İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDİR? İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDİR? İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI Ayşe YILDIRIM COŞGUN Taşkın ve Kuraklık Planlaması Yönetimi Dairesi Başkanlığı İklim Değişikliği Uyum Şubesi

İÇERİK Sera etkisi ve iklim değişikliği nedir? İklim değişikliğinin ortaya çıkışı İklim değişikliğinin etkileri Mevcut etkiler Senaryolar İklim değişikliğinin Türkiye’ye etkileri Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği politikaları

İÇERİK Sera etkisi ve iklim değişikliği nedir? İklim değişikliğinin ortaya çıkışı İklim değişikliğinin etkileri Mevcut etkiler Senaryolar İklim değişikliğinin Türkiye’ye etkileri Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği politikaları

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Küresel iklim değişikliği son 15 yıldır geniş kitlelerce biliniyor. 1826- Fourier- atmosfer ve yerküre sıcaklık ilişkisi 1859- Tyndall- tüz gazların geçirgen olmadığını, CO2 ve H2O’nun ısının yansımasını bloke ettiği 1896- Arhenius- kömür kullanımı yerküreyi ısıtabilir…

İKLİM VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ? İklim, “belirli bir zaman diliminde, belirli bir yerdeki hava durumu ortalamasıdır.” “İklim değişikliği”, karşılaştırabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan değişiklik... UNFCCC, (1992)

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN TEMEL SEBEBİ NEDİR? SERA ETKİSİ

SERA ETKİSİ Temel neden, yerkürenin ışınım dengesinin değişime uğramasıdır. Ortalama koşullarda, yerkure/atmosfer sistemine giren kısa dalgalı güneş enerjisi ile geri salınan uzun dalgalı yer ışınımının dengede olması beklenmektedir.

Sera gazları gelen Güneş ışınımına karşı geçirgen, buna karşılık geri salınan uzun dalgalı yer ışınımına karşı çok daha az geçirgen bir yapıya sahiptir.

Böylelikle, sera gazlarının varlığı, Yerküre’nin beklenenden daha fazla ısınmasına yol açmaktadır. Sera etkisi olarak adlandırılan ve yüz milyonlarca yıldan beri Yerküre’mizin ısı dengesini düzenleyen bu doğal süreç, Yerküre’mizin, bu surecin bulunmadığı ortam koşullarına göre, yaklaşık 33°C daha sıcak bir ortalama sıcaklığa sahip olmasına yol açmaktadır. Yani sera gazları olmasaydı, günümüzde ortalama 15°C olan yerküre sıcaklığı, -18°C olacaktı!!

SERA GAZLARI Radiatively Important Gases Atmosferde , çok az miktarda bulunurlar. CO2, CH4, CO, NOx,CFCs,O3, su buharı Doğal sera gazları: su buharı, CO2, CH4, N2O ve O3 Yapay sera gazları: HFCs,PFCs, vb.

İÇERİK Sera etkisi ve iklim değişikliği nedir? İklim değişikliğinin ortaya çıkışı İklim değişikliğinin etkileri Mevcut etkiler Senaryolar İklim değişikliğinin Türkiye’ye etkileri Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği politikaları

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ORTAYA ÇIKIŞI Sanayi devrimiyle birlikte, özellikle fosil yakıtların aşırı kullanımı,arazi kullanımındaki değişiklikler, ormanların tüketilmesi ve endüstrileşme gibi insan etkinlikleri atmosferdeki sera gazı birikimlerini hızla arttırmıştır. 19. yüzyılın ortalarından itibaren dünya tarihinde ilk kez, iklimdeki doğal değişebilirliğe ek olarak, insan etkinliklerinin de rol oynadığı yeni bir döneme girilmiştir. Son iki bin yıllık dönem içinde Yerküre atmosferindeki CO2, CH4 ve N2O gibi sera gazları konsantrasyonlarında gözlenen değişimler

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ORTAYA ÇIKIŞI Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) 4. Değerlendirme Raporu CO2 280 ppm İklim değişikliği bilimsel bir gerçektir. Son dönemdeki sıcaklık artışının baş sorumlusu insan kaynaklı sera gazlarıdır. 379 ppm @2005

SON 2000 YILLIK SICAKLIK DEĞİŞİMİ Kaynak: Buz karotları, ağaç halkaları, göl sedimanları, tarihsel kayıtlar vs...) Son ikibin yılın Kuzey Yarımküre ortalama sıcaklıklarının zamana göre değişimi (Aletsel dönem siyah çizgi ile gösterilmiştir).

Dünya böyle değişimlere yabancı değil !! Günümüzde yaklaşık 100 yılda gerçekleşen 100 ppm lik artış, buzul çağlarında binlerce yılda ortaya çıkmıştır.

Son 400,000 yıl içinde CO2 300 ppm değerinin altında kalırken ilk defa 1950 den sonra bu değerin üzerine çıkmış ve daha sonra sürekli artmıştır. Günümüzde yaklaşık 100 yılda gerçekleşen 100 ppm lik artış, buzul çağlarında binlerce yılda ortaya çıkmıştır.

İÇERİK Sera etkisi ve iklim değişikliği nedir? İklim değişikliğinin ortaya çıkışı İklim değişikliğinin etkileri Mevcut etkiler Senaryolar İklim değişikliğinin Türkiye’ye etkileri İklim değişikliğine uyum Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği politikaları

İklim değişikliğinin etkilerini nasıl gözlemliyoruz?

Atmosferdeki CO2 yoğunluğu, dünyanın ekonomik büyüme için C temelli fosil yakıtlara bağımlı hale geldiği Sanayi Devrimiyle başlamıştır. Küresel ortalama sıcaklık 19. yüzyıldan beri yaklaşık 0.75°C artmıştır. Salımı şu anda durdursak bile bu artış en az 0.6°C daha devam edecektir. Yani toplamda en az 1.4°C Kaynak: IPCC 2001 Raporu

Yerküre yer sıcaklığı Deniz seviyesi Kuzey Yarımküre kar kalınlığındaki değişimler

PEKİ ETKİLERİ ŞU ANDA NELER? 1850den beri ölçülen en sıcak 11 yıl, son 12 yıla (1995-2006) rastlıyor. (IPCC 4. Değerlendirme Raporu) Sıcaklık değişimi yüksek kuzey enlemlerinde daha etkin olmak üzere küresel düzeyde hissediliyor. 2003-Avrupa Sıcak Hava Dalgası: 30.000 den fazla kişinin ölümüne sebep oldu. Bilim adamları bu olayın kesin olarak insan kaynaklı küresel iklim değişikliğine bağlanacak ilk hava olayı olduğunu belirttiler. [Robine et al., "Death toll exceeded 46,000 in Europe during the summer of 2003". Comptes Rendus Biologies 331 (2): 171–178]

PEKİ ETKİLERİ ŞU ANDA NELER? II Deniz seviyesindeki yükselme, sıcaklık artışıyla eşnitelikli. (1961 den beri ort. 1.8mm/yıl iken; 1993 ten beri ortalama 3.1mm/yıl). Kar ve buz kalınlıkları ve alanları azalıyor. Kuzey kutbunda buz kaplılığı her 10 yılda %2.7 azalıyor. Son 50 yılda karasal alanlarda soğuk gün ve don sayıları azalırken, sıcak gün ve gecelerin sayısı artmıştır. Sıcak hava dalgalarında ve şiddetli yağış ve su baskın sayıları artmıştır.

NELER OLACAK?

İÇERİK Sera etkisi ve iklim değişikliği nedir? İklim değişikliğinin ortaya çıkışı İklim değişikliğinin etkileri Mevcut etkiler Senaryolar İklim değişikliğinin Türkiye’ye etkileri Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği politikaları

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SENARYOLARI İklim değişikliği salım senaryoları, Hükümetlerarası İklim Değişimi Paneli (IPCC) tarafından 2000 yılında hazırlanmıştır. Bu senaryolarda, gelecek için sera gazı emisyonları hesaplanırken, değişik demografik gelişme, sosyo-ekonomik gelişme ve teknolojik değişme projeksiyonları kullanılmıştır.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SENARYOLARI A2: yaygın Bugünküne benzer heterojen bir dünyada kendi kendine yeterlilik ve yerel kimliklerin korunumu temasının işlendiği, Nüfusun yüksek bir artış hızına sahip olduğu Ekonomik gelişmenin bölgesel karakterinin (zengin ve fakir ülkeler arasındaki eşitsizliğin) devam ettiği Küresel ısınma ve çevresel değişim konularında mücadele için herhangi bir özel tedbirin alınmadığı bir hikâye B2: yaygın Ekonomik, sosyal ve çevresel sürdürülebilirlikte yerel çözümlerin vurgulandığı Nüfusun makul oranda arttığı Ekonomik gelişmenin orta seviyede olduğu Teknolojik değişimin çok hızlı olmamakla beraber daha yaygın olduğu bir dünya A1 ve B1: Daha az kullanılan A2 ve B2’de vurgulanan bölgeselliğin aksine küreselleşme ön plana çıkarıldığı bir dünya SRES, Special Report on Emissions Scenarios - IPCC Bu 4 ana senaryo da kendi içlerinde farklı senaryolara ayrıştırılarak 40 kadar senaryo üretilmiştir.

Yeni Nesil Senaryolar- RCP Temsili Yoğunluk Yolu (The Representative Concentration Pathways), 2014’de tamamlanması beklenen 5. Değerlendirme Raporunda yer alacak modellerde kullanılacak senaryolardır. SRES’i tamamen yok saymıyor, farklı bir bakış açısıyla senaryo kuruyor. Atmosferdeki sera gazı miktarını temsil etmek için güneş ışınımdaki sera gazları kaynaklı denge değişikliğini baz alan yeni yaklaşımlı senaryolardır. Yer küreden yansıyan güneş ışınımının 8.5, 6, 4.5 veya 3W/m2 olduğu gibi 4 ana senaryo vardır. Central to the process is the concept that any single radiative forcing pathway can result from a diverse range of socioeconomic and technological development scenarios.

SALIM (EMİSYON) SENARYOLARI

B1 A1B A2

İKLİM SENARYOLARI En iyimser ve kötümser senaryolara göre 2100 yılı sonu itibariyle Sanayi Devrimi öncesi ile karşılaştırıldığında küresel ortalama sıcaklığın 2.7 °C ile 5.8 °C arasında artacağı öngörülmektedir.

SENARYOLAR

NELER OLACAK? Etki Güvenilirlik Aralığı Karla kaplı alanlarda azalma, buzullarda erime >%99 Aşırı sıcaklıklar, ısı dalgaları ve şiddetli yağış olaylarında sıklaşma Tropik siklon şiddetlerinde artış >%66 Yüksek enlemlerde yağışlarda artış >%90 Yarı tropik bölgelerde yağışlarda azalış Akdeniz Havzasını da içeren bir çok yarı-kurak alanlarda su kaynaklarında azalma Yüksek güvenilirlik Kaynak: IPCC 2007 Raporu, Yönetici Özeti, Sentez Rapor, p.13. Daha detaylı bilgi için: http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/syr/en/spms3.html

BEKLENEN ETKİLER Tarımsal üretim: Coğrafi eşitsizlikler Orta ve yüksek enlemlerde mahsuller artarken, şimdiden tropikal kuşakta düşen üretim daha da düşecektir. İnsan sağlığı: Sıcaklık dalgaları, yetersiz beslenme,seller, kuraklıklar ve bulaşıcı hastalıklar Su kaynakları: Orta enlemler ve yarı kurak tropikal bölgelerde su kaynakları azalacaktır. 400bin-1.7 milyar insan su kıtlığından muzdarip olacak. Doğal kaynaklara erişim: Erişim güçleşeceğinden savaş, göçler ve mülteci riski artacak.

Sektörlere Göre Öngörülen Başlıca Etkilere Örnekler Olay Sektörlere Göre Öngörülen Başlıca Etkilere Örnekler Tarım, Ormancılık ve Ekosistemler Su Kaynakları İnsan Sağlığı Sanayi, Yerleşim ve Toplum Sıcak dönemlerin ve sıcak dalgaların sıklığının artması Su stresi ve yangınlar sebebiyle mahsulün %30 azalması Su talebinin artması, su kesintileri, su kalitesine dair sorunlar Özellikle çocuk ve yaşlılarda sıcağa bağlı ölümlerin artması Daha fazla enerji ihtiyacı Şiddetli yağışların sıklaşması Ekinlerin zarar görmesi, erozyon Yüzey ve yer altı sularının kalitesinin bozulması Ölüm, yaralanma, bulaşıcı hastalıklara yakalanma riskinde artış Mülk kaybı (seller), altyapı, ticari sınai tesislerin zarar görmesi Kurak bölgelerde artış Toprağın bozulması, mahsulde azalış, çiftlik hayvanlarında ölüm riski Geniş alanları etkileyen su sıkıntısı Yiyecek ve su sıkıntısı, yetersiz beslenme, bulaşıcı hastalık riskinde artış Hidroelektrik enerjinin azalması Deniz seviyelerinin aşırı yükselmeleri Sulama, içme suları ve tatlı su sistemlerinin tuzlanması Tuzlu su karıştığından tatlı suya erişim olanaklarının azalması Boğulma ve göçe bağlı sağlık sorunları Kıyı koruma ve yeni toprak kullanımı maliyetleri, kitlesel nüfus hareketleri Kaynak IPCC-4.Değerlendirme Raporu

SU KAYNAKLARI ÜZERİNE ETKİLER İklim değişikliği tatlı su kaynaklarının azalmasına yol açacaktır. Daha az kar yağışı Daha az buzul Daha çeşitli yağış örüntüleri, Daha yoğun sağanaklar Su kaynakları üzerindeki baskı artacaktır.

SUYUN ÖNEMİ Su, milyonlarca yıldır yerkürenin yaşam kaynağıdır. Ancak günümüzde suya erişim insan yaşamını tehdit eden bir krize dönüştü. Bu konunun önemini en iyi ortaya koyan tabir de “mavi altın” benzetmesidir. 1995 yılında, Dünya Bankası Başkan Yardımcısı İsmail Serageldin, “Bu yüzyılın savaşları petrol için veriliyorsa, gelecek yüzyılın savaşları su için verilecektir.” demiştir.

SU KAYNAKLARI ÜZERİNE ETKİLER- II Yüksek enlemler %40 daha nemli olacak. Orta enlemler (Güney Avrupa, Akdeniz’in kuzeyi) %30 daha kuraklaşacak. Buzullar ve kar örtüsü azalacak , erime suyu azalması 1 milyardan fazla insanı etkileyecek. Tekli fırtınalar (kuraklaşacak bölgelerde bile) birden fazla miktarda su bırakacak. 1,5 milyar insan etkilenebilecek havzalarda yaşıyor. Özetle,su kıtlığı tarım, hayvancılık gibi geçim kaynaklarını, gıda güvenliğini, hidroelektrik enerji üretimini ve üretimde suya bağlı bir çok sektörü etkileyecektir.

İÇERİK Sera etkisi ve iklim değişikliği nedir? İklim değişikliğinin ortaya çıkışı İklim değişikliğinin etkileri Mevcut etkiler Senaryolar İklim değişikliğinin Türkiye’ye etkileri İklim değişikliğine uyum Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği politikaları

TÜRKİYE İÇİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SENARYOLARI”PROJESİ A2 ve B1 salım senaryoları GCM=ECHAM5 simülasyonu RegCM3 Bölgesel İklim Modeli İklim Projeksiyonları 1961-2000 ve 2000-2099 TÜBİTAK-MGM projesi. Yağış Akış Sıcaklık

TÜRKİYE İÇİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SENARYOLARI TR için mevcut: A2, B1 ve B2 A2 senaryosu için: 2-6°C Yağışlardaki değişim FARKLI. Kış ve ilkbahar mevsiminde Akdeniz ve Ege kıyılarında azalma Karadeniz kıyılarında ise artış Yaz mevsiminde önemli değişim YOK. Sonbahar’da bütün ülke çapında yağış artışı

SICAKLIKLAR

YAĞIŞLAR

Yazın özellikle güneyde yağışlarda azalma Kış ve ilkbaharda miktarda artış

YÜZEY AKIŞI

Modellerin Performansı: Yaz Sıcaklığı ÖLÇÜM

Modellerin Performansı: Kış Yağışı ÖLÇÜM İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü

İÇERİK Sera etkisi ve iklim değişikliği nedir? İklim değişikliğinin ortaya çıkışı İklim değişikliğinin etkileri Mevcut etkiler Senaryolar İklim değişikliğinin Türkiye’ye etkileri İklim değişikliğine uyum Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği politikaları

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ UN Framework Convention on Climate Change 1992, Rio de Janeiro, BM Çevre ve Kalkınma Konferansı Taraf ülkeleri, sera gazı salımlarını azaltmaya, araştırma ve teknoloji üzerinde işbirliği yapmaya sera gazı yutaklarını korumaya teşvik etmektedir. “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ilkesi: Ülkelerin kalkınma öncelikleri ve özel koşulları dikkate alınarak

İDÇS Ek-1 Ülkeleri Ek-2 Ülkeleri Ek Dışı Ülkeler (tarihsel sorumluluk) (maddi sorumluluk) Salımlarını sınırlandırmak Sera gazı yutaklarını korumak aldıkları önlemleri, politikaları bildirmek 1992 yılı itibarıyla OECD üyesi olan ülkeler, AB ve Pazar Ekonomisine Geçiş Sürecindeki ülkeler yer almaktadır. Toplam 40 ülke ve AB bulunmaktadır. Ek-1’de üstlendikleri yükümlülüklere ilaveten çevreye uyumlu teknolojilerin gelişme yolundaki taraf ülkelere aktarılması, finanse edilmesi Bu grupta 23 ülke ve AB yer almaktadır. Salımlarını azaltmaya, araştırma ve teknoloji üzerinde işbirliği yapmaya Yutaklarını korumaya teşvik edilmekte, ancak belirli bir yükümlülük altına alınmamaktadırlar. Bu grupta 149 ülke bulunmaktadır.

KYOTO PROTOKOLÜ Sözleşmenin niteliğini güçlendirmek, özellikle gelişmiş ülkelerin kararlı ve bağlayıcı yükümlülükler almalarını hedefler. 1997 -Kyoto’da yapılan 3. Taraflar Konferansı’nda kabul edilmiştir. 190 ülke ve AB taraftır. Hedefi, Sözleşmenin Ek-1 ülkelerinin, sera gazı salımlarının toplamını 1. taahhüt döneminde (2008-2012), 1990 yılındaki seviyenin % 5 altına düşürmektir.

TÜRKİYE’NİN DURUMU 1992 -Rio’da BMİDÇS nin hem Ek-1 (tarihsel sorumluluk) ve hem de Ek-2 (maddi sorumluluk) listesi Ülkemiz, Sözleşme’nin amaç ve ilkelerine katıldığını, “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar” ve “hakkaniyet” ilkelerine uygun olarak, uluslararası işbirliği sürecinde yer almak istediğini, bu nedenle, Ek I ve Ek II listelerinden çıkarılması durumunda Sözleşme’ye taraf olabileceğini bildirmiştir.

TÜRKİYE’NİN DURUMU-II 2001 yılında Marakeş’te (Fas) gerçekleştirilen 7.Taraflar Konferansında (COP-7) teknoloji transferi ve mali destek yükümlülükleri bulunan ülkelerin oluşturduğu Ek-2 listesinden çıkabilmiştir. Bu gelişme üzerine Sözleşmeye 2004 yılında taraf olmuş; Kyoto Protokolünü ise 2009 yılında imzalamıştır. Neden bekledik? AB üyelik müzakereleri, 2012 sonrasına yönelik Protokol ekseninde yürütülen müzakerelere etkin katılım sağlanmasının faydaları Ek-I ülkelerinin 2012 sonrası taahhütlerinin belirlenmesi sürecinde aleyhimize oluşabilecek gelişmelere müdahale edilebilmesi

TÜRKİYE’NİN DURUMU -2 2010-Cancun’da (Meksika) 16.Taraflar Konferansı, diğer Ek-1 ülkelerinden farklılığımız tanınmıştır. Bu kararla Ek-1 dışı ülkelere teknoloji transferi ve finansman sağlama yükümlülüğü bulunmadığı teyit edilmekle beraber; ayrıca bu mekanizmalardan da faydalanma talebi gündeme getirilmiştir. 2011-Durban’da (Güney Afrika Cumhuriyeti)-17. Taraflar Konferansı, ek kazanım sağlanması amacıyla çeşitli düzeylerde girişimlerde bulunulmuş olup; hedeflenen unsurları büyük oranda içeren bir karar metni çıkartılmıştır. Kyoto Protokolü kapsamında da ilk taahhüt döneminde (2012 sonuna kadar) ülkemizin herhangi bir sayısal azaltım yükümlülüğü yoktur.

Gösterge1 Türkiye – EK-I Ülkeleri Karşılaştırması Türkiye – EK-I Dışı Ülkeler Karşılaştırması Ortalama Nüfus Artış Hızı (1990-2005) EK-I ülkelerinden daha yüksektir. Türkiye, İsrail ve Malezya dışında analiz edilen diğer tüm EK-I Dışı ülkelere yakın bir değere sahiptir. Ortalama Kentsel Nüfus Artış Oranı (1990 - 2005) Tüm EK-I ülkelerinden daha yüksektir. Türkiye’deki artış hızı Malezya ve Çin’den düşük, Güney Kore ve Arjantin’den yüksektir. İnsani Gelişme Endeksi (2007) Türkiye 2007 itibariyle 182 ülke arasında 79. sıradadır. Türkiye EK-I Dışı ülkelerin birçoğunun gerisindedir Kişi Başına GSYİH (2005) Belarus dışındaki tüm EK-I ülkelerinden daha düşüktür. Ayrıca, sanayileşme düzeyi bakımından Türkiye diğer OECD ve EK-I ülkeleriyle karşılaştırılabilir düzeyde değildir. Ekonomileri büyümekte olan ve Kyoto Protokolü kapsamında sayısallaştırılmış salım azaltım yükümlülüğü bulunmayan bazı EK-I Dışı ülkeler, Türkiye’den daha yüksek kişi başına GSYİH değerine sahiptir. Birikimli (Kümülatif ) Sera Gazı Salımları (1850 - 2002) 152 yıllık tüm dönem boyunca, toplam sera gazlarının %30’u ABD, %27’si AB ülkeleri, %8,1’i Rusya ve %7,6’sı Çin tarafından salınmıştır. Türkiye %0,4’lük salım oranı ile 31. sıradadır. 2002 yılı itibariyle gelişmiş ülkeler CO2 salımlarının %76’sından sorumludur. EK-I Dışı ülkelerin önemli bir kısmı Türkiye’den daha yüksek kümülatif sera gazı salımına sahiptir. Kişi Başına Salımlar Geçiş ekonomileri de dâhil olmak üzere tüm EK-I ülkeleri Türkiye’den daha yüksek kişi başına salım değerlerine sahiptir. 2007 yılı için kişi başına sera gazı salım değeri 5,3 ton CO2 eşdeğeridir. Aynı dönemde kişi başına salımlar OECD ülkelerinde 15 ton CO2 eşdeğeri, AB-27 ülkelerinde ise 10,2 ton CO2 eşdeğeridir. -

Teşekkür ederim. aycosgun@ormansu.gov.tr 2076397