgıya neden olabilir, güvenilirlik ve geçerlilik sağlanamayabilir! Çift-Kademeli Sorular: Tek soru olarak düzenlenmiş ancak aslında iki ayrı soru sorulmakta olan sorular.dır. Değerlendirmede zorluklar çıkabilir, sadece bir sorunun cevaplandırılması söz konusu olabilir! Araştırma ve Temel Kavramlar

24 Mülakat Sorularının Yapılandırılması
Piramit Yapı: Mülakat detaylı, genellikle de kapalı soru ile başlar ve açık-uçlu sorulara dolayısıyla da daha genel cevaplara doğru açılır. Kişinin konuya ısındırılması gerektiği ve çekingen olduğu durumlarda kullanılır. Huni Yapı: Mülakat genelleştirilmiş, açık-uçlu soru ile başlar ve daha sonra da kapalı sorular ile mümkün cevapların daraltılır. Kişinin konuyla ilgili heyecan duyduğu zamanlarda kendisini istediği gibi anlatabilmesi için kullanılabilir. Elmas-Biçimi Yapı: Bu yapı çok spesifik bir şekilde başlar, daha sonra genel hususlar tartışılır ve sonunda da yine spesifik olunur. Kişinin değişik sorularla ilgisi ve dikkatinin çekilebilmesi önemli bir avantajdır. Araştırma ve Temel Kavramlar

25 Mülakat Kaydının Tutulması
Ses Kaydı Not Tutma Araştırma ve Temel Kavramlar

26 Araştırma ve Temel Kavramlar
Ses Kaydı: Avantajları: Herkesin söylediğinin tam ve doğru bir kaydının temin edilmiş olması Mülakat yapan kişinin serbest kalması ve daha hızlı karşılık verebilmesi Daha sıcak bir ortamın yaratılması Mülakatın diğer ekip üyelerine de dinlettirilebilmesi Dezavantajları: Mülakat yapılan kişinin sinirli olması ve serbestçe cevap verme olasılığının azalması Mülakat yapan kişinin daha az dikkatli olması Uzun bir teyp bandında önemli konuşmalara erişimin zor olması Veri toplama maliyetinin yükselmesi Araştırma ve Temel Kavramlar

27 Araştırma ve Temel Kavramlar
Not Tutma Avantajları : Mülakatı yapan kişinin daha dikkatli dinlemesi Önemli soruların, yönelimlerin tekrar çağrıştırılması Mülakatı yapan kişinin mülakata olan ilgisinin görülmesi Dezavantajları : Göz temasının kaybedilmesi Duraklamalar sonucu konuşmanın akışının kaybolması Olaylara ilgi gösterilmesi, dolayısıyla da duygu ve düşüncelerin göz ardı edilmiş olması Araştırma ve Temel Kavramlar

28 Araştırma ve Temel Kavramlar
Mülakatın Yapılması Mülakat, verilen değeri ve güvenilirliği göstermek için el sıkışma ile başlamalıdır. Gerekiyorsa, karşıdaki kişiye gizlilik hususunda garanti verilmelidir. Mülakat 45 dakikadan uzun sürmemelidir Mülakat sırasında, özetleme ve tekrar ifadelemelerle herşeyin doğru anlaşılıp anlaşılmadığı kontrol edilmelidir. Mülakatın sonu doğal olarak getirilmeli “Değinilmemiş fakat önemli gördüğünüz bir nokta var mı?” Mülakatın sonuçlandırılmasından sonra, mülakatın bir özeti yapılmalı, genel etkinin geri beslemesini edinebilmeli ve daha sonraki mülakatlar için randevu alınmalıdır. Araştırma ve Temel Kavramlar

29 Mülakatın Raporunun Yazılması
Mülakatın aslı yazılı bir rapor ile en kısa sürede belgelenmelidir. Özet hazırlandıktan sonra, daha detaya girebilmek için, örnek mülakat formları, mülakatın ana noktaları ve düşünceler ile ilgili alınan notların kullanılması gerekir. Mülakat raporlarının üzerinden daha sonra mülakat yapılan kişi ile birlikte geçilebilir. Araştırma ve Temel Kavramlar

30 Araştırma ve Temel Kavramlar
Literatür Taraması Amaç problemin üzerinde önemli etkisi olan bir değişkeninin atlanmamasıdır. Araştırma konusu ile ilgili basılmış/basılmamış materyallerin saptanması Literatür özetinin hazırlanması Çalışmanın Adı / Konusu : Yazarı : Yılı : Problemin Tanımı : Değişkenler : Veri Toplanması : Veri Analizi : Sonuçlar : Çıkarımlar : Diğer Bilgiler / Yorumlar : Araştırma ve Temel Kavramlar

31 Araştırma ve Temel Kavramlar
PROBLEMİN TANIMI Bir soruya cevap ya da bir soruna çözüm bulma amacı ile araştırma gerektiğini bildiren açık ve net tanımdır Problem arzu edilen ve gerçekleşen durum arasında bir fark olduğunda ortaya çıkar. Problemi tanımlarken semptomlarla, gerçek problemleri ayırt etmek gerekir. Örnek: Düşük üretkenlik bir problem olabildiği gibi, ortamdaki düşük motivasyonun bir semptomu da olabilir. Soru: Bu gözlediğim şey problemin kendisi midir, yoksa bir sonuç mudur? Araştırma ve Temel Kavramlar

32 Örnek Problem Tanımları
Organizasyon yapısı ve bilgi-işlem sisteminin tipi yöneticinin karar vermedeki etkinliğini ne derecede etkiler? Yeni reklam kampanyası beklenilen yüksek kalite ve müşteri bazlı kurum imajını geliştirmede ne kadar başarılı oldu? Ücret ve kalite müşterilerin ürün değerlendirmesini hangi oranda etkiler? Otomasyon düzeyindeki artış birim dolarlık ürün için daha çok yatırım gerektirir mi? Küçülmenin şirketlerin uzun dönemdeki gelişme grafiklerine etkisi nedir? Kültürel farklılıklar Almanya, Hindistan, Japonya gibi ülkelerde, hierarşik düzendeki farklılığın nedeni olabilir mi? Bir üretim firması için veri bankası kurulurken gözönünde bulundurulması gereken önemli faktörler nelerdir? Garanti Bankası’na uyum sağlayacak en iyi network sistemi nedir? Araştırma ve Temel Kavramlar