ROL ÇATIŞMASI iş -aile çatışması

... konulu sunumlar: "ROL ÇATIŞMASI iş -aile çatışması"— Sunum transkripti:

1 ROL ÇATIŞMASI iş -aile çatışması

2 ROL ÇATIŞMASI Rol çatışması (RÇ), bir bireyden, birbirleriyle uyumlu olmayan veya çatışan iki ya da daha fazla rolü yerine getirmesinin istenmesi ve kaynakların yetersiz olması sonucunda ortaya çıkan bir durumdur.

3 ROL BELİRSİZLİĞİ Rol belirsizliği (RB) ise bireyin görev, yetki ve sorumluluklarının iyi çizilmemiş olması ve bireyden beklenen görev ile ilgili davranışların açık olmaması; bireyin, işin amaçlarının ne olduğunu tam anlamıyla bilmemesi; yaptığı işin bütün içinde ne anlam taşıdığından haberdar olmaması olarak tanımlanmaktadır.

4 İŞ-AİLE ÇATIŞMASI Esas itibariyle bir roller arası çatışma olan iş aile çatışması “iş ve aile alanlarından kaynaklanan rol taleplerinin bazı yönleriyle birbirleriyle uyumsuz olması durumu” olarak tanımlanabilir İş-aile çatışması terimi, is ve aile yaşamları arasındaki çatışmayı ifade etmekte kullanılırken, bir rol çatışması türü olarak “is ve aile taleplerinin çatışmasıdır” seklinde tanımlanmaktadır

5 İş-aile çatışması olarak ifade edilen uyumsuzluk durumunun, is ve aile rollerinin es zamanlı olarak ortaya çıkması nedeniyle yaşandığını vurgulamışlardır İ s-aile çatışması ile ilgili tanımların ortak noktası, bireylerin anne-baba, es, yönetici vb. gibi çeşitli rollere sahi olması ve bu rollerini gereği gibi yerine getiremediğini düşünüyor olmasıdır is-aile çatışması “is ve aile rollerinin gereklerinin aynı anda yerine getirilmesi gerektiğinde bireyin içine düştüğü çelişkili durumdur”

6 İş-Aile çatışmasının türleri
Zaman esaslı çatışma Gerginlik esaslı çatışma Davranış esaslı çatışma Aile- iş çatışması

7 Zaman bazlı çatışma: Bir alan için harcanan zamanın diğer alana yeteri
kadar zaman harcamaya engel olması.  Stres bazlı çatışma: Bir alanda yaşanan stresin diğer alandaki işlevselliğini olumsuz yönde etkilemesi.  Davranış bazlı çatışma: İş ve aile alanlarında gösterilen davranışların birbiriyle uyumsuz, çelişkili olması sonucunda ortaya çıkan çatışma.

8 ZAMAN ESASLI ÇATIŞMA Zaman esaslı is-aile çatışması; bir rolün yerine getirilmesiyle ilgili zaman baskısının, diğer rolün taleplerini ve beklentilerini engellemesi durumunda oluşmaktadır. Bir başka ifadeyle is veya aile rollerinden birinin yerine getirilmesi için ayrılan zamanın diğer rolün yerine getirilmesini zorlaştırması hatta olanaksız hale getirmesi ile ortaya çıkan bir çatışma seklidir. Zaman esaslı is-aile çatışmasında en temel ve belirleyici unsur zamandır yani çatışmanın nedeni zamanın kısıtlı olmasıdır

9 Zaman esaslı çatışmanın nedenleri
Zaman esaslı is-aile çatışmasının örgütsel nedenleri; fazla mesai, düzensiz is saatleri, günlük ya da haftalık çalışma saatleri, ailevi nedenleri ise; küçük çocuk sahibi olmak, Geniş aileler eslerin ikisinin de çalışması Bunların dışında; Terfi ederek daha üst kademedeki bir göreve atanmak, acil bir sipariş için fazla çalışmak, yeni bir ise başlamak.

10 GERGİNLİK ESASLI ÇATIŞMA
Bir alanda strese maruz kalmanın yol açtığı, yorgunluk, gerilim, sinirli olma durumunun diğer bir alanda kişinin performansını olumsuz yönde etkilemesi durumudur

11 Psikolojik nedenli ya da gerilim temelli çatışma olarak da bilinen bu çatışma türünde kişinin is veya aile rolünün onda bıraktığı bazı olumsuz psikolojik sonuçlar diğer rolün tüm gerekleriyle yerine getirilmesin önlemektedir Gerginlik esaslı çatışmayı bir roldeki gerili semptomlarının diğer rolün performansını etkilemesidir. Gerginlik esaslı çatışma kısaca, kişinin is veya aile alanındaki psikolojik durumunu diğer alana taşıması seklinde ifade edilmektedir

12 DAVRANIŞ ESASLI ÇATIŞMA
Davranış esaslı ya da davranış temelli çatışma bir rolün gerektirdiği davranışların diğer bir roldeki davranışlarla uyumsuz olması ya da uyumu güçleştirmesi durumudur Bir alanda strese maruz kalmanın yol açtığı, yorgunluk, gerilim, sinirli olma durumunun diğer bir alanda kişinin performansını olumsuz yönde etkilemesi durumudur.

13 AİLE-İŞ ÇATIŞMASI Kişinin aile rolü sorumluluklarının is performansını engellemesi ile ortaya çıkan olumsuz durumu ifade eden aile-is çatışmasında ailenin is üzerindeki etkileri önem kazanmaktadır. Ev tasıma, çocuğun hastalanması gibi nedenlerle ise gidemeyen bir çalışan muhtemelen aile-is çatışması yasayacaktır. Aile-is çatışması, aile aktivitelerinin is sorumlulukları ile karışması durumunda ortaya çıkmaktadır Bir başka ifadeyle aile sorumluluklarının is sorumluluklarının önüne geçmesi durumunda yaşanmaktadır. Genel olarak aile-is çatışması ailenin isi engellemesinden dolayı meydana gelen çatışma ya da aileden ise yönelik olan çatışma seklinde tanımlanmaktadır

14 Bireyin aile rolü gereği isinin sorumluluklarını tam anlamıyla yerine getirememesidir”

15 Nedenler Aile-is çatışmasını ortaya çıkaran temel neden ailenin özellikleridir. Buna göre kişinin evli, bekâr ya da dul olması, çocukların sayısı ve yasları, okul öncesi çağdaki çocukların varlığı, problemli çocuklar, bakımı üstlenilen yaslıların varlığı, aile yapısı Luk ve Shaffer tarafından yapılan araştırmada ailevi talepler, aileye bağılık ve aile rolü beklentileri ile aile-is çatışması arasında pozitif, esin desteği, patronun desteği ile aile-is çatışması arasında negatif yönlü bir ilisik iolduğu tespit edilmiştir . Buna göre bireyin ailesi ile ilgili üstlendiği rolün talepleri arttıkça hissedilen aile-is çatışması düzeyi artarken, örgütsel destek alan birey de bu çatışma düzeyi düşmektedir.

16 İş-aile yaşamı arasındaki ilişkiyi inceleyen modeller
İş-aile yaşamı arasındaki ilişkiyi tek yönlü inceleyen model İş aile yaşamını ayrı alanlar olarak açıklayan model (ayrı dünyalar yaklaşımı) İş-aile yaşamına ilişkin toplumsal yargıları belirleyen model Davranışsal çıktılara odaklanan model

17 İş-aile yaşamı arasındaki ilişkiyi tek yönlü inceleyen model
İş yaşamının aile yaşamı üzerindeki etkisi ele alınmıştır. İş yaşamı, aile üyelerinin refahı iletişimleri ve etkileşimleri üzerindeki ve aile yaşamının çalışan bireylerin üretkenliklerine etkisi araştırılmıştır. Ekonomik faaliyetlerin etkisine odaklanılarak incelenmiştir.

18 İş yaşamının aile yaşamına etkisi
İki boyutlu etki vardır Ekonomik kazançların düzeyi İş yaşamına ait koşullar İş yaşamında yüksek kazanç ve başarı aile yaşamını olumlu yönde etkilemekte ancak aileye ayrılan zamanın azalması olumsuzluğa neden olmaktadır

19 Aile yaşamının iş yaşamına etkisi
Bireylerin (özellikle kadınların) aile sorumlulukları iş yaşamına katılımları açısından belirleyicidir. Ailenin ihtiyaçları ve yapısı çalışma kararı üzerinde etkilidir.

20 İş aile yaşamını ayrı alanlar olarak açıklayan model (ayrı dünyalar yaklaşımı)
İş ve aile ayrı yaşam alanlarıdır ve ayrı dünyalar miti ile açıklanır. Bireylerin iş yaşamı dışında başka ilgililerinin olmadığı üzerinde durulur.

21 İş-aile yaşamına ilişkin toplumsal yargıları belirleyen model
Bireylerin iş ve aile yaşamına yönelik benimsenmiş ve öğrenilmiş değerleri önyargıları belirlenmeye çalışılmaktadır.

22 Davranışsal çıktılara odaklanan model
Bireysel tutumun ve psikolojik refahın iş yaşamını nasıl etkilediği belirlenmiştir. İş-aile yaşamının bireyin yaşam kalitesini etkileyen tek bir sistem olarak ele alınması gerekmektedir. İş-ve aile yaşamı farklı yönleriyle birbiriyle etkileşim içinde ve birbirine bağımlıdır. Karşılık lı bağımlılık ve etkileşim Ekonomik etkileşim : bireylerin iş yaşamında sağladığı gelir ile aile yaşamında nitelik arasındaki ilişkidir. Bireysel etkileşim :iş yaşamında çalışan ve para kazanan rolü ile aile içerisinde mal ve hizmetleri talep eden tüketen birey olmasıdır

23 İŞ –AİLE YAŞAM DENGESİ YAŞAM TATMİNİ= İŞ+İŞ DIŞI
Ev ve iş sorumlulukları arasındaki dengesinin sürdürülmesidir.

24

25 İŞ -AİLE YAŞAM DENGESİ:
Ekonomik değerler Toplumsal Cinsiyet Rolleri Kariyer Planlama Zaman Yönetimi

26 İŞ -AİLE YAŞAM DENGESİNİN ÖNEMİ
Yaşam kalitesini ve ruhsal sağlığı geliştirir. Bireyin toplum huzuruna katkısını artırır. Verimliliği arttırır,işe devamsızlığı azaltır. Çalışanın organizasyona bağlılığını arttırır,iş gücü devir oranının azalmasını sağlar. Sağlıklı çocukların yetişmesini sağlar.

27 İŞ ÖZEL YAŞAM DENGESİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR
Kadın çalışan sayısındaki artış Çocuk sahibi kadın çalışanların çoğunluğu oluşturması Doğum sonrası çalışan kadınların çoğunluğu oluşturması Tek ebeveynli ailelerin sayısındaki artış Uzayan yaşam süresinin sonucunda ortaya çıkan “yaşlı nüfus”

28 İŞ-AİLEYAŞAM DENGESİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR
Yaşlı akrabaların bakımını üstlenmek “Geç aile kurma” eğilimlerinin aynı anda hem çocuk hem de yaşlılarının sorumluluğunu üstlenmeye yol açması Çalışma koşulları Çalışma takvimleri Müşteri talepleri İşveren talepleri

29 İŞ -AİLE UYUMSUZLUĞUNUN OLUMSUZ SONUÇLARI
Yaşam Alanına Yönelik Sonuçlar Psikolojik Sıkıntılar Psikosomatik Sıkıntılar Bireyin Kendine Ayırdığı Zaman Tatminsizliği

30 İş Alanına Yönelik Sonuçlar(Örgütsel Sonuçlar)

31 İŞ ÖZEL YAŞAM DENGE STRATEJİLERİ

32 Sorun Odaklı Yaklaşımlar Duygu Odaklı Yaklaşımlar İş-Aile Rol Sentezi
BİREYSEL YAKLAŞIMLAR Sorun Odaklı Yaklaşımlar Duygu Odaklı Yaklaşımlar İş-Aile Rol Sentezi Rol Paylaşımı Sosyal Destek

33 ÖRGÜTSEL YAKLAŞIMLAR Esnek Çalışma Yarı Zamanlı Çalışma
Esnek Çalışma Saatleri Dış Kaynaklardan Yararlanma İş Paylaşımı

34 İŞ YAŞAM PROGRAMLARI Yasal İş Yaşam Programları
Finansal İş Yaşam Programları Tıbbi İş Yaşam Programları Beslenme İş Yaşam Programları Ev Bakımına Yönelik İş Yaşam Programları Aile İş Yaşam Programları

35 İŞ -ÖZEL YAŞAM DENGESİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR

36 İŞ-AİLE SINIR TEORİSİ

37 HOCHSCHILD’IN “İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ VARDİYA”YAKLAŞIMI
İkinci vardiya, ücretli bir işte çalışan kadınların eve döndükten sonra çocuk bakımı ve ev işleriyle ilgilenmeleri Üçüncü vardiya,eşlerden birinin,diğer eşin veya çocuklarının, plansız çalışma programlarından kaynaklanan gergin davranışlarını yatıştırmaya çalışarak ilişkisel sürekliliği sağlama girişimleri

38 RAKOW VE NAVARRO’NUN PARALEL VARDİYALAR YAKLAŞIMI
Teknolojik araç-gereçler vasıtasıyla dengenin iş yerinden sağlanmasıdır.

39 Rasyonel model Çalışmak çok önemlidir. Çalışma dışında kalan zaman önemsenmeyebilir düşüncesinin günümüzde geçerliliğini yitirdiğine vurgu yapan modeldir. İş ve aile rollerinin yerine getirilmesi için harcanan toplam zamanı belirler.

40 İş baskısı-Zorlama modeli
İş ve aile yaşamı arasındaki çatışmalarda toplumsal cinsiyet farklılıkları rol talepleri ve rol kontrolü kavramları ile açıklanmıştır. Bu modelde her zaman düşük rol kontrolü ve aşır ı rol taleplerinin yüksek stres ile birlikte ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Bireylerin iş ve aile yaşamına ilişkin talepleri ile bu talepleri kontrol edebilmesi çatışmayı algılama düzeyini belirlemektedir.

41 Rol yükü: rolleri tam olarak ve yeterli düzeyde yerine getirmek için bütün ve zaman gerektiren taleplerin bir arada olmasıdır. Taleplerin örtüşmesi: iş ve aile aktivitesinin aynı zaman periyodunda ancak farklı fiziksel mekanlarda gerçekleştirilmesi zorunluluğudur. İş aktiviteleri aile aile aktivitelerinin aynı anda ortaya çıkması Aile aktivitelerinin iş aktiviteleri ile aynı anda ortaya çıkması

42 Toplumsal cinsiyet rolü beklentileri modeli
Bu model kadın ve erkeğin geleneksel sosyo-kültürel rol ve beklentilerine dayandırılır. Bu beklentiler kadın ve erkek arasında farklılaşır.

43

44