DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

... konulu sunumlar: "DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ"— Sunum transkripti:

1 DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

2 Bir hücreli ya da çok hücreli canlılarda belirli bir şekil gözlenir
Bir hücreli ya da çok hücreli canlılarda belirli bir şekil gözlenir. Bu şekil destek dokularla sağlanmıştır. Ayrıca canlılar bazı yaşamsal olaylarını devam ettirebilmek için hareket etmek zorundadırlar. Destek dokular harekette de etkilidir.

3 HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET: Hayvanlarda desteklik iskeletle sağlanır ve hayvanlarda iç ve dış iskelet olmak üzere iki çeşit iskelete rastlanır. DIŞ İSKELET İÇ İSKELET 1-Vücudun dış yüzeyinde bulunur. Üzerinde herhangi bir yapı yoktur. 1-Vücudun içinde bulunur. 2- Kaslar iskeletin iç yüzeyine bağlanmışlardır 2- Kaslar iskelete dıştan bağlanmışlardır. 3- Ektoderm kökenlidir 3- Mezoderm kökenlidir. 4-Büyümeyi sınırladığı için zaman zaman değiştirilir. 4-Büyümeyi dış iskelet kadar sınırlamaz. Bir süre canlıyla beraber büyür. 5-Organik ya da inorganik yapılı olabilir. 5- Organik yapılıdır. 6-Omurgasızlarda görülür. 6-Omurgasızlardan süngerlerde, derisidikenlilerde ve omurgalıların hepsinde görülür. 7-Su kaybına karşı korur. Örneğin; diyatomelerde SiO2’li, yumuşakçalarda CaCO3’lü, eklembacaklılarda kitinden dış iskelet bulunur. Örneğin; Süngerlerde mikroskobik iğneler şeklindedir. Derisidikenlilerde iskelet ince bir doku tabakasıyla kaplıdır. Derisidikenlilerde iskelet ince bir dokuyla kaplıdır. Omuralılardan köpek balığında kıırdak, diğerlerinde kemik ve kıkırdak yapılıdır.

4 İNSANDA İSKELET SİSTEMİ:
İnsanda iskelet sistemi vücudun çatısını oluşturur. Kaslarla birlikte hareketi sağlamanın dışında iç organları korur. Kas ve iç organlara bağlanma yüzeyi oluşturur. İskeleti oluşturan kemikler kalsiyum depolar ve kan yapımında görev alır. İnsan embriyosu gelişirken iskelet sekizinci haftaya kadar kıkrdaktır, daha sonra kemikleşme başlar. Doğumdan sonra kemik gelişimini kalıtsal ve çevresel faktörler etkiler.

5 Yandaki binanın kolonları ile vücudumuzda bulunan iskelet arasında sizce bir benzerlik var mı?

6 İskelet, vücudumuza belirli bir biçim veren, destek sağlayan ve kemiklerden oluşan yapıdır.

7 KEMİKLERDEN OLUŞAN İSKELETİMİZ
Vücudunuzda toplam 206 tane kemik var. Bu kadar kemiğin çok fazla olduğunu düşünmüş olabilirsiniz, ancak şimdi vereceğimiz örnekle bunun ne kadar gerekli olduğunu anlayacaksınız. Parmaklarımızı düşünelim. Eğer parmaklarımız birer kemikten oluşsaydı, siz şu anda kitabınızı tutamazdınız. Neden mi? Çünkü dimdik duran bir kemiği bükmeniz mümkün değildir, zorladığınızda kemik kırılır. Parmaklarınızı bükemeyeceğiniz için de cisimleri kavramanız, bir yere tutunmanız, yazı yazmanız, yemek yemeniz imkansız hale gelir.

8 VÜCUDUN DESTEĞE İHTİYACI VAR.
Her insan; vücuduna belli bir şekil veren iskelete sahiptir. İskeletin görevi yalnızca bu değildir. Kalp, beyin gibi hayati organlarımızın korunmasında da iskeletimiz görevlidir

9 İSKELET Vücudumuzun dik durmasını sağlar. Vücudumuzun duruşunu değiştirerek hareket etmemize yardımcı olur. İç organlarımızı dış etkilerden korur.

10 İSKELETİMİZİN BÖLÜMLERİ

11 KEMİKLERİMİZ Doğduğunuz andan itibaren tüm kemikler aynı şekilde ve çok orantılı olarak gelişip, uzarlar. Bu orantılı büyüme sayesinde yaşımız ilerledikçe boyumuz da uzar.

12 KAFATASI: Beynimizi dış etkilerden korur.
Kafatasındaki 22 kemikten 14 tanesi yüzümüzde bulunur.

13 Kalp ve akciğerlerimizi dış etkilerden korur.
GÖĞÜS KAFESİ Kalp ve akciğerlerimizi dış etkilerden korur. .

14 OMURGA: Gövdemizin dik durmasını sağlar. 33 kemikten oluşan omurga sistemimizin her birine omur adını vermekteyiz. Omurga vücudumuzun ana desteğidir

15 KOL VE BACAK KEMİKLERİ Yürümemizi, koşmamızı, tutmamızı sağlar.
Vücudumuzdaki en büyük kemik uyluk kemiğidir.

16 İSKELETİMİZDEKİ KEMİKLER

17 KEMİK ÇEŞİTLERİ VE EKLEM

18 KEMİK ÇEŞİTLERİ Vücudumuzun iskeletini oluşturan kemikler
şekil olarak birbirine benziyor mu? Sert bir yapıya sahip olan kemikler şekil ve büyüklüklerine göre uzun, kısa ve yassı olmak üzere üç çeşittir. Uzun Kemikler Kısa Kemikler Yassı Kemikler

19 İskeleti oluşturan kemikler şekillerine göre 3 grupta incelenirler
İskeleti oluşturan kemikler şekillerine göre 3 grupta incelenirler. 1-Uzun Kemikler: Kol ve bacak kemikleridir. Kemik gövdesi sıkı kemik, yuvarlak uçları süngersi kemik yapısındadır. Ortasında uzunlamasına ilik kanalı bulunur ve içi sarı ilikte doludur. Uçlarındaki süngersi kemiğin boşluklarında ise kırmızı ilik bulunur. Kemiklerin üzerini örten kemik zarı(periost) enine büyümeyi ve kemik onarımını sağlar. Boyuna büyüme kıkırdak büyüme bölgeleri ile sağlanır.

20 UZUN KEMİKLER Uzun Kemikler; boyları uzun olup silindire benzeyen kemiklerdir. Kollarımızda ve bacaklarımızda bulunur

21

22 2-KISA KEMİKLER: El ve ayak bilekleri ile parmaklarda bulunur
2-KISA KEMİKLER: El ve ayak bilekleri ile parmaklarda bulunur. Dış yüzeyinde sıkı kemik vardır. Ortasını süngersi kemik doldurur. İlik kanalı yoktur. En dışta ise kemik zarı bulunur. 3- YASSI KEMİKLER: Genişliği fazla olan kemiklerdir. Dışta kemik zarı, altında sıkı kemik ve en içte süngersi kemik bulunur. İlik kanalı ve sarı ilik yoktur. Süngersi kemikte kırmızı ilik bulunur. Kafatası kemikleri, kürek kemikleri, kaburga ve kalça kemikleri yassı kemiklere örnektir.

23 KISA KEMİKLER Kısa kemikler; boyları kısa olan kemiklerdir. Omurgamızda, el ve ayaklarımızda bulunur

24 YASSI KEMİKLER: Yassı Kemikler; kalınlıkları az olup levha şeklindeki kemiklerdir. Kafatasımızda, kalçamızda ve göğüs kafesimizde bulunur

25 KEMİKLERİMİZ Ayağınızdaki bir kemiğinizle, parmak kemikleriniz bir değildir. Vücudunuzdaki kemiklerin uzunlukları, şekilleri ve kalınlıkları birbirlerinden çok farklıdır. Ancak hepsini üreten aynı kemik hücreleridir

26 KEMİKLERİMİZ büyük bir bölümü şekil olarak birbirinden farklıdır.
Vücudunuzdaki 206 kemiğin büyük bir bölümü şekil olarak birbirinden farklıdır. Onların bu farklılaşmaları ilk ortaya çıktıkları anda yani henüz siz annenizin karnındayken başlar. Giderek sayıları artan hücreler sayesinde kemiklerimiz, farklı bir şekle bürünmeye başlar

27 KEMİKLERİMİZ Kemiklere sağlamlığını veren resimde gördüğünüz bu kafes gibi yapı, binaların sağlam olması için de kullanılır. Kemiklerin iç yapısına benzetilerek inşa edilen Eyfel Kulesi böyle binalara bir örnektir.

28 EKLEM: Kemiklerin uç uca ya da kenar kenara bağlandığı bölümler eklemdir. Kemiklerimizi bükmeden yürüyebilir, oturabilir, başımızı kaşıyabilir miydik? Bunun gibi daha birçok hareketi eklemlerimiz sayesinde yapıyoruz.

29 Kemikler eğilip, bükülemezler
Kemikler eğilip, bükülemezler. Bu işlemler için kemiklerin birbirleriyle bağlantı noktalarında eklemlerimiz bulunur. Eklemler sayesinde rahatlıkla kolumuzu büker, bacağımızı kaldırır, parmaklarımızı kullanabiliriz.

30 EKLEM ÇEŞİTLERİ: 1-OYNAMAZ EKLEMLER: Kemikler birbiri ile kaynaşmıştır. Sinoviyal sıvı ve eklem kıkırdağı bulunmaz. Kafatası kemikleri örnektir. 2-AZ OYNAR EKLEMLER: Hareketleri sınırlı olan eklemlerdir. Omurların arkasındaki eklemler bu tiptir. Omurlar birbiri ile doğrudan bağlanmazlar, aralarında fibroz kıkırdaktan oluşmuş diskler vardır. 3- OYNAR EKLEMLER: Vücudun hareket görevini üstlenmiş kemikler arasında bulunurlar. Bu eklemlerle bağlanan kemiklerin girinti ve çıkıntıları birbirine uyacak şekildedir. ! Eklemleri oluşturan kemikler birbirine ligamentler (kirişler) kısmen kaslarla bağlanırlar.

31

32 EKLEMİN ÖNEMİ Eklemlerin kemiklerimizin hareketi için ne kadar önemli olduğunu daha iyi anlamak için şöyle bir örnek verelim: Tahtadan bir kukla yaptığınızı düşünün. Bu kuklanın kollarını oynatabilmesi için ne yapmanız gerekir? Elbette ki omuzuyla kolunun birleştiği yere oynak bir parça takmadan kuklanın kolları hareket etmeyecektir. Peki ya bacaklarını nasıl oynar hale getireceksiniz? Bunun için de bacakla gövdenin birleştiği yerde oynar bir parça kullanmak gerekir. Ancak bu şekilde tahta kuklanın kollarını ve bacaklarını oynatabilirsiniz. Aynı şekilde kol ve bacak yapımında kullandığınız tahtaları iki parçaya bölüp, aralarına oynar parça yerleştirirseniz bu kez kuklanın kolları dirseklerinden, bacakları da dizlerinden bükülebilir. Bu basit örnekten de anlaşılacağı gibi kemiklerimizin fazla sayıda oluşu ve aralarında gerekli yerlere eklemlerin yerleştirilmiş olması bizim rahat hareket etmemizi sağlar.

33 KAS SİSTEMİ: Kaslar, kasılıp gevşeyebilen liflerden oluşan yapılardır. Kaslar, çeşitli organların veya vücudun tamamının hareketini sağlar. Duruş ve hareketten sorumlu olan iskeletin üzerindeki kaslar, kemiklere bağlıdır ve eklemlerin etrafında toplanan kaslar birbirlerine zıt yönlerde hareket ederler. Örneğin dirseğin bükülmesini sağlayan kas (biseps) dirseği geren kas (triseps) ile uyumlu çalışır. Kaslar sadece dışarıdan gördüğümüz şekilde bir insanın hareket etmesini sağlamakla kalmazlar, göz bebeklerinin küçülüp büyümesini, barsaklardaki gıdanın ilerlemesini, kulak çınlamasını ve benzeri birçok organın hareketini sağlarlar.

34 KEMİK OLUŞUMU VE KONTROLÜ:
Kemiklerin sağlıklı olarak büyüyüp gelişebilmesi için bir yandan yeterli miktarda kemik hücresinin yapılması bir yandan da yeterli ara maddenin oluşması gerekir. Bu olaylar bazı iç ve dış faktörler tarafından düzenlenir. Kemik oluşumunda etkili olan faktörleri teker teker inceleyecek olursak; a. Hormonlar : Kemiğin sertleşmesi için gerekli olan Ca P K minerallerinin kemiğe geçmesi ve bunların kandaki miktarının belirli bir seviyede tutulması gerekir. Özellikle kalsiyumun kemikten kana kandan kemiğe geçişi tiroid bezinden salgılanan kalsitonin (tirokalsitonin) hormonu ve paratiroid bezinden salgılanan parathormon ile düzenlenir. Hipofiz bezinden salgılanan büyüme hormonu (STH) yetersiz olduğunda cücelik (nanizm) aşırı salgılandığında devlik hali (jigantizm) ortaya çıkar. Timus bezi hormonu embriyonik gelişimde iskeletin oluşumunda etkilidir.

35 b. Vitaminler : D vitamini kemiklerde Ca ve P birikmesini sağlayarak kemiklerin sertleşmesini sağlar. D vitamini eksikliğinde bağırsaktan kalsiyum ve fosfatın emilmesi azalır. Sonuçta kemiklerde yumuşama ve eğilme olur. Bu da çocuklarda raşitizm yetişkinlerde ise osteomalazi denen kemik hastalığını yapar. c. Mineraller : Kalsiyum mağnezyum fosfor kemiklerin yapısında bulunur. Büyüme ve hamilelik sırasında çok miktarda alınması gereklidir. d. Genetik Faktörler : Kemiğin büyümesi ile son şeklini almasında genetik faktörler de önemlidir.

36 İSKELETİMİZİN GELİŞİMİNİ NASIL SAĞLARIZ?
İskeletimizin gelişimi için dengeli beslenmeli, düzenli egzersiz yapmalıyız. Kemik yapımızı güçlendirmek için süt ve süt ürünlerini çok tüketmeliyiz. Siz yapınızı güçlendirmek için hangi besinleri tüketiyorsunuz?

37 Histolojik yapılarına göre kaslar iki gruba ayrılırlar:
Çizgili kaslar Düz kaslar Kalp kası : Kalp kası hariç istemli olarak hareket ettirebildiğimiz kaslar çizgili yapıdadır. Mikroskop altında incelendiğinde enine çizgilerin belirgin olarak görülmesi nedeniyle bu ismi almışlardır.

38 Yüz ve mimik kasları, gövdede bulunan kol kasları, kaburgalar arası kaslar, kol ve bacak kasları isteğimize bağlı olarak hareket ettirebildiğimiz kaslardır. Bir çizgili kas lifi mekik tarzında ve kısadır. Kalp kası çizgili bir kas olduğu halde istemimiz dışında kasılır ve çoğunlukla bu sınıflama dışında ayrı olarak değerlendirilir. Kalp kas lifi dallanmış ve birbiri içine geçmiş şekildedir. Düz kaslar Bağırsak duvarı, damar duvarı, rahim kasları gibi iç organlarda bulunan kaslar düz kaslardır. İsteğimiz dışında kendiliklerinden kasılırlar. Bilincimiz dışında sinyal taşıyan sinirler tarafından uyarılırlar. Uzun süre yorulmadan kasılmalarını sürdürebilirler.

39 İSKELET SAĞLIĞIMIZA DİKKAT EDELİM!
Günlük yaşantımızda ya da spor yaparken istenmeyen durumlarla karşılaşabiliriz. Arkadaşlarımızla oynarken düşebiliriz. Spor yaparken uygun olmayan hareketler yapabiliriz. Bu durumlarda çatlak, kırık, burkulma, çıkık, ezilme ve lif kopması gibi sonuçlarla karşılaşabiliriz.

40 HAZIRLAYAN: GİZEM İĞDELİ 1011211025 2-A SINIFI