Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerin Öğretimi Görsel Destekler

... konulu sunumlar: "Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerin Öğretimi Görsel Destekler"— Sunum transkripti:

1 Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerin Öğretimi Görsel Destekler
ZEE 307 – OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU Arş. Gör. Ahmet FİDAN

2 Otizmde Görsel Desteklerin İşlevi
Otizmli bireyler işitsel uyaranları algılamada (kendilerine söylenenleri anlamada) ve sözel mesaj düzenlemede (konuşmada) çok önemli yetersizlikler gösterirler. Görsel destek sistemlerinde genellikle resim ve fotoğraf gibi iki boyutlu görseller kullanılır. Ancak, gerektiğinde gerçek nesneler ve nesnelerin maketleri gibi üç boyutlu nesnelerden de yararlanılabilir. Ayrıca, okuma-yazma bilen çocuklarda diğer görsel uyaranların yanı sıra yazı da kullanılabilir.

3 Görsel Desteklerden Yararlanma- Etkinlik Çizelgeleri
Görsel desteklerden iletişim, etkinlik akışı, etkinlik geçişleri, sıra alma, bekleme, seçim yapma, beklenmedik değişiklikleri kabul etme vb. durumları kolaylaştırmada yararlanılır. Kısaca, görsel desteklere, otizmli bireylerin bağımsızlıklarını artırmak ve davranış sorunlarını azaltmak için başvurulur. Bir dizi etkinliğin ya da bir etkinliğin içinde yer alan bir dizi basamağın yapılmasına yönelik etkinlik çizelgeleri ise, görsel desteklerin özel bir türüdür.

4 Görsel Desteklerden Yararlanma- PECS
Otizmli çocukların önemli bir bölümünde konuşma ya hiç gelişmez ya da iletişim amaçlı kullanılmaz. Bu çocuklara resimlerle ya da jestlerle iletişim kurmak gibi alternatif iletişim becerileri kazandırmak, hem onların kendilerini ifade etmelerini kolaylaştırır, hem de konuşmalarının gelişimini hızlandırır. PECS, otizmli bireylere resimlerle iletişim kurma becerilerini kazandırmak amacıyla kullanılan bir görsel destek sistemidir.

5 Görsel Desteklerden Yararlanma- Görsel Planlar
Bir etkinlikten diğerine ne zaman, nerede ve nasıl geçileceğini gösteren etkinlikler arası görsel desteklere görsel plan denir. Görsel planlar, çocuğun belli bir zaman diliminde yapacağı etkinliklerin sırasını ve yerini gösteren görsel desteklerdir. Bir görsel planda tek bir etkinlik yer alabileceği gibi, çok sayıda etkinlik de yer alabilir. Görsel planda hangi etkinliklerin yer alacağı, tümüyle çocuğun gereksinimlerine bağlıdır.

6 Görsel plan izleme becerileri öğretim süreci basamakları:
Çocukla birlikte görsel planın yanına gidilir ve çocuğun gerisinde durarak çocuğa sırası gelmiş olan etkinliğin resmi/fotoğrafı gösterilir; örneğin, diş fırçalama resmi. Resimle/fotoğrafla ilişkili yalın ve kısa bir sözel açıklama yapılır; örneğin ‘Şimdi diş fırçalama zamanı. Tam fiziksel ipucuyla çocuğun da resmi/fotoğrafı işaret etmesi sağlanır. Çocuk etkinliği yerine getirmeye yönlendirilir; örneğin, çocukla birlikte banyoya gidilerek çocuğun dişlerini fırçalaması sağlanır. Yukarıdaki işlemler sırasında çocuğun tüm uygun davranışları ve ipuçlu bile olsa tüm doğru tepkileri etkin biçimde pekiştirilir. Görsel plana geri dönülür ve çocuk panodaki resimli/fotoğraflı kartı soldan sağa kaydırmaya ya da çıkarıp bir kutuya bırakmaya yönlendirilir. Görsel planda yer alan bir sonraki etkinliğin resmi/fotoğrafı gösterilerek yukarıda sıralanan işlemler yinelenir; örneğin, giyinme. Çocuk görsel planı bağımsız olarak kullanabilir ve planda yer alan etkinlikleri itiraz ya da direnç gibi davranış sorunları göstermeksizin yerine getirebilir hale gelinceye değin tüm ipuçları silikleştirilir. İpuçları silikleştirilirken sistematik olarak ayrımlı pekiştirmeye yer verilir.

7 Etkinlik Çizelgesi Nedir?
Etkinlik çizelgesi, bireyi bir dizi etkinliği yerine getirmeye yönlendiren fotoğraf ya da sözcük setidir. Etkinlik çizelgesi farklı şekillerde olabilir, ancak henüz okumayı bilmeyen çocuklar için etkinlik çizelgesi, başlangıçta, her sayfasında çocuğu etkinlikle meşgul olmaya ya da ödüllere yönlendiren fotoğraflı ipuçları bulunan dosyalardır.

8 Etkinlik Çizelgesi Nedir?
Çocuklar, etkinlik çizelgesini açmayı, ilk sayfayı çevirmeyi, fotoğrafı işaret etmeyi, resimde belirtilen materyali almayı, etkinliğini tamamlamayı, materyali yerine koymayı ve çizelgeye geri dönmeyi öğrenirler. Çocuklar çizelge takip etmede ustalaştıklarında ve okuma becerilerini geliştirdiklerinde, fotoğraflı ipucu yerine yazılı ipuçlarına tepki vermeyi öğrenirler. Örneğin, çocuk sayfayı çevirir, ipucunu işaret parmağıyla gösterir, ipucunu okur, etkinliği yerine getirir ve etkinlik çizelgesine geri döner (McClannahan ve Krantz, 2010).

9 Etkinlik Çizelgesinin Avantajları
Bağımsızlık Ekinlik çizelgesini takip etmeyi öğrenme, çocukları ipuçlarından ve sürekli bir gözetim ihtiyacından dolayısıyla ipucu bağımlılığından kurtarır. Seçim yapma Etkinlik çizelgeleri, otizmli bireylere seçim yapmayı kazandırmak amacıyla kullanılabilir. Dikkatli ve sistematik bir öğretim yapıldığında, çocuklar etkinlik çizelgesi takip etmeyi ve tercih ettikleri etkinlikleri seçmeyi ve seçtikleri etkinlikleri sıraya koymayı da öğrenirler. Sosyal etkileşim Günlük etkinliklerimiz çoğunlukla konuşmayı gerektirir. Ancak sosyal etkileşim, otizmli bireylerde en önde gelen problemler arasında dır ve öncelikle ele alınması gerekir. Bu nedenle, ilk etkinlik çizelgesi sosyal etkileşim gerektiren en az bir etkinlik içermelidir. Doğallık Günlük yaşam içinde her insanın birçok sorumluluğu vardır ve birçoğu bu sorumlukları tam olarak yerine getirebilmek için çizelgeler, randevu defterleri, planlayıcılar ya da takvimler kullanırlar.

10

11 Araç gereci raflara veya kitaplıklara yerleştir
Kapı veya telefona cevap vermemek için düzenleme yap Araç gereci sıraya koy Ödülleri önceden hazırla Başlama yönergesi ver Elle yönlendirme kullan, hataları ve gecikmeleri önlemek için hızlı bir şekilde yönlendirme yap Ödülleri sık kullan İlk çizelgenin öğretimini düzensiz dağınık bir ortamda yapmaya çalış Televizyonun veya diğer çocukların sesine canını sık Çocuk ile araç gerecin arasına gir Bu ödülleri başka zamanlarda kullan Sosyal etkinliklerin dışında konuş İşaret et, mimik kullan, model ol veya çocuğun önüne geç Ödülleri, çocuk geciktiğinde veya uygun olmayan davranışlar gösterdiğinde kullan

12 Örnekler…