Dersin Sorumlusu: Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞENOL HAZIRLAYANLAR SEFA SAYAR

... konulu sunumlar: "Dersin Sorumlusu: Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞENOL HAZIRLAYANLAR SEFA SAYAR"— Sunum transkripti:

1 ÇEVRE GEOTEKNİĞİ DERSİ EVSEL,ENDÜSTRİYEL ATIKLAR VE ZEMİNİN HİDROLİK ÖZELLİKLERİ
Dersin Sorumlusu: Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞENOL HAZIRLAYANLAR SEFA SAYAR TAHA YASİN KAYLA

2 ATIK NEDİR İnsanların sosyal ve ekonomik faaliyetleri sonucunda işe yaramaz hale gelen, kullanım süresi dolmuş yaşadığımız ortamdan uzaklaştırılması gereken maddelere genel olarak atık denmektedir yılında yayınlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği’ne göre ise atık; üreticisi veya fiilen elinde bulunduran gerçek veya tüzel kişi tarafından çevreye atılan veya bırakılan ya da atılması zorunlu olan herhangi bir madde veya materyal olarak tanımlanmaktadır. Atık ile çöp birbirinden farklı ve karıştırılmaması gereken kavramlardır. Çöp içinden, kağıt, karton cam, metal, plastik gibi maddeler ayrıldıktan sonra geride kalan ve hiçbir şekilde geri kazanımı veya geri dönüşümü mümkün olmayan artık malzemeye denmektedir. Yani çöp düzenli depolanması veya bertaraf edilmesi gereken bir kısım iken, atık ihtiva ettiği maddelerin ayrıştırılması ve özelliklerine göre geri dönüşüm veya geri kazanım işlemlerine tabi tutulması gereken, ülke ekonomisine katma değer sağlayabilecek kısımdır.

3 ATIK TÜRLERİ Evsel Atıklar Tıbbi Atıklar Tehlikeli Atıklar Endüstriyel Atıklar İnşaat Atıkları

4 a. EVSEL ATIKLAR Evde kullanımdan düşmüş veya çöp durumunda olan maddelere evsel atık denir. Evde kullanılan atık sular, atık yağlar, kağıt, poşet, pil, şişe, kutu, plastikler, boya atıkları,  eski mobilyalar, eskimiş elbiseler, metaller, eskimiş elektronik araçlar, sebze ve meyve atıkları, yemek atıkları evsel atıkdır. Bitki ve hayvan kaynaklı atıklara organik atık denir. b. TIBBİ ATIKLAR Hastane, klinik ve muayenehane gibi sağlık ve tedavi merkezlerinden oluşan atıklar ile kullanılmış ilaç, tıbbi malzeme, ameliyat ve tedavi sırasında oluşan atıklar tıbbi atıklara örnek verilebilir. c. TEHLİKELİ ATIKLAR Sanayiden ve çeşitli üretim tesislerinde ortaya çıkan insan ve çevre sağlığına zarar verecek olan atıklara tehlikeli atıklar’ denir. Örneğin; pil, boya, akü ve çeşitli kimyasallar. d. ENDÜSTRİYEL ATIKLAR Sanayi ve üretim tesislerinde bir işlem sırası veya sonrasında ortaya çıkan atıklara ‘endüstriyel atıklar’ denir. e. İNŞAAT ATIKLARI Yapılan inşaatlar, yıkımlar, evlerdeki tamiratlar sırasında ortaya çıkan taş, toprak, demir, tahta türü atıklara inşaat atıkları’ denir.

5 Evsel Atıklar Evde kullanımdan düşmüş veya çöp durumunda olan maddelere evsel atık denir. Evde kullanılan atık sular, atık yağlar, kağıt, poşet, pil, şişe, kutu, plastikler, boya atıkları, eski mobilyalar, eskimiş elbiseler, metaller, eskimiş elektronik araçlar, sebze ve meyve atıkları, yemek atıkları evsel atıktır. Bitki ve hayvan kaynaklı atıklara organik atık denir. Bu atıklar çoğunlukla sıkıştırmalı kamyonlar veya diğer araçlarla konteynerler vasıtası ile toplanan atık türleridir. Bu grup içinde evlerden kaynaklanan atıklar, ticari atıklar, idari atıklar ve pazaryerlerinden kaynaklanan atıklar ile benzeri artık malzemeler yer alır. Maalesef iri atıklarda, büyük olmalarına rağmen konteynerlerde veya onların yanlarında biriktirilerek, evlerden çıkan atıklarla birlikte toplandıklarından evsel atık türüne sokulmuştur. Farklı toplama ve taşıma sistemlerinin olmamasından kaynaklanan ve henüz “geri dönüşüm” ve “geri kazanım” faaliyetlerinin yeterince uygulanmadığından “evsel atıklar” ile diğer atıklar arasında net bir ayırım yapmak mümkün değildir.

6 Büyük yerleşim birimlerinin karşılaştıkları en önemli sorunlardan birisi de evsel atıklardır. Evsel atıklar, hastalık yapıcı ve taşıyıcı organizmalar için uygun bir üreme ortamı oluşturur. Evlerden çıkmayan fakat ev çöplerine benzer özellik gösteren atıklar da evsel nitelikli olarak kabul edilmektedir. Büro, okul, pazar yeri, tarımsal faaliyetlerden çıkan atıklar, besicilik, süt üretimi, ağaç, asma ve arazi bitkilerinin ekim ve hasadı sonucu çıkan atıklar örnek olarak gösterilebilir. Türkiye'de 2010 yılında 762,2 milyon ton atık ortaya çıkmıştır. Bu miktar yaklaşık 122 bin adet olimpik yüzme havuzunu doldurmaktadır. Bu havuzları uç uca eklediğinizde Edirne'den Kars'a iki kez döşeyebilirsiniz. Her yıl, Türkiye'deki evlerden kaynaklanan toplam atık miktarı yaklaşık 25,28 milyon ton civarındadır. Bu da kişi başına günlük 1,14 kg atık miktarına karşılık gelmektedir. Ülkemizde bir yılda üretilen evsel atıklar 3,5 milyon adet çift katlı otobüsü doldurmaya yetecek miktardadır. Bu otobüsleri arka arkaya koyduğunuzda Londra'dan Avustralya'nın Sydney kentine kadar uzanan ve sonra geri dönen bir kuyruk oluşturmuş olursunuz. Türkiye'deki her insan yıllık olarak kendi vücut ağırlığının 7 katı atığı ortaya çıkarmaktadır.

7

8 EVSEL ATIK ÇEŞİTLERİ

9 Cam Ortalama bir aile yıllık olarak yaklaşık 330 cam şişe ve kavanoz kullanmaktadır. Cam doğada bozulmadan 3000 yıldan daha uzun süre kalabilmektedir. İki şişenin geri dönüştürülmesi sonucu elde edilen enerji tasarrufu ile 5 fincan çaya yetecek kadar suyun kaynatılmasın sağlanabilir. Plastik Her yıl marketler tarafından tahminen 17,5 milyar plastik torba dağıtılmaktadır. Bu rakam, kişi başına yıllık yaklaşık 240 adet torba tüketildiğini göstermektedir. 17,5 milyar saniye önce 1449 yılında idik. Bugün, 50 yıl önce ürettiğimiz ve kullandığımızdan 20 kat daha fazla plastik kullanmaktayız. Yağ 1 litre yağ, 1 milyon litre suyu içilemez hale getirmektedir. 3 milyon adet araçtan kaynaklanan atık yağın toplanarak geri kazanılması sonucunda elde edilen enerji ile 1,5 milyon insanın yıllık enerji ihtiyacı giderilebilir.

10 Kağıt 1 ton kağıt üretimi için 17-24 adet ağaç gerekmektedir
Kağıt 1 ton kağıt üretimi için adet ağaç gerekmektedir. Geri dönüşüm ile elde edilen kağıtlar için, ağaçtan üretilen kağıtlara oranla %70 daha az enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Her 1 ton kağıdın geri kazanılması ile en az 17 ağaç, 298 litre petrol, lt su, kilowatts enerji tasarrufu elde edilmektedir. Kağıt üretimi için Dünya üzerinde her dakika 100 dönüm araziyi kaplayacak sayıda ağaç kesilmektedir. Dünya üzerinde atık hale gelen kağıtların %50'den daha azı geri kazanılmaktadır. Dayanıklı Ambalaj 2001 yılında İngiltere'de bir haftada ortaya çıkan ambalaj atıklarının ağırlığı 245 adet jumbo jetin ağırlığına eşitti. Satın alınan ürünler için harcanan paranın ortalama %16 'sı paketleme masraflarına gitmektedir. Ürünü satın alıp ambalajından çıkardığınızda ödediğiniz paranın %16'sını çöpe atmış oluyorsunuz. Tiksindirici Atıklar Bebek bezi atıkları evsel çöplerin ortalama %2'sini oluşturmaktadır.

11 Katı Atıklar Plastik Metal Cam Kağıt

12 Katı Evsel Atıklar Ve Geri Dönüşümü
Katı evsel atıklar, genellikle çöp olarak bilinen ve çoğunlukla zararsız atıklar olmakla beraber pil, boya gibi zararlı ve tehlikeli maddeleri de içerebilir. Günümüzde hızla artan nüfus ve gelişen sanayiye bağlı olarak tüketim maddeleri de çok çeşitlenmiş ve büyük artış göstermiştir. Tüketim ürünlerinin hemen hemen tamamı ambalajlanmaktadır. Evsel atıklar da bu ambalajlara bağlı olarak artmıştır.

13 Katı Evsel Atıklar Nasıl Geri Kazanılır?
Ambalaj malzemeleri kimyasal yapıları sebebiyle sorun oluşturmaktadır.  Ambalaj maddeleri ve yiyecek artıkları dışında piller , boya artıkları , aydınlatmada kullanılan çeşitli lambalar ,doğal veya sentetik konfeksiyon ürünleri , kağıt ve çeşitli türevleri, ev süprüntüleri, elektronik eşyalar vb. evlerde kullanılan her şey zaman içinde atık haline gelmektedir. Katı Evsel Atıklar Nasıl Geri Kazanılır? Evsel katı atıklar artık yok edilmesi gereken bir madde değil, geri kazanılması gereken bir kaynak olarak düşünülmektedir. Bunun için öncelikli olarak tüketim kısılmalı, ambalajsız veya geri dönüşümlü ambalajı olan ürünler tercih edilmelidir. Evlerde oluşan atıklar cinsine göre ayrı ayrı poşetlenmeli, bu şekilde uygun çöp kutularına atılmalıdır. Böyle davranılırsa atıkların değerlendirilmesi, geri dönüşümü ve depolanması daha kolay olur. Organik katı atıklar kompostlama yöntemiyle geri dönüştürülebilir. Kompost; tarımda, tıpkı hayvan gübresi gibi zemini iyileştirmek için bahçelerde, spor alanlarında ve parklarda kullanılır.

14 Kompost biyokimyasal olarak ayrışabilir çok çeşitli organik maddelerin organizmalar tarafından stabilize edilmiş, mineralize olmuş ürünlerdir. Kompostlaştırma, mikroorganizma adı verilen ve çoğunluğu gözle görülmeyen canlıların, ortamın oksijenini kullanarak çöp içerisindeki organik maddeleri biyokimyasal yollarla ayrıştırmasıdır. Cam, metal, plastik , kağıt, karton ve tekstil artıkları gibi değerlendirilebilir atıklar çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek yeni bir ürüne dönüştürülebilir. Geri dönüşümün aşamaları: Değerlendirilebilir atıklar, diğer atıklarla karıştırılmadan temiz ve ayrı olarak biriktirilmelidir. Ayrıştırılmış atıklar belediyeler tarafından toplanır. Eğer atıklar karıştırılmışsa belediye araçları karışık haldeki atıkları bir ön toplama istasyonunda toplayarak burada kısmen ayırma işlemi yapar. Geri dönüşümün yararları Doğal kaynaklarımız korunur. Enerji tasarrufu sağlar. Atık miktarı azalır. Geri dönüşüm ekonomiye katkı sağlar.

15 EVSEL KATI ATIK BERTARAF YÖNTEMLERİ
Yakma: Bir reaktör hücresinde atıkların oksijen ilavesiyle kurutulması, gaz haline getirilmesi ve yüksek sıcaklıkta parçalanmanın sağlanması tekniğidir. Düzenli depolama: Katı atıkların zemini özel olarak hazırlanmış, drenajı sağlanmış ve oluşacak gazların toplanması için gaz toplama bacaları yerleştirilmiş alana depolanması ve üzerinin toprak örtü ile kapatılmasıdır. Geri Kazanım: İçerisinde geri kazanılarak tekrar ürün yapmaya uygun atıkların (kağıt-karton, plastik, cam v.b) ayrılarak tekrar geri kazanılması.  Kompostlaştırma: Yemek artıkları, bahçe atıkları gibi organik çöplerin mikroorganizmalar tarafından giderilmesi ile humus benzeri maddelerin oluşturulmasıdır.

16

17 Kompostlaştırma Kompostlama işlemi, genel olarak katı atığın (çöpün) içindeki organik atıkların bozunması işlemidir. Katı atıkların organik bileşenlerinin biyolojik ayrışması olayıdır. Kompost üretimi, aerob (oksijenli ortam) ya da anaerob (oksijensiz ortam) şartlarda gerçekleşir. Katı atıklarda genellikle aerob durumda gerçekleşmektedir. Katı ve sıvı atıklar içindeki organik maddeler, çeşitli mikroorganizmalar ile daha basit bileşiklere, özellikle CO2 ve H2O‟ ya dönüştürülür. Kompost organik madde muhtevası yüksek bir toprak düzenleyicidir.  Kompostlaştırma işlemi sırasında, birçok mikroorganizma grubu faaliyet göstermektedir. Kompostun içerisinde civa, kadmiyum bakır gibi ağır metaller ve zehirli toksik maddeler istenmemektedir. Kompostlama sırasında organik madde, mikroorganizmalar tarafından parçalanır ve karbondioksit, su, enerji ve oldukça kararlı bir son ürün olan humus oluşturur.

18

19 Kompostlaştırma Aşamaları
Ayırma: İyi bir kompost elde etmek amacıyla cam, metal, seramik, plastik, taş vs gibi atıkların ham çöpten ayrılması işlemidir. Öğütme: Bu aşama sayesinde atığın her tarafı bakteri ve mantar istilasına uğramakta ve ayrışma hızlanmaktadır. Fermantasyon: Öğütme sonrası yığın haline getirilmiş olan atıkların bakteriler tarafından ayrışması.

20

21 Kompostun Zemin ve Toprağa Yararları Toprağın kalitesini, verimini artırır. Kompost gübreden daha üstündür. Gübre gibi potasyum ve fosfor içermez. Toprağın su tutma kapasitesini ve kabiliyetini artırır. Kompost yapılırsa deponi hacmi azalır. Sızıntı suyu ve deponi gazı gibi problemlerle uğraşılmaz. Boşluk hacmini arttırır, Havalandırma sağlar, Toprağın kolay işlenmesini sağlar, Tarımsal üretimde kullanılır. Besin maddelerinin daha iyi kullanılmasını sağlar. Kompostlama Yöntemleri Yığın kompostlama Tünel kompostlama Konteyner kompostlama Biriket kompostlama

22

23 Sıvı Evsel Atıklar Ve Geri Dönüşümü
Suyun yanı sıra sıvı yağlar, çamaşır suyu, tuz ruhu, sıvı sabun, şampuan, şurup vs. sıvı evsel atıkları oluşturan unsurlardır. Dünyanın dörtte üçü suyla kaplıdır, fakat tatlı su kaynakları % 2,5-3 civarındadır.  Artan nüfusla birlikte su kaynakları azalmaktadır. Su yenilenebilir bir kaynak olmasına rağmen sonlu ve sınırlıdır. Günümüzde bozulan ekolojik dengeye paralel olarak yağmur miktarı da azalmaktadır. Dünyadaki su asla tam olarak bitmez. Su döngüsü sürer ve su kaynakları dolar. Fakat su döngüsünü sağlayan yağmur miktarı, ekolojik dengedeki bozulma ve hızla tahrip edilen ormanlardan dolayı azalmaktadır. Bu sorunların çözümü için öncelikle orman miktarını artırmak gerekir. Bunun yanı sıra bireysel olarak su tasarrufu yapılmalı ve su kaynakları kirletilmemelidir.

24 Evlerde Kullanılan Sıvılar
Günlük hayatta evde su banyo, mutfak, tuvalet ve bahçe olmak üzere dört yerde kullanılmaktadır. Evlerde en çok kullanılan sıvı sudur. Ayrıca sıvı yağlar, çamaşır suyu, tuz ruhu, sıvı sabun, şampuan vs. de kullanılan sıvılar arasındadır. Sıvı Evsel Atıkların Kirlenme Sebepleri Evlerde kullanılan sıvıların hemen hemen tamamı kullanım sonrası veya kullanım süresinin dolması ile ya doğrudan ya da su ile karışarak atık haline gelir. Sıvı yağlar özellikle kızartma yapımından sonra atık haline gelmektedir. Eğer bu yağ lavaboya dökülürse, hem boruları kirletir hem de atık su arıtımında çeşitli sakıncalara sebep olur.

25 Çamaşır suyu, tuz ruhu, sabun şampuan gibi sıvılar da genellikle suyla birlikte kullanıldıklarından suyu kirletirler. Özellikle çamaşır suyu, tuz ruhu gibi malzemeler kullanıldıktan sonra tuvalete boşaltılacaklarsa suyla seyreltilip atılmalıdırlar. Bu tür kimyasallar kanalizasyon borularında zehirli gaz çıkararak tehlike oluştururlar. Şurup ve diğer sıvı ilaçlar da kullanım süresi dolunca kimi evlerde lavabolara dökülerek su ile tahliye edilir. Bu ilaçlar da yine suyun kirlenmesine sebep olur. Sıvı Evsel Atıkların Arıtılarak Geri Kazanılması Çoğu yerleşim biriminde atık su arıtma tesisi bulunmamaktadır. Bu sebeple kanalizasyonda toplanan sıvı atıklar doğrudan dere, göl, akarsu ve denizlere karışmaktadır. Atık suların depolanabileceği depolar da yoktur. Fakat ön depolama ile sıvı atıkların arıtılması mümkündür. Böylece halk sağlığı ve ekolojik denge gözetilmiş olur. Türk Çevre Kanunu’nun “Su Kirliliğinin Kontrolü” yönetmeliğinde toplam nüfusa bağlı olarak farklı arıtma metotları için evsel atık su deşarj standartları belirtilmiştir.

26 Mevcut Yasalar ve Yönetmelikler
Evsel katı atıklar ile ilgili mevcut bir çok yasa vardır. Bunlar; sayı ve tarihli Belediyeler Kanunu: Bu yasa ile nüfusu 2000 üzerinde olan yerleşim birimlerinde Belediye kurulması öngörülmektedir. Belediyelere de evsel nitelikli katı atıkların toplanması, geri kazanılması, depolanması ile sokak ve cadde temizliği görevleri verilmiştir. sayı ve tarihli Umumi Hıfzısıhha Kanunu : Bu kanun ile evsel atıkların toplanmasına ve depolanmasına, halk sağlığının korunması için gerekli önlemlerin alınması konusunda kamu kuruluşları ve belediyeler arasında görev ve yetki dağılımına ilişkin düzenlemeler vardır. sayı ve tarihli Çevre Kanunu: Bu yasa bir çerçeve yasa olup, çevre koruma konusunda kurallar ve idari organizasyonda düzenlemeler getirmekte, aynı zamanda çevre korumaya ilişkin yönetmeliklerin çıkartılması yetkisi verilmektedir.

27 - 3030 sayı ve 09.07.1984 tarihli Büyük şehir Belediyeleri Kanunu:
Bu yasa ile Büyük şehir Belediyeleri kurulması düzenlenmiştir. Ayrıca düzenli katı atık depolama tesislerinin ve atık işleme tesislerinin kurulması ve işletimi yetkileri Büyük şehir belediyelerine verilmiştir. Buna karşın evsel katı atıkların toplanması ve bertaraf tesislerine taşınmasına ilişkin hizmetler ilçe belediyelerin sorumluluğuna verilmiştir. 2464 sayı ve tarihli Belediye Gelirleri Kanunu : Yerel hizmetler karşılığında alınacak ücretleri ve vergi gelirlerini kapsamaktadır. Sayı ve tarihli Belediye Gelirleri Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun : Bu yasa ile Belediyelerin “Çevre Temizlik Vergisi” toplamalarına olanak sağlanmıştır.

28 Yönetmelik Ve Yönergeler
Ülkemizde Çevre Yasasına dayandırılarak çıkarılmış bir çok yönetmelik ve yönerge vardır. - Çevre Kirliliğini Önleme Fonu Yönetmeliği Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 1991, ve 1999 yıllarında değişiklikler yapıldı. - Zararlı Kimyasal Madde ve Ürünlerin Kontrolü Yönetmeliği Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Çevresel etki Değerlendirilmesi Yönetmeliği 1997

29 Endüstriyel Atıklar Yüzyıllardır süre gelen doğal kaynakların tahribi sonucu ortaya çıkan çevre sorunları günümüzde tehlikeli boyutlara ulaştı... Özellikle 20. yüzyılda yaşanan  nüfus artışı, düzensiz kentleşme ve sanayileşme gibi etkenler doğal kaynakların hızla tüketilmesine neden oldu. Günümüzde endüstriyel faaliyetler sonucunda sıvı ve katı atıklar, gaz ,radyoaktif atıklar ve gürültü gibi kirletici unsurlar açığa çıktığı biliniyor... Bunlar içinde özellikle  katı atıkların yeraltı suyu, toprak ve hava kirliliği ile  koku gibi istenmeyen etkileri dikkat çekiyor... Yapılan araştırmalara göre katı atıklarla birlikte uzaklaştırılan endüstriyel kaynaklı tehlikeli atıkların içinde ağır metaller yer alıyor... Bu maddeler bitki ve hayvanlarda birikerek  ya da doğrudan insanlara geçerek  zehirli ve kanserojen etkiler ortaya çıkmasına neden oluyor....

30 Baca gazları ve motorlu taşıtların eksoz gazları ile çevreye kükürtoksit, azotoksitler, hidrojensülfür, karbondioksit, karbonmonoksit, kloflorokarbonlar gibi kirleticiler yayılıyor. Bu kirleticilerin insan sağlığına doğrudan etkisi yanında asit yağmurları ve sera etkisi gibi global etkileri de bulunuyor.... Çevre sorunlarının hızla artması önlem alma ihtiyacını ortaya çıkarınca  sanayileşmiş ülkeler harekete geçerek endüstüriyel üretimden vazgeçmeden, zararlı etkilerin en aza indirilebilmesi İçin önlemler geliştirmeye başladı... Sanayi sektörü açısından geliştilen önlemler arasında teknoloji ve endüstri ürünlerinin çevreye daha uyumlu hale getirilmesi, üretim proseslerinin ıslahı, atık olarak çıkan birçok maddenin geri kazanılması,yeniden kullanılması ve arıtma teknolojileri gibi konular yer alıyor.

31

32 ENDÜSTRİYEL ATIK ÇEŞİTLERİ
KATI ATIKLAR SIVI ATIKLAR GAZ ATIKLAR

33

34 ENDÜSTRİYEL ATIKLAR Kimya sanayii: Bu sanayiden – kuvvetli asit ve bazlar, – solventler, – reaktif atıklar çevreye verilebilir. Metal endüstrisi: – Ağır metaller – boya atıkları, – kuvvetli asit ve bazlar, – siyanürlü atıklar, – ağır metal içeren kalıntılar. Temizlik maddeleri ve kozmetik üretimi: – Ağır metal tozları, – yanabilen ve parlayabilen maddeler, – yanabilen solventler, – kuvvetli asit ve bazlar. Mobilyacılık: – Solventler, – yanabilen maddeler İnşaat endüstrisi: – Yanabilen boya atıkları, – solventler, – kuvvetli asit ve bazlar. Taşıt onarım ve bakım atölyeleri: – Ağır metal içeren boya atıkları, – yanabilen atıklar, – kullanılmış kurşun piller ve bataryalar, – akü kalıntıları, – solventler.

35 Matbaacılık endüstrisi: – Ağır metal çözeltileri, – atık mürekkepler, – solventler, – elektro kaplama atıkları, – ağır metallar içeren mürekkep çamuru Kağıt endüstrisi: – Ağır metaller içeren boya kalıntıları, – parlayabilen solventler, – kuvvetli asit ve bazlar, Deri işleme atölyeleri: – Toluen ve – benzen Maden atıkları Madeni yağlar Cüruf Kullanılmış bakır,alüminyum vs.

36 Solvent :Solvent geniş kullanım alanına sahip sıvı halindeki bir maddedir. Solvent, bir katıyı, sıvıyı çözerek çözelti oluşturan bir maddedir diye tanımlayabiliriz. Yani solvent bir "çözücüdür". Maden atıkları:Maden işletmesi kapatıldıktn sonra maden sahasında, atık barajlarında ya da işletme sahaası içindeki geçici monodeponilerde maden zenginleştirme atıkları oluşmaktadır. Burada oluşan atıklar da taş, kaya parçası, çakıl, kaba kum, ince kum, mil ve kil farksiyonlarında olbilmektedir. Cüruf: Tamamen saf olmayan metaller eritildiği zaman yoğunluk farkı nedeniyle yüzeyde biriken daha hafif metallere verilen isimdir. Hafif metalin havaya temas edip oksitlenmesiyle oluşur. Bu nedenle metal küfü olarak da bilinir. Günümüzde çimento, seramik yapımında ve yapay kordon yapımında kullanılır. Arıtma çamurları: Arıtma çamurları su ve atıksu arıtma tesislerinin işletilmesi sırasında veya sonrasında oluşan bir yan ürün olarak ortaya çıkmaktadır. Genel olarak arıtma çamurları, sıvı yada yarı katı halde, kokulu, %0.25 ile %12 arasında katı madde içeren atıklardır Atık yağlar : Su ve toprak kirliliğine neden olan atıklardır. Bir litre kullanılmış motor yağı 800 ton suyu zehirleyebilmektedir. Cips ve çeşitli yakma fırınlarından kaynaklanan küller: Cips, fabrika bacalarındaki kükürt tutucu baca filtrelerinden çıkan atıklardır. Termik santrallerin yakma fırınlarından çıkan küller de özel atıklar arasında yer almaktadır.

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51 Endüstriyel Atık Su Özellikleri, endüstriden endüstriye oldukça farklılıklar göstermektedir. Aynı daldaki endüstrilerde bile, kullanılan hammaddeler ve uygulanan proseslerin farklılığı, diğer birçok faktörle birlikte çıkan atık suyun yapısında farklılıklar oluşturmaktadır. Orta kirlilikte bir atık suda, askıda katı maddelerin yaklaşık %75’i ve filtre edilebilen katı maddelerin yaklaşık %40’ı organik karakterdedir. Atık sular organik maddeler içerdiğinden, bunların konsantrasyonları, yani 1 l sudaki miktarları, kirlilik derecesinin ölçüsü olarak kabul edilir. Fakat atık suların bileşimleri çok değişiktir ve içindeki maddeleri bir formülle ifade etmek mümkün değildir. Ayrıca bu maddeler tasfiye tesisinde bozunmaya uğradıklarından, bu etkinin de dikkate alınması gerekir. Bu yüzden bu maddeleri konsantrasyonları ile ifade etme yoluna gidilmiştir. Organik maddenin ölçüsü olarak, biyokimyasal oksidasyon (karbonlu maddelerin oksitlenmesi) sırasında harcanan oksijen miktarı esas alınabilir ve bu değer de BOİ olarak adlandırılır.

52 Yiyecek endüstrisi, indirgendikleri zaman nehirlerdeki çözünmüş oksijen miktarını düşüren organikleri daha çok içerir ve bu da balıkları ve sudaki hayatı olumsuz etkiler. Koku ve anaerobik ortam oluşabilir. Bazı besin endüstrileri sadece mevsimsel olarak çalışır ve genellikle katı atıklar üretirler. İçecek endüstrisi atıkları, yiyecek endüstrisi ve evsel atıklara benzemekle birlikte çok yüksek BOİ değerleri içerebilir. Yemek ve içecek endüstrisi atıkları bitkileri sulama suyu amacıyla kontrollü olarak kullanılabilir. Atık suda katı madde miktarı ve renk problem olabilir. Biyolojik arıtma sırasında besi maddesi ilavesi gerekebilir. Tekstil endüstrisindeki ana problemler boya bölümünden renk, işleme esnasında NaOH’dan kaynaklanan yüksek pH ve ani oynamalar görülmektedir. Makine yağları, yüksek BOİ, sülfitler ve Zn sektör çeşidine göre diğer kirletici parametrelerdir. Kimya endüstrisi atıksularda ise yağ emisyonları, sülfit ve fenoller, makine yağları, katılar, yüksek pH, fosfatlar ve indirgenemeyen organikler içerebilirler. Tipik etkileri ise tat ve koku problemleri, zehirlenme olabilmektedir. Ayrıca termal kirlenmeye yol açabilir. Metal üretiminden kaynaklanan atık suda Cr, Cd, CN-, Zn metal kirlilikleri görülebilir. Bazı metaller besi zincirinde kalırlar.

53 Endüstriyel Atıkların Çevreye Etkileri
Çağımızın en büyük sorunlarından biri, belki de en önemlisi olan çevre kirliliği yaşamı ve doğal hayatın devamlılığını tehdit ediyor. Çevre kirliliğine neden olan pek çok etken var. Bu etkenlerden en önemlisini belki de hızla sanayileşme çağında olmamızdan dolayı fabrikalar oluşturuyor. Fabrikalar, hava, su, toprak, görüntü ve hatta gürültü gibi bir çok kirlenmeye yol açıyor. İnsanların doğal kaynakları aşırı ve yanlış kullanımı sonucu çevre bozulmakta ve tahrip olmaktadır. Bu durumda doğanın temel unsurları olan hava, su ve toprağın yapısı da orantılı olarak bozulmaktadır. Çevrenin bozulması veya tahrip olmasıyla başta insanlar olmak üzere, tüm canlı varlıklar zarar görmekte ve olumsuz yönde etkilenmektedirler. Bu olumsuz etkilenmeden ortaya çıkan çevre sorunlarına çevre kirliliği denilmektedir. Kısaca çevre kirliliği çevrede olmasını istemediğimiz unsurların toplamıdır. Bunların belli başlıları; hava, su, toprak, görüntü ve gürültü kirliliğidir. Doğada her şeyin bir bütün olduğunu unutmamak gerekir. Dengeyi sağlayan unsurlardan birinin kirlenmesi tüm doğanın zarar görmesine neden olur.

54 Asit Yağmurları ve Sera Gazları
Bu üç çeşit kirlenmeye yol açan en büyük etkenlerden biri de tabii ki fabrikalardır. Birçok fabrika hava, su, toprak ve gürültü kirliliğine neden olmakta, gelişmiş ülkelerde bu tür fabrikaların hızla kapatılmasına gidilmektedir. Fabrikaların bu kirlenmelere yol açmaları şu şekilde gelişir. Fabrikaların bacalarına filtre takılmaması sonucu fabrikaların bacalarından çıkan zehirli gazlar atmosfere yükselerek temiz havanın kirlenmesine neden olur. Asit Yağmurları ve Sera Gazları Fabrika bacalarından, egzoz borularından çıkan gazlar atmosfere yükselmekte ve rüzgârın etkisiyle taşınmaktadır. Taşınan bu gazlar, sis ve bulutlardaki su ile birleşerek sülfürik asit ve nitrik aside dönüşmektedir. Bu asitler yağmur damlaları ile yere inerek bitkiler, toprak, canlı varlıklar, yapılar, göller, akarsular ve denizler üzerine düşmektedir. Asit yağmurlarının doğal çevredeki etkisi ve miktarları, mineral toprağın kalınlığı, jeolojik yapısı, bitki örtüsü v.b unsurlara ve kullanım biçimine bağlı olarak az veya çok olmaktadır. Fabrika ve ev bacalarından, taşıtların egzozlarından çıkan gazlardan; karbondioksit, azotoksit, metan, ozon ve kloroflor karbon gazları sera gazları olarak bilinir. Fosil yakıtların (petrol ürünleri, doğal gaz, linyit kömürü v.s.) yakılması sonucu yayılan gaz ve ısı, yer kürenin ısınmasına neden olmaktadır. Yeryüzünün daha fazla ısınmasına neden olan bu etkiye sera etkisi denmektedir. Asit yağmurları ve sera etkisidoğanın doğal dengesini bozmaktadır.

55

56 Su Kirlenmesi  Ne yazık ki şehirler için imar planları yapılırken, bu planlar doğrultusunda fabrikaların şehir dışında yapılmaması toprak ve su kirliliğine neden oluyor.Fabrikalar, atık maddeleri arıtmadan denize veya herhangi bir su birikintisine boşalttığında, bu zehirli atıklar su birikintilerinde veya denizlerde yaşayan canlıların yaşamlarını tehdit ederler. Zehirlenen balıklar ölür, ölmeyenler ise balıkçılar tarafından tutulup sofralarımıza gelir.Buna en iyi örnek olarak nehir veyadere kenarlarına kurulan ve yüksek ısı yayan fabrikaları verebiliriz. Fabrika atık sularını belirli bir sıcaklıkta dere veya nehirlere boşaltır. Bu sular genelde ya asit tabiatlıdır ya da toksik madde içerir. Fakat boşaltılan yüksek sıcaklıktaki su, dere veya nehirlerdeki tüm canlıların ölümüne neden olur. Çünkü tatlı su canlıları sıcak sularda yaşayamazlar veyahut sıcaklığa belli bir dereceye kadar tolerans gösterebilirler. Bu noktada ise ekologların araştırmaları büyük önem taşır, çünkü tatlı sulara bırakılacak suyun sıcaklığı ve kimyasal içeriğinin hangi sınırlar dâhilinde olması gerektiğini ancak ekologlar ve çevre araştırması yapan bilim adamları belirleyebilir. Bu yüzden özellikle Avrupa ülkeleri, ağır sanayii kuruluşlarını çok sıkı bir denetim altına almış ve hatta bazı kuruluşları kapatma kararları almışlardır.

57

58 Görüntü Kirliliği Gürültü Kirliliği
Görüntü kirliliğinin sanayi yansıması daha kötü durumdadır. Başta cüruf fabrikaları olmak üzere bir çok fabrika dış görünüşleri, çıkardıkları duman tabakaları, bıraktıkları atıklar ve hurda yığınlarıyla görüntü kirliliğine sebep olmaktadır. Bulundukları çevreyi atıklarıyla çöplüğe çeviren bu fabrikalar kendi işletmelerinin dış görüntülerine de önem vermemektedirler. Gürültü Kirliliği Sanayi ve konut alanlarının beraber olmaları ve bunun oluşturduğu sorunlar yanında sanayi alanlarının yol açtığı gürültü de yadsınamayacak boyutlardadır. Büyük alan kullanımı gerektiren kuruluşlar olmalarından ve fabrikalarının işlevinden kaynaklanan ses kirliliği hem çalışanlar hem yaşayanlar için olumsuz etkiler meydana getirmektedir. Hatta bazı fabrikalar çevrede bulunan halkın psikolojisini bozacak şekilde gürültü yapmaktadır. Gürültü kaynakları termik santraller ile fabrikaların ocaklarından çıkan gürültüler şeklindedir. Fabrikaların bu gürültü kirliliğiyle mücadele etmek için sanayi kuruluşları gürültü sınırlarını normal seviyede tutmalıdır. Ayrıca termik bacanın ses çıkarması engellenmeli ve kara ve demiryollarının yakınında oturan insanlar gürültü kirliliği konusunda bilinçlendirilmelidir.

59

60 Alınacak Önlemler • İş yerleri, fabrikalar çevreyi kirletmemek için gerekli önlemleri almalı, • Temiz yakıt ve filtre sistemleri kurulmalı, • Geri dönüşümü mümkün olan hammaddeler kullanılmalı, • Personel çevre konusunda eğitilmeli, • Yeşillendirme çalışmaları yapılmalı, • Teknolojik yenilikler takip edilmeli ve uygulanmalı • Yetkili kurumlardan gerekli yasal izinler mutlaka almalıdır. Denetleyici kurumlar da, bu tür yerleri sık sık denetlemelidir.

61 ZEMİNİN HİDROLİK ÖZELLİKLERİ

62 HİDROLİK NEDİR Hidrolik, sıvıların mekanik özelliklerini inceleyen bir mühendislik dalıdır. Sıvı gücünün faydalı bir şekilde disipline edilmesini konu edinmiştir. Akışkanlar mekaniği, hidrolik için akışkan özelliklerinin mühendislik kullanımına yönelik olarak teorik temeller sağlar. Kısaca hidrolik, akışkanlar mekaniğinin mühendislik yaklaşımıyla ele alınıp günlük hayata uygulanmasından ibarettir.

63 Zeminlerin Geçirimliliği
Giriş Darcy Kanunu Geçirimliliği Etkileyen Etkenler Geçirimlilik (Permeabilite) Katsayısının (k) Belirlenmesi * Ampirik Yaklaşımlar ile * Laboratuvar deneyleri ile * Arazi deneyleri ile Tabakalı zeminlerde k nın belirlenmesi

64 GİRİŞ Geoteknik mühendisliğinde geçirimlilik (permeabilite) büyük önem taşımaktadır: Permeabilite, suya doygun zeminlerde yük altındaki oturma miktarını etkiler. Toprak dolgu baraj tasarımında kullanılan zeminin permeabilitesi, çok büyük önem taşır. Zeminlerin permeabilitesi, şevlerin ve dayanma yapılarının stabilitesini de etkiler. Zeminlerden yapılan filtreler, permeabilitelerine göre tasarlanır.

65 (permeabilitenin kullanımı):
Zeminlerin permeabilite değerlerinin belirlenmesi (permeabilitenin kullanımı): Yeraltından (palplanj perdesi) ve toprak dolgu barajdan sızan su miktarını belirlemek. Kazı esnasında yer altı suyunun uzaklaştırılmasında kaynaklanan problemlerin çözümü için. Dayanma yapıları ve zemin yapılarının stabilite analizlerinde sızıntı kuvvetlerin hesaplanmasında.

66 Darcy Kanunu Zeminde serbest suyun akımı, genel hidrolik yasalarına uygun olarak sürer. Suyun bir boru içerisinde hareket ettiği düşünülürse, benzer boyutta bir zeminde su tüm kesit yerine sadece zemin boşluklarında hareket eder. A kesit alanındaki bir zeminden q debisinin geçirildiği durumda çıkışta suyun filitre hızı (Vf) Vf= q/A olacaktır. Kesitin önemli bir kısmının danelerle kaplı olduğu düşünülürse, suyun daneler arasından ortalama değerden daha hızlı geçmesi gerekecektir. Bu halde suyun sızıntı hızı (Vs) Vs= Vf/n dır. Burada n, porozitedir. Suyun zemin ortamında hareketi ilk kez Darcy tarafından incelenmiştir. Darcy Kanunu olarak bilinen çalışmada filtre hızı (Vf) ve hidrolik eğim (i) arasındaki lineer bir bağıntı belirlenmiştir.

67 Darcy kanunu, düzgün laminer akım durumlarında geçerli olmaktadır
Darcy kanunu, düzgün laminer akım durumlarında geçerli olmaktadır. Akım hızı arttıkça, akım düzgün akım olmaktan uzaklaşmakta ve bu durumlarda kanun geçerliliğini yitirmektedir. Akım hızının çok yüksek olduğu iri çakıllarda ve çok düşük olduğu killerde yapılan deneyler, akım hızı ile hidrolik eğim arasındaki lineerlikten sapmalar olduğunu göstermiştir. Darcy kanunundaki sabit katsayı k, zeminin geçirgenlik (permeabilite) derecesini göstermektedir.

68 Gevşek Zemin Sıkı Zemin
Geçirgenlik, boşluklu bir ortam (örneğin zemin) bir sıvıyı (örneğin su) geçirebilme özelliğinin ölçüsüdür. Gevşek Zemin Sıkı Zemin Geçirgenlik kolay Geçirgenlik zor Yüksek Permeabilite Düşük Permeabilite

69 Geçirimliliği etkileyen etkenler
Geçirimlilik, zeminin içerisinden suyun akışını ifade eden bir zemin özelliği olup hız boyutundadır. Geçirimlilik, akım koşulları yanında zeminin mekanik özelliklerini de etkiler. Zeminlerin geçirimliliğini etkileyen başlıca faktörler şunlardır: * Dane boyutları * Dane yapısı * Dane dağılımı (D10) * Boşluk oranı (e) * Zeminin suya doygunluk derecesi (Sr) * Yeraltı suyunun özellikleri (yoğunluk, vizkozite)

70 Geçirimlilik katsayısının (k) Belirlenmesi
Ampirik Yaklaşımlar ile: Zeminin diğer özelliklerinden yaralanarak, hesapla dolaylı yoldan bulunur. Laboratuvar deneyleri ile: Sabit ve düşen seviyeli permametre, yatay kılcallık ile 3 eksenli deneyden direk bulunur. Laboratuvar konsolidasyon deneyi sonuçları ile dolaylı yoldan bulunur. Arazi deneyleri ile: Arazi pompalama ve sondaj kuyusu deneylerinden direk bulunur. Kullanılacak yöntemin seçimi; geçirimlilik (k) katsayısına, zemin yapısının özelliğine, deneyi yapanın tecrübesine bağlıdır.

71 EVSEL KATI ATIK BERTARAF YÖNTEMLERİ NELERDİR?KISACA AÇIKLAYINIZ.
SORU 1 ) EVSEL KATI ATIK BERTARAF YÖNTEMLERİ NELERDİR?KISACA AÇIKLAYINIZ. Yakma: Bir reaktör hücresinde atıkların oksijen ilavesiyle kurutulması, gaz haline getirilmesi ve yüksek sıcaklıkta parçalanmanın sağlanması tekniğidir. Düzenli depolama: Katı atıkların zemini özel olarak hazırlanmış, drenajı sağlanmış ve oluşacak gazların toplanması için gaz toplama bacaları yerleştirilmiş alana depolanması ve üzerinin toprak örtü ile kapatılmasıdır. Geri Kazanım: İçerisinde geri kazanılarak tekrar ürün yapmaya uygun atıkların (kağıt-karton, plastik, cam v.b) ayrılarak tekrar geri kazanılması.  Kompostlaştırma: Yemek artıkları, bahçe atıkları gibi organik çöplerin mikroorganizmalar tarafından giderilmesi ile humus benzeri maddelerin oluşturulmasıdır.

72 Soru 2 ) Kompostlaştırma nedir ?Toprağa faydaları nelerdir?
Kompostlama işlemi, genel olarak katı atığın (çöpün) içindeki organik atıkların bozunması işlemidir. Katı atıkların organik bileşenlerinin biyolojik ayrışması olayıdır. Toprağın fiziksel yapısı düzelir. Organik madde toprak içinde sünger görevi görür. Solucan gibi faydalı organizmaların beslenmesini sağlar. Toprak mikroorganizmaları için uygun bir ortam sağlar. Su ve besin maddelerinin toprak içinde daha faydalı ve etkin tutulması sağlanır. Hava ve suyun toprak içine işlemesi çok daha kolay olur.

73 SORU 3 ) Endüstriyel atık yapay puzolanlar nelerdir?
Uçucu kül Silika dumanı Yüksek fırın cürufu Pirinç kabuğu külü

74 Soru 4 ) Endüstriyel Atıkların Çevreye Etkileri Nelerdir ?
Asit Yağmurları ve Sera Gazları Su Kirlenmesi Görüntü kirliliği Gürültü kirliliği

75 SORU 5 ) Endüstriyel atıkların çevre kirliliğini önlemek için alınacak önlemler nelerdir? • İş yerleri, fabrikalar çevreyi kirletmemek için gerekli önlemleri almalı, • Temiz yakıt ve filtre sistemleri kurulmalı, • Geri dönüşümü mümkün olan hammaddeler kullanılmalı, • Personel çevre konusunda eğitilmeli, • Yeşillendirme çalışmaları yapılmalı, • Teknolojik yenilikler takip edilmeli ve uygulanmalı • Yetkili kurumlardan gerekli yasal izinler mutlaka almalıdır. Denetleyici kurumlar da, bu tür yerleri sık sık denetlemelidir.