Ankara Doğal Besin Bilinçli Beslenme Grubu DBB Berna Çol Yeşil Düşünce Derneği, 12. Yeşil Diyalog GIDA TOPLULUKLARI 20 ARALIK 2015

Yemek yemek tarım kültürüne ait bir eylemdir Yemek yemek tarım kültürüne ait bir eylemdir. Yemek yiyerek tohum ekimi ve bitkilerin yetişmesiyle başlayan bir döngünün sonuna gelmiş oluruz. Maalesef toplumun büyük bir kısmı yemek yemeye devam etmesine rağmen bu gerçeğin farkında değil . Wendell Berry

«Gıda toplulukları gelenekler, kültürler ve hasatlar üzerinden bunları savunan insanları birbirine bağlar. Gıda topluluklarını oluşturan insanlar hem kadim hem de modern bir bilgeliğin emanetçileridir, bu yüzden adil ticarete dayalı yeni toplum sistemleri kurmada rolleri büyüktür. Aynı zamanda insanların beslenmesinde, doğa ve kültür arasındaki varoluşumuzun temelinde yatan o hassas dengede önemli bir rolleri vardır. Gıda toplulukları; tarım, balıkçılık, hayvancılık, sektörlerindeki insan emeğinin bir ifadesidir. Bu topluluklar sütü peynire, üzümleri şaraba, arpa ve mayayı biraya dönüştüren bir sanat icra ederler». Carlo Petrini,(«Gıda Toplulukları», Tohum ve Gıdanın Geleceği Üzerine Manifestolar, 2012:13-14)

Gıda Toplulukları Gıda mirasını korumak ve sürdürülebilirliğe katkı sağlamak üzere yola çıkan gıda toplulukları, temelde, yemek, tarım, gelenek ve kültür ögelerini merkeze alarak yerel bir ekonomi oluşturmayı amaçlayan, küçük ölçekli üreticiler ve çiftçilerden oluşur. Gıda toplulukları kuruluş felsefeleri gereğince benimsedikleri, “iyi, adil ve temiz gıda” prensiplerini gözetirler.

Gıda Toplulukları Topluluk Destekli Tarım (TDT) Katılımcı Onay Sistemi (KOS)

Topluluk Destekli Tarım (TDT) “Gıda üretimi ve tüketimi arasında doğrudan bağlantı kuran, bir çiftlik ve destekçi topluluğu arasındaki karşılıklı bağlılığa dayalı ortaklık”. Destekçiler genelde hasattan pay satın alarak, bazen de çiftlik işlerine yardımcı olarak çiftliğin yıllık işletme giderlerini karşılarlar. Karşılığında, çiftlik mümkün olan en sağlıklı ve taze mevsimlik ürünü temin eder.

Topluluk Destekli Tarım (TDT)

Katılımcı Onay Sistemleri (KOS) Hareketin Kaynağı 2004 yılında Brezilya’nın Torres Şehrinde IFOAM (Uluslararası Organik Tarım Hareketleri Federasyonu) ve MAELA ( Latin Amerika Ekolojik Tarım Hareketi) ortaklığında bir alternatif belgelendirme atölyesi sırasında ortaya çıkmıştır.

Katılımcı Onay Sistemleri (KOS) Üretici ve alıcının (türetici) karşılıklı katılımlarına dayalı, yerele odaklı bir onay sitemidir. KOS’da üreticiler, üretici ve alıcının aktif katılımlarına dayanan bir yöntemle sertifikalandırılırlar. Sistem güven, ortak vizyon, katılımcılık, yataylık, şeffaflık ve karşılıklı öğrenme esaslarına dayanır. KOS üçüncü taraf sertifikasyonuna alternatif olarak, organik ürün arayan alıcılar, yerel pazarlar, ve kısa temin zincirleri için uygun bir modeldir. KOS üreticiler, alıcılar( türeticiler) ve diğer tarafların sürece doğrudan katılımını sağlar.

KOS Özellikler Halka yakın organizasyon Geçim koşullarını iyileştiren ilke ve değerler Çiftçilere destek olan mekanizmalar Çiftçi uyumunu doğrulayan mekanizmalar Organik duruma delil olarak mühürler veya etiketler Tüm paydaşlar tarafından tasarlanan normlar Belgelenen yönetim sistemleri ve prosedürleri Çiftçilerin vaatleri Uygunsuzluğun şeffaf, önceden tanımlanmış sonuçları Küçük işletmelere uygun tarım

Organik sertifikasyon Katılımcı Onay Sistemleri (KOS) Tablodaki bilgiler, http://toprakanaplatformu.wordpress.com/2013/05/03/katilimci-sertifikasyon-sistemleri-kss/, Cem Birder yazısından alınmıştır. Organik sertifikasyon Katılımcı Onay Sistemleri (KOS) Üçüncü parti kontrolör ♦ external (dışsal) Grup içinden kontrolör ♦ intern (içsel) Ulusal fonksiyon (bölgesel sınırlama yok) Bölgesel hizmet hedefi Tekil güç (kurallar ve uygulamalar açısından) Örgütsel ağ yaklaşımı (üretici, tüketici, STK, üniversite, vb) Devlet tarafından onaylı Devlet onaylı olma koşulu yok Resmi güvenilirlik Sosyal güvenilirlik Yasal yapı → düşük adaptasyon./ düşük dinamizm Yerel koşullar → yüksek adaptasyon / yüksek dinamizm Tanıtım ihtiyacı yok Tanıtım ve kabul edilebilirlik için emek yoğun Bedellendirme koşullarında üreticinin görüşü alınmaz Bedellendirme üretici koşullarına göre şekillenir Üreticinin bireysel sorumluluğu ve cezalandırma Toplumsal hak ve sorumlulukların sorgulanabilmesi Sertifikasyonda ispat esası Sertifikasyonda güven esası Öncelikli ve tek amaç: sertifikasyon Çiftçinin toplumsal saygınlığına destek oluyor Salt teknik bakış Yaşamsal (sosyal, kültürel, ekolojik) bakış Bilgi akışı hedefi yok Deneyim ve birikimlerin aktarılmını destekleyici yapı

Dünya’da KOS Örnekleri Japonya 1971 Hindistan 2007 Fransa 1964 Brezilya 2001 Amerika 2002

DBB, 2009 yılında Anadolu'dan çeşitli küçük ölçekli çiftçilerin ve gıda topluluklarının bir araya gelmesiyle kurulmuştur. “Doğal Besin, Bilinçli Beslenme” grubu, doğa-dostu yöntemlerle üretilen sağlıklı besinlere aracısız şekilde ulaşmak isteyen ve bunun için sorumluluk alan bireylerden oluşur. Bir ‘halk destekli üretim’ örgütlenmesi ve ‘katılımcı onay sistemi’ (KOS) modelidir. www.ankaradbbwordpress.com

DBB’nin Amaçları Kır-kent bağlantısı kurmak: Doğal üretim yapan duyarlı üreticilerle bilinçli alıcıları buluşturmak Aracısız ürün temini yöntemlerini mümkün kılacak güven ve iletişim ortamını sağlamak. Gerçek gıda ve aracısız ürün temini ile ilgili farkındalığı artırmak

DBB’ye Katılım Resmi statüsü yok. Katılım koşullarına uyan herkes gruba katılabilir E-posta listesi Forum Katılımcılar (üreticiler + alıcılar) grubun işleyişinde, üreticilerin denetiminde ve sipariş organizasyonlarında sorumluluğu paylaşır.

DBB Katılım Koşulları Kullanıcılar Üreticiler Ankara'da ikamet etmek Doğal üretim yaptığını beyan etmek Katılım ve İşleyiş İlkelerini kabul ettiğini beyan etmek Üretimini kolektif denetime açmak (Başvuran üreticilerden bir tanıtım dosyası istenir.)

DBB Katılımcıları 1000+ katılımcı (hepsi aktif değil) 32 DBB üreticisi İç Anadolu: 14 Marmara:1 Kuzey Ege: 4 Orta Ege: 6 Güney Ege: 4 Doğu-G.doğu Anadolu: 3

Moderasyon 4 kişilik moderatörler kurulu Gruba katılımları değerlendirir, onaylar veya reddeder (üreticiler + alıcılar) İletişimi (e-posta, forum ve diğer) gözetir ve kolaylaştırır İlkelerle ve işleyişle ilgili kararları alır ve bunları grupla paylaşır DBB Web sitesini yönetir

Katılımcılık İşleyişle ilgili sorumluluğun bütün katılımcılarca paylaşılması DBB katılımcılarının üreticileri ziyaret etmeye ve gözlemlerini paylaşmaya teşvik edilmesi Yılda bir kez geniş katılımlı “DBB Yönelim Toplantıları” DBB çalışma grupları

Tanıtım & Erişim Çalışma Grubu DBB’yi tanıtmak, alıcı kitlesini genişletmek ve ürünlere erişimi kolaylaştırmak için çalışmalar yapmak Restoranlarda veya şenliklerde DBB tadım günleri yapılması DBB’yi tanıtan seminerler, doğal beslenme / aracısız erişim gibi konularda toplantılar ve buluşmalar düzenlenmesi DBB siparişlerinin toplu şekilde teslim alınması için sürekli kullanılabilecek mekanlar bulunması

Kazanımlar «Gerçek» gıdaya erişim: iyi& sağlıklı beslenme Küçük ölçekli üretici (ve aile çiftçiliğinin) desteklenmesi Kır-kent bağlantısı Karşılıklı öğrenme süreçleri Eş-üreticilik/türeticilik pratiğinin tanınması& yaygınlaşması Üreticilerde kapasite geliştirme – ambalajlama, nakliye, konuk ağırlama, tanıtım, iletişim ...

Avantajlar Yasal yapı yok: Mali ve hukuki sorumluluk yok İlkelerin baştan iyi belirlenmesi ve açıklık Merkezi olmayan yapı/yatay örgütlenme: Görünmeyen alışveriş ve etkileşimler Gönülden destekler: üretici –türetici dayanışması Ankara’da ulaşım ve nakliyenin görece kolay olması Ankara çevresinde temiz üretim alanları

Zorluklar Üreticilerin üretim planlamasına yardımcı olacak güçlü mekanizmaların olmaması Üreticilerin Web sayfalarını düzenli güncelleyememesi Üreticilerin ürün listelerini düzenli gönderememesi Ürünlerin tesliminde yaşanan zorluklar İletişimde pasif kalan üreticiler Gözetim/denetim mekanizmalarının belirsizliği

Neler yapıldı... Aracısız ürün temini – çok çeşitli ürünler Ayrancı Organik pazaryerlerinde standlar Üretim alanlarına ziyaretler, geziler Üreticilerle şehirde buluşmalar, sohbetler Üreticiler arasında etkileşim Görünürlük:SolFaSol gazetesi, Cumhuriyet Çalıştaylar, Eko Yaşam Günleri, Konferanslarda yer alma İşbirliği: Güneşköy, Buğday Derneği, Doğa Derneği, Slow Food Ankara, …

Türkiye’de TDT & KOS Örnekleri ANKARA Doğal Besin, Bilinçli Beslenme Grubu (DBB) • ankaradbb.wordpress.com Güneşköy • www.guneskoy.org.tr BALIKESİR Yaşam Dostu Ürün Dayanışma Üretim ve Paylaşım Grubu • www.yasamdostu.org ÇANAKKALE Çanakkale Ekolojik Yaşam İnisiyatifi (ÇAYEK) • www.cayek.org GAZİANTEP Yeşil Ev Tüketim Kooperatifi Girişimi

Türkiye’de TDT &KOS Örnekleri İSTANBUL Bir Umut Derneği – Gıda Çalışma Grubu • www.birumut.org Boğaziçi Üniversitesi Mensupları Tüketim Kooperatifi • www.bukoop.org Nisan İmece Evi – TDT Sistemi • ozgurlukfelsefesi@gmail.com Yeryüzü Derneği Tüketim Birliği • tuketimbirligi@yeryuzudernegi.org Yeşil Tabak • yesiltabak.wordpress.com

Türkiye’de TDT &KOS Örnekleri İZMİR Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Topluluk Destekli Tarım Grubu • tayfun.ozkaya@ege.edu.tr Foça Yeryüzü Pazarı • www.focazeytindali.org/earth-markets İmece Evi Abone Aile Sistemi • www.imeceevi.org MUĞLA Bizim Bostan – Topluluk Destekli Tarım Grubu • Beyhan Aydın Gür – planortasarim@yahoo.com Bodrum Tohum Derneği • www.facebook.com/bodrumtohumdernegi – bodrumtohum@gmail.com

Türkiye’de TDT &KOS Örnekleri İZMİR Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Topluluk Destekli Tarım Grubu • tayfun.ozkaya@ege.edu.tr Foça Yeryüzü Pazarı • www.focazeytindali.org/earth-markets İmece Evi Abone Aile Sistemi • www.imeceevi.org MUĞLA Bizim Bostan – Topluluk Destekli Tarım Grubu • Beyhan Aydın Gür – planortasarim@yahoo.com Bodrum Tohum Derneği • www.facebook.com/bodrumtohumdernegi – bodrumtohum@gmail.com

Kaynaklar Petrini, Carlo, «Gıda Toplulukları», Tohum ve Gıdanın Geleceği Üzerine Manifestolar, der. Vandana Shiva, Sinek Sekiz Yayınevi, İstanbul, 2012 www.ankaradbb.wordpress.com - Ceyhan Temürcü DBB tanıtımı - Görseller www.gidatoplulukları.org www.toprakanaplatformu.wordpress.com Cem Birder, KOS yazısı www.ifoam.org/pgs

Teşekkürler..