EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ

TOPLUMSAL KURUM OLARAK Eğitimin Toplumsal Temelleri TOPLUM Sınırları belirli bir doğal çevrede, ortak amaçlar için biraraya gelen, karşılıklı benimsenen kurallara bağlı, işbirliği ve dayanışma anlayışında olan insanlardan oluşur. TOPLUMSAL KURUM OLARAK EĞİTİM KURUMLARI 1. Toplumun gereksinimlerinin bir bölümünü karşılar. 2. Diğer kurumlarla etkileşim içindedir. 3. Düzenli ve örgütlenmiş statüler (konumlar), roller ve normlar bütünüdür.

EĞİTİM KİMİN İÇİN? Toplum için mi? Birey için mi? Eğitimin toplumsal hedeflere göre şekillendiği sistemlerde eğitim ve toplum arasında güçlü bir etkileşim vardır. Hangi eğitim hedefine doğru hareket edilirse edilsin eğitimin toplumdan ayrı düşünülemeyeceği sonucu karşımıza çıkmaktadır.

Eğitim sosyolojisi bilgi ve donanımına sahip bir öğretmen; farklı kültür, sınıf ve inançtan gelen öğrencileri tanıyıp buna uygun eğitim gerçekleştirebilir. Toplumla uyumlu bir eğitime yönelerek olası okul - toplum sürtüşmesinin önüne geçebilir. Eğitim sosyolojisi, eğitim sistemlerinin iyileştirilmesinde, yeniden inşa edilmesinde, insan kaynaklarının doğru kullanılmasında ve toplumsal ilerlemenin sağlanmasında önemli bir enstrüman olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu denli önemli bir alanın doğru şekilde değerlendirilmesi ise eğitim - toplum ilişkisinin temellerine hakim olmaktan geçmektedir.

TOPLUM ortak bir kültürü paylaşan, belli bir coğrafyada yaşayan ve ihtiyaçlarını karşılamak için etkileşen insanların oluşturduğu birliktelik Toplum bir araya gelmiş insanlar yığını değildir. İnsanlar arası sosyal ilişkileri de ifade eder. Sosyal ilişkiler bir toplumun kültürünü de oluşturan geleneklerle, adetlerle, normlarla ve kurallarla örülüdür ve maddi unsurlardan ziyade manevi unsurlara dayalıdır Bu sebeple mutlak bir toplum tanımı yapmak mümkün değildir.

İlk toplumun oluşumu üzerine ortaya atılan görüşlerden en kuvvetlisi TOPLUMLARIN TEMELİNDE İHTİYAÇLAR YATAR görüşüdür. Doğada tek başına olan ilkel insanın korunma ve çoğalma gibi dürtüleri insanların bir araya gelmesi sürecini başlatır. Bu sürece bakıldığında toplumun ve toplumsallaşmanın, insan doğasının bir sonucu olduğunu söylemek mümkündür. Toplumun varlığını sürdürebilmesinde, toplumsal ve bireysel ihtiyaçları karşılayan kurumlar hayatidir. Bu kurumlardan biri de eğitim kurumudur.

Kültürü ve dolayısıyla toplumu korumak, Toplumsal değişiklikler, eğitimi ve eğitim kurumlarını şekillendirip değiştirirken, eğitim kurumları da toplumu değiştirmektedir. Eğitimin toplum üzerindeki işlevlerine baktığımızda ilk sırayı, kültürü koruyup geliştirme almaktadır. Kültürü ve dolayısıyla toplumu korumak, sağlıklı bir şekilde geliştirmek bugün kadar yarınla da ilişkilidir. Teknolojik, coğrafi hatta iklimatik unsurlarla sürekli bir değişim içerisinde olan kültürün, toplumun devamlılığına zarar vermeyecek, bilakis toplumun gelişmesine ve devamlılığına yardımcı olacak şekilde ilerlemesi ancak eğitimin yönlendirmesi ile gerçekleşebilmektedir.

TOPLUMSALLAŞMA SÜRECİ Bireyin topluma ait değerleri, yargıları, normları, beklentileri, kısacası toplumun kültürünü öğrenmesi ve içselleştirilmesi sürecidir. Doğuştan itibaren tüm yaşamı kapsar. Bu süreçte insan bir toplumun davranış kalıplarını özümseyerek o topluma ait bir birey olabilir. Aynı toplumdaki bireylerin her zaman aynı toplumsallaşma süreçlerini yaşadıkları söylenemez. Hem mikro çevredeki kültür farklılıkları hem de maruz kalınan sosyal çevrenin her birey için farklı oluşu bu durumun sebepleridir.

TOPLUMSALLAŞMA SÜRECİ Toplumsallaşma süreci çift yönlüdür. Topluma uyum sağlayamayan nesiller, kültür aktarımını gerçekleştiremeyecek ve toplumun varlığını sürdürmesi tehlikeye girecektir. Topluma uyum sağlama süreci bireyin yer aldığı topluma göre belli bir amaçlara bağlanıp eğitim kurumlarında kazandırılmaya çalışılabileceği gibi doğal bir süreç olarak toplumun içinde de gerçekleşebilir.

TOPLUMSAL KURUMLAR Eğitim Aile Din Siyaset Ekonomi

Bu değişim kontrollü ve kasıtlı değildir. TOPLUMSAL DEĞİŞME Toplumsal yapıyı oluşturan ilişkiler, kurumlar, kurallar ve topluma ait diğer unsurlar sürekli değişim içindedir. Bu değişim kontrollü ve kasıtlı değildir. Toplumsal değişimi sağlayan iç ve dış dinamiklerin etkisi, hızı ve gücü toplumdan topluma farklılık gösterir. Hatta aynı toplumun farklı zamanlarda aynı etkenlere karşı farklı tepkiler vermesi de olasıdır.

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA Toplumlar, başta ekonomik güç olmak üzere, siyasi güç, saygınlık, lisan, ırk ve hatta cinsiyet gibi bazı unsurlara bağlı olarak tabakalaşmaktadır. Kast sistemi, kölelik sistemi ve feodal sistem… Tabakalaşma üç değişik şekilde gerçekleşebilir. Kapalı tabakalaşma Yarı açık tabakalaşma Açık tabakalaşmada

TOPLUMSAL TABAKALAŞMA Toplumun gelişmesi ve bu sayede toplumsal eşitsizliğin olabildiğince giderilmesi için eğitim zaruridir. Eğitimde fırsat eşitliği, insanın değerlendirilmesini, onurlandırılması, hayatının anlam kazanmasını, hem kendine hem topluma yararlı olmasını sağlar. Bu sayede toplumun dengeli bir gelişim süreci yaşaması ve toplumsal eşitsizliğin azalması sağlanabilir.

TOPLUMSAL HAREKETLİLİK Kişi ve grupların statüleri arasında gerçekleşen değişiklikleri ifade eder. Toplumsal hareketlilik dikey veya yatay olmak Dikey hareketlilik, bireyin sosyal tabakalarda yükselmesi veya gerilemesidir. Yatay hareketlilik, aynı toplumsal tabaka içinde yapılan fiziki mekân değişiklikleridir.

Toplumun yeni üyeleri ortak kültüre uyum sağlamalıdır. TOPLUMSAL DENETİM Toplumun yeni üyeleri ortak kültüre uyum sağlamalıdır. Toplumsal denetim mekanizmaları bu noktada devreye girerek yasa, norm, adet, değer gibi mekanizmalarla toplumsal bir baskı ve yönlendirme görevi üstlenir. Bu sayede birey, toplumun ortak değerlerinin farkına varır ve bu davranışları sergiler. Toplumsal denetim mekanizmalarının her zaman doğru yönlendirmeler yaptığını söylemek mümkün değildir.

EĞİTİM KURUMLARININ İŞLEVLERİ Toplumsallaştırma Bireyin çevresiyle etkileşim kurarak, toplumun bir üyesi haline gelmesi, toplumsal kimliği kazanması sürecidir. Bu süreçte birey, gereksinimlerini toplumun beklentilerine uygun biçimde karşılanmasını, toplumsal rollerle onları destekleyen tutumları, yaşamını sürdürmesi için gerekli bilgi ve becerileri öğrenerek, toplumla uyumlu ve topluma yararlı bir varlık haline gelir.

Eğitimin Toplumsal İşlevi Kültürel mirası bireylere aktarmak Bireyin toplumsallaşmasını sağlamak Toplumun devamlılığını ve gelişimini sağlamak Eğitimin “kasıtlı kültürleme süreci” işlevini gerçekleştirmek Okul, toplumun kendisi olmalı düşüncesinden hareketle, toplumsal sorunları çözme becerisi kazandırmak

Kültür Mirasını Aktarma Kültür; doğada varolanlar dışında, insanın yaşam, geçim ve düşünce biçemine dayalı olarak ürettiği; ortaya koyduğu; bilgi, beceri, alışkanlıklar, sanat, gelenek ve görenekler vb. içine alan karmaşık bir bütündür. Eğitim, kültürün yeni kuşaklara aktarılması, geliştirilmesi ve değiştirilmesi rolünü üstlenmiştir.

Siyasal Düzeni Koruma Eğitim kurumları, bireylere ulusal ideolojiyi, değerleri ve idealleri kazandırmayı, onları mevcut siyasal düzene bağlı yurttaşlar olarak yetiştirmeyi hedefler. Her ülke, eğitim sistemini, siyasal rejimini devam ettirmesine yardımcı olacak şekilde düzenler. Her ülke, kendisine özgü olan ideolojisini, ilkelerini ve temel felsefesini eğitimin çeşitli kademelerinde bireylere benimsetmek için faaliyetlerde bulunur.

Eğitimin Siyasal İşlevi Ülkenin anayasal yapısını ve siyasal düzenini koruyan bireyler yetiştirmek Liderler yetiştirmek Ulus bilinci oluşturmak Vatandaşlık hak ve sorumluluklarının bilincinde bireyler yetiştirmek Demokratik birey özellikleri kazandırmak Bilinçli seçmen yapmak

Ekonomik - Toplumsal Kalkınma Ekonomi, toplumsal kurumlar içerisinde önemli bir yere sahiptir. Ekonomi üretim, tabiat, kapital, teşebbüs ve emek gibi öğelerden oluşmaktadır. Ekonominin en temel unsuru insan kaynağıdır. İnsan kaynağını geliştirme, bir toplumun bireylerini bilgi ve beceri yönlerinden geliştirmedir. Ülkelerin ekonomik gelişmelerinde bir çok faktör rol oynasa da özellikle eğitimin insan gücü yetiştirme yönü ağırlık taşımaktadır. Ekonomistler ölçme güçlüklerine rağmen, üretimin artış oranında eğitimin önemli rolü olduğunu göstermişlerdir.

Eğitimin Ekonomik İşlevi Bilinçli üretici ve tüketici yetiştirmek Bireylere, ülke kaynaklarını daha verimli kullanmada gerekli olan bilgi ve anlayışı kazandırmak Ülke kalkınmasında gerekli olan nitelikli insan gücünü yetiştirmek

Seçme ve Yöneltme Eğitim kurumlarının en önemli işlevlerinden biri, öğrencileri ilgi, yetenek ve kabiliyetleri ölçüsü ve doğrultusunda eğitmektir. Eğitim kurumları, çeşitli yeteneklerdeki çocukların en iyilerini, en yeteneklilerini seçerek onlara iyi bir eğitim sağlamak zorundadır. Eğitimin bir işlevi de, öğrencilerin ilgi, yetenek ve kabiliyetlerini belirleyerek, bu yönde yönlendirmedir.

Bireyi Geliştirme Her birey kalıtım ile getirdiği özellikler nedeni ile genel olarak farklı yeteneklere sahiptir. Bireylerin bu farklı yetenekleri dikkate alınarak seçilmesi, onlara uygun eğitim imkanları oluşturulması ve onlardan ileride geniş ölçüde yararlanılmasını sağlamak, eğitimin bireyi geliştirme işlevidir. Bu durum aynı zamanda Temel Eğitim Kanunumuzda da ilke olarak yer alan “fırsat ve imkan eşitliğinin” de bir gereğidir.