TOPRAĞIN HİKAYESİ HORİZON: Toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir. TOPRAK: Toprak taşların parçalanması ve ayrışmasıyla meydana gelen,

... konulu sunumlar: "TOPRAĞIN HİKAYESİ HORİZON: Toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir. TOPRAK: Toprak taşların parçalanması ve ayrışmasıyla meydana gelen,"— Sunum transkripti:

1

2 TOPRAĞIN HİKAYESİ HORİZON: Toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir. TOPRAK: Toprak taşların parçalanması ve ayrışmasıyla meydana gelen, içerisinde çeşitli canlı kalıntıları, hava ve su bulunan, içerdiği organik madde ve minerallerle bitkilere besin kaynağı olan gevşek yer örtüsüdür. Toprağı oluşturan başlıca unsurlar, kum, kil, kalker, organik maddeler, su ve havadır. HUMUS:Organik kalıntılar ve özellikle bunları çürümesiyle meydana gelen, mikroorganizmalar açısından zengin olan, organik maddedir.

3 1.Kimyasal Çözünme: Özellikle sıcak ve nemli iklim bölgelerinde meydana gelir. Genel olarak taşların su tarafından eritilmesidir. Bunun sonucunda taşların kimyasal bileşimlerinde değişme meydana gelir. Kimyasal çözülmede temel etkenler, nem miktarı ve sıcaklıktır. Yağış miktarı ve sıcaklığın artması kimyasal çözülmeyi arttırır. Bu nedenlerle en fazla ekvatoral, muson ve okyanusal iklim alanlarında meydana gelir. Kolay çözünen kalker, jips, dolomit ve kaya tuzu gibi karstik taşların fazla olduğu alanlarda kimyasal çözünme daha fazla ve hızlı gerçekleşir. TOPRAK OLUŞUM AŞAMALARI

4

5 2. Fiziksel (Mekanik) Ayrışma: Taşların kimyasal yapılarında herhangi bir değişme meydana gelmeden, bağlarının zayıflaması parçalara ayrılarak ufalanmasıdır. En önemli etken, sıcaklık farklarıdır. Sıcaklık farkının artması mekanik çözülmeyi arttırır. Özellikle, çöl ikliminin egemen olduğu alanlarda ve sıcaklık farkının fazla olduğu karasal iklim bölgelerinde etkili olmaktadır. Donma ve çözülme, buz, tuz ve kök çatlaması, ısınma ve kuruma, taşların büzüşüp genleşmesi mekanik çözülmeyi oluşturan başlıca faktörlerdir.

6

7 En üstte yer alır. Organik maddeler bakımından zengin ve genellikle koyu renklidir. Su ve besin maddelerinin en fazla bulunduğu, bitkilerin yetiştiği ve köklerinin en fazla yayıldığı katmandır. En üstte yer alır. Organik maddeler bakımından zengin ve genellikle koyu renklidir. Su ve besin maddelerinin en fazla bulunduğu, bitkilerin yetiştiği ve köklerinin en fazla yayıldığı katmandır. A katı ile birlikte asıl toprak katını meydana getirir. Üstte yıkanan tuz ve kil gibi maddelerin biriktiği kattır. Bu nedenle bu katmana birikim katmanı adı da verilir A katı ile birlikte asıl toprak katını meydana getirir. Üstte yıkanan tuz ve kil gibi maddelerin biriktiği kattır. Bu nedenle bu katmana birikim katmanı adı da verilir Ayrışmanın tam olarak gerçekleşmediği, ana kayanın özelliklerini taşıyan büyük parçalardan meydana gelir. Ayrışmanın tam olarak gerçekleşmediği, ana kayanın özelliklerini taşıyan büyük parçalardan meydana gelir. Ana kayanın yer aldığı bölümdür Ana kayanın yer aldığı bölümdür

8 TOPRAĞIN OLUŞUMUNDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER İklim etkisi Ana kaya etkisi Yer şekillerinin etkisi Bitki örtüsü Zaman

9 1) İklim Etkisi İklim başta fiziksel ufalanma ve kimyasal çözünmeyi etkiler. Sıcaklığın ve nem oranının fazla olduğu alanlardA kimyasal çözünme, nem oranın az olduğu kurak ve yarı kurak alanlarda fiziksel ufalanma görülür. Bu oluşuma etki eden iklim elemanları ise, sıcaklık ve yağıştır. Bu iki önemli faktör fiziksel ve kimyasal çözünmeyi, bitki örtüsünün yetişmesini, bitki kalıntılarının ayrışarak humusa dönüşmesini ve topraktaki canlı hayatın aktivitesini etkiler.

10 Yağışın fazla olduğu yerlerde aşırı yıkanma sonucu toprağın üst kısmındaki mineraller eriyerek sızan sularla birlikte alt kısımlara geçer. Ayrıca topraktaki humusta suyla böylece taşınır. Böylece de toprak besin yönünden fakirleşmiş olur.toprak Yağışın az olduğu bölgelerde ise bu kez yıkanma yetersiz olduğu için topraktaki tuz ve kireç oranı fazladır.

11

12

13 2) Ana Kaya Etkisi Toprağın altında bulunan ve ayrışarak toprağı oluşturan kayaya ana kaya denir. Bu yüzden oluşan toprak ana kayaya benzer. Toprağın rengi, geçirimlilik derecesi, gibi özellikler ana kayanın özelliklerini taşır.

14 Örneğin; ana kayanın kalker olduğu yerlerde kireçli topraklar, kil oranın fazla olduğu ana kaya etrafında geçirimsiz topraklar yer alır. Volkanik arazi üzerinde taşlı, kumlu topraklar meydana gelir. Ancak zamanla toprak oluşumunun ileri safhalarında organik maddelerin toprağa katılmasıyla, ana kayanın toprak üzerindeki etkisi gittikçe azalır. Örnek olarak; toprağın içindeki kireç zamanla topraktan uzaklaşarak, topraktaki kireç miktarı azalır ya da olmaz. Çözünen kayaçların özelliği toprak tipini etkiler. Kireç taşları üzerinde kırmızı renkli topraklar, killi tabakalar üzerinde işlenmesi zor sertleşmiş topraklar, volkanik kayaçlar üzerinde taşlı, kumlu esmer topraklar oluşur.

15

16 3) Yer Şekillerinin Etkisi Toprak oluşumu üzerine yer şekillerinin etkisi, eğim, yükselti, bakı faktörleriyle açıklanır. Eğim: Eğim çok fazla olduğu yamaçlarda toprağın oluşması ve zeminde tutunması oldukça zordur. Toprak içinde suyun hareketi, eğimi yönünde olur. Eğimli yamaçlar, eğer bitki örtüsünden de yoksun ise üsteki toprak tabakası kolayca aşağılara ineceğinden çıplak kayalık alanlar oluşacaktır. Eğimin fazla olduğu alanlarda toprak tabakası daha ince olacaktır.

17 Yükselti: Yükselti arttıkça sıcaklık da azalmaktadır. Belirli bir seviyeye kadar yağış miktarı da artar. Ancak çok yükseklerde yağışta da azalma olur. Sıcaklığın ve yağışın yükseltiye bağlı olarak gösterdiği bu farklılık, bitki örtüsü ve toprak oluşumunu da farklı şekilde etkilemekte yükselti basamaklarına bağlı olarak dağ yamaçlarında farklı toprak kuşakları oluşur.

18 Bakı: Güneşe dönük yamaçlarda sıcaklık yağış gibi iklim elemanları güneş görmeyen yamaçlara göre farklılık gösterir. Buda toprak oluşum şartlarını değiştirir. KYK’de güney yamaçlar çok ısınır ve buharlaşma fazladır. Bu yamaçlarda toprakta buharlaşmadan dolayı tuz ve kireç oranı daha fazladır.

19

20 4) Bitki Örtüsünün Etkisi Önce toprak oluşur, sonra toprak üzerindeki bitki gelişir. Bitki örtüsünün fazlalığı topraktaki organik çözünmeyi hızlandırır. Toprak düzeyine düşen dal, yaprak ve meyvelerden oluşan bitki kalıntıları, iklim koşullarına bağlı olarak birkaç yıl içerisinde mikroorganizmalar tarafından parçalanarak humusa dönüşmektedir. Humus toprağın rengini koyulaştırır ve daha verimli olmasını sağlar. Bitkiler kökleri ile toprağın derinliklerine iner ve kalın bir toprak örtüsünü erozyona karşı korur. Yine bitkilerin gelişen kökleri ana materyali parçalayarak toprağın derinleşmesine ve toprak profilinin gelişmesine katkıda bulunur.

21

22 5) Zamanın Etkisi Kayaların fiziksel, kimyasal, organik ufalanması, toprağa canlıların karışması uzun zaman alır. Toprak oluşumunun süresi ana kayanın direncine ve iklim şartlarına bağlıdır. Örneğin kayaçların dirençli yağışın yeterli olmadığı, kışların çok sert geçtiği, bitki örtüsünün cılız olduğu yerlerde ayrışma süreci kesintiye uğradığından, toprak oluşumu için daha uzun zaman geçmesi gerekir.