ZEHİRLENMELERDE RİSK YÖNETİMİ

... konulu sunumlar: "ZEHİRLENMELERDE RİSK YÖNETİMİ"— Sunum transkripti:

1 ZEHİRLENMELERDE RİSK YÖNETİMİ
Prof. Dr: Ali Esat Karakaya Gazi Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Toksikoloji Anabilim Dalı Birinci Basamağa Yönelik Zehirlenmeler Tanı ve Tedavi Rehberleri Geliştirme Toplantısı 6 Aralık 2004-Ankara

2 Risk: Bir faaliyetteki istenmeyen sonuçların gerçekleşme olasılığı.
Risk Yönetimi: Risk analizi sonucunda belirlenen öncelikler doğrultusunda riskin azaltılması veya tamamen ortadan kaldırılması için yapılan uygulamaların tümü.

3 DÜNYA KİMYASAL MADDE TÜKETİMİNDE YILLARA GÖRE ARTIŞ
Yıl Tüketim Miktarı Milyon Ton Milyon Ton Milyon Ton Milyon Ton Milyon Ton

4 GÜNÜMÜZDE KİMYASAL MADDE KULLANIMI
Kimyasal madde çeşitli amaçlarla kullanılıyor. İlaç aktif maddesi İlaç yardımcı maddesi Kozmetik Gıda katkı maddesi Pestisit Endüstriyel kimyasal Bu sayıya her yıl yeni kimyasal katılıyor.

5 Toksisite Nedenleri Kronik Toksisite : Akut Toksisite :
Çevredeki Kimyasal Kirlikler İçme Suyu ve Gıdalardaki Kimyasal Kirlikler İş Yerlerinde Maruz Kalınan Kimyasallar İlaç Advers Etkileri Madde Bağımlılığı Akut Toksisite : Kaza Sonucu Zehirlenmeler İntiharlar, Kasti zehirlenmeler Kitlesel Zehirlenmeler Kimyasal Kazalar Kimyasal Terör Kimyasal Savaş

6 (interaktif görüş / bilgi alışverişi)
RİSK ANALİZİ RİSK DEĞERLENDİRME (Bilim) RİSK YÖNETİMİ (Strateji, politika) RİSK İLETİŞİMİ (interaktif görüş / bilgi alışverişi)

7 KRONİK MARUZİYETTE RİSK DEĞERLENDİRME 4 BASAMAKTA YAPILIR.
1.Toksisitenin değerlendirilmesi 2.Doz-cevap ilişkisinin belirlenmesi 3.Maruziyetin belirlenmesi 4.Risk karakterizasyonu

8 AKUT ZEHİRLENMELERİN DÜNYA'DAKİ BOYUTU
Dünya 'da 2001 yılındaki ölümün ' i kaza sonucu zehirlenmelerdir. "World Health Organization: The World Health Report 2002." Dünya' da her yıl pestisitlerle 1- 5 milyon arasında zehirlenme olmaktadır. Her yıl tarım çalışanı pestisit zehirlenmeleri sonucu ölmektedir. Dünya pestisit üretiminin % 25'i gelişmekte olan ülkelerde kullanılmasına rağmen ölümlerin % 99 'u bu ülkelerde olmaktadır. "The United Nations Environment Programme: Childhood Pesticide Poisoning : Information for Advocacy and Action.( 2004)"

9 ABD'nde 2001 yılında; Zehirlenmeye Bağlı Ölüm Sayısı: * Zehir Danışma Merkezlerine Başvuru Sayısı: * Zehirlenme Nedeniyle Hastaneye Yatan Hasta Sayısı: * 6 Yaş Altı Başvuru Sayısı: ** * "Committee on Poison Prevention and Control (NAS): Forging a Poison Prevention and Control System.The National Academies Press.Washington, D.C. (2004)" ** " Litovitz, T.L., et.al.: 2001 Annual report of the American Association of Poison Control Centers Toxic Exposure Surveillance System. Am J Emerg Med. : 20: (2002)"

10 ZEHİRLENMELERDE RİSK YÖNETİMİNİN PARAMETRELERİ
YASAL DÜZENLEMELER (Regülasyonlar) Ruhsatlandırma Uygulama, Denetim EĞİTİM EPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR (toksikovijilans) ZEHİR DANIŞMA MERKEZLERİ KORUNMA RASYONEL TEDAVİ

11 Korunma Programlarına Örnekler:
1. Zor açılan ambalaj uygulanması "child-resistant packaging“: ABD‘ nde "The Poison Prevention Packaging Act of " dan sonra çok sayıda ilaç ve ev kimyasalı için bu uygulamaya geçilmiştir" Bugün başta aspirin, parasetamol ve demir preperatları olmak üzere 28 ilaç ve ev kimyasalı için bu uygulama zorunludur. Bu uygulamanın etkinliğine örnek: 1960'larda aspirin zehirlenmesinden yılda 140 civarında ölüm olurken, 1987 yılında aspirine bağlı hiçbir ölüm görülmemiştir. Goodman and Gilman's Pharmacology. 8 edi. sayfa 55. (1990).

12 2. Ambalaj küçültme "Pack Size Restriction"
1990'larda İngiltere'de her yıl ortalama civarında parasetamol zehirlenmesi ve buna bağlı yılda 200 civarında ölüm olayı görülürdü yılındaki ambalaj küçültme ile ilgili regülasyondan sonra parasetamol zehirlenmelerinin sayısı ve vakaların şiddeti azaldı. "Anonymous: UK reduces paracetamol pack sizes. SCRIP. No: 2262/63 (1997).” Hughes, B., et al.:Paracetamol poisoning--impact of pack size restrictions. Clin Pharm Ther. 28:307 (2003) 3. Pestisit Uygulayıcılara Lisans Uygulaması : Pestisitlerin güvenli kullanımı ve doğru uygulamaya yönelik bir eğitim sonunda pestisit kullanım lisansı verilmesi, pestisitlerle oluşan zehirlenmeleri azaltmaktadır.

13 ZEHİRLENMELERDE RİSK YÖNETİMİNİN PARAMETRELERİ
YASAL DÜZENLEMELER (Regülasyonlar) Ruhsatlandırma Uygulama, Denetim EĞİTİM EPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR (toksikovijilans) ZEHİR DANIŞMA MERKEZLERİ KORUNMA RASYONEL TEDAVİ

14 Risk Yönetimi Konusunda Türkiye’nin Değerlendirilmesi-1
Güçlülük *Merkezi ve yerel zehir danışma merkezlerine sahip oluşumuz *İnsan gücü potansiyalimiz. *1960’lardan bu yana çeşitli üniversitelerde toksikoloji alanında lisanüstü eğitimin bulunması. *Konunun öneminin farkında olan bir sağlık örgütü.

15 Risk Yönetimi Konusunda Türkiye’nin Değerlendirilmesi-2
Zayıflık: *Klinik Toksikoloji bilim alanının gelişmemiş olması. *Yeterli sayıda ve ideal organizasyonda zehir danışma merkezleri bulunmaması. *Epidemiyolojik verilerin azlığı ve buna bağlı korunma programlarının geliştirilememesi *Zehirlenmelerden korunmada topluma yeterli ölçüde ulaşılamaması (iletişim araçlarının yeterli ölçüde kullanılamaması). *Antidotlar konusundaki yetersizlikler. * “Ulusal Kimyasal Güvenlik Planı” nın olmamasının yarattığı kargaşa

16 Uluslararası Kuruşlarca Hazırlanan ve “Zehirlenmeler Tanı ve Tedavi
Rehberi” Hazırlanmasında Yararlanabilecek Kaynaklar   (Management of Poisoning: A handbook for health care workers )   (IPCS INTOX Treatment Guides)   (Poisoning Severity Score ) ( İPEKA ŞURUBU) ( AKTİF KÖMÜR) ( MİDE LAVAJI) ( KATARTİK)

17 Zehir Danışma Merkezleri Antidot Listeleri
(Illinois Poison Center Antidote List) (National Poison Information Center, Ireland Antidote List)

18 TEŞEKKÜRLER ve REHBER HAZIRLAMA ÇALIŞMASINDA BAŞARILAR.......