KİŞİSEL BAKIM VE HİJYEN (TEMİZLİK) G.PINAR TURHAN
KİŞİSEL HİJYEN (TEMİZLİK) Kişilerin kendi sağlığını korudukları ve devam ettirdikleri öz bakım uygulamaları olarak tanımlanabileceği gibi insan sağlığına olumlu katkıda bulunacak biçimde uygulanan tüm davranışlar olarak da tanımlanabilir.
KİŞİSEL HİJYENİ UYGULAMA AMACI Sağlığın devamlılığını sağlamak Bireyin görünümünü olumlu hale getirmek Kişinin kendine güvenini artırmak
Pek çok mikroorganizmanın temizliğine dikkat etmeyen kişilere daha kolay bulaştığı bilinmektedir. Sağlığın korunması için düzenli bir şekilde saç, vücut, ağız ve dişlerimizin temizlenmesi ve giyeceklerimizin sık yıkanması gereklidir.
Kişisel hijyeni etkileyen faktörler: Kültür, sosyo-ekonomik durum, aile, kişilik, hastalıktır. Temizlik hem kişisel sağlığımızın temelini oluşturur hem de uygarlık düzeyimizi ifade eder.
EL HİJYENİ Ellerimiz, vücudun çevre ile en çok temas eden ve en çok kirlenen organıdır. Çevreden ellerle alınan kirler ve çeşitli mikroplar ağza, göze, deriye, yediğimiz besinlere bulaşabilir. El yıkamanın amacı, eller üzerinde bulunan geçici bakterilerin tamamını, kalıcı bakterilerin ise bir kısmını ellerden uzaklaştırmaktır.
Bunun için eller 10-15 saniye aralığında yıkanmalıdır. El yıkamayı, sosyal tip, hijyenik tip, cerrahi tip olarak 3 ana başlıkta incelemek mümkündür.
Sosyal El Yıkama El yıkamada ılık su kullanılmalıdır. El yıkanırken tüm takıların çıkartılması uygundur. Etkili bir el yıkama işlemi en az 10 saniye sürmelidir. Eller çok kirli ise bu süre uzayabilir. Eller sabunla yıkanmalı, sıvı sabun tercih edilmelidir.
Sabun köpüğü elin tüm yüzeyine yayılmalı ve ovma işlemi yapılmalıdır. Eller akan su altında iyice durulanmalıdır. Kağıt havlu ile kurulanmalıdır. Kalıp sabun kullanılıyorsa, sabun suyun altına tutularak köpüklerden temizlenmesi sağlanmalıdır.
Kullanılan sabun katı ise sabunun kuru tutulması önemlidir Kullanılan sabun katı ise sabunun kuru tutulması önemlidir.Bu nedenle sabun suyun süzülebileceği bir sabunlukta tutulmalıdır. Yıkama sonrası parmak araları ve avuç içleri iyice kurulanmalıdır.
Unutulmamalıdır “Doğru el yıkama" enfeksiyonlardan korunma ve yayılmasını önlemede son derece ucuz ve etkili bir yöntemdir.
Hijyenik El Yıkama Hijyenik el yıkamada antibakteriyel etkinliği olan ajanlar kullanılmaktadır ve amaç sadece ellerin temizlenmesi değil aynı zamanda temiz kalmasıdır. Hijyenik el yıkamada öncelikle musluk kağıt havlu ile açılarak eller ılık su ile ıslatıldıktan sonra 3–5 ml tercih edilen ajan alınarak en az 15 saniye uygun teknikle yıkanmalıdır.
Hijyenik el yıkamada ellerin iç yüzeyleri, ellerin dış yüzeyleri, parmak araları, başparmak arası, avuç ortası ve bileklere özen gösterilmeli, sırayla bu yüzeylere iyice dairesel hareketler yapılmalıdır. Eller ılık su altında iyice durulanmalı ve kağıt havlu ile kurulanmalıdır. Musluk yine kağıt havlu ile kapatılmalıdır.
ELLER NE ZAMAN YIKANMALI? Yemeklerden önce ve sonra, Kirli ve kirli olması muhtemel eşyaya dokunduktan sonra, Tuvaletten önce ve sonra, Çiğ gıdalarla temastan sonra,
Uykudan önce ve kalktıktan sonra, Hasta kişilere dokunduktan sonra, Hayvanlarla temastan sonra , Mutlaka su ve sabunla iyice yıkanmalı, durulanmalı ve çok iyi kurulanmalıdır.
TIRNAK BAKIMI ve HİJYENİ Tırnaklar kolay kirlenen bir yapıya sahiptir. Bu sebeple düzenli olarak temizlenip kesilmeleri gerekir. Tırnaklar yenmemeli, koparılmamalı, uzadıkça tırnak makasıyla kesilmelidir. Haftada bir kez el tırnakları yuvarlak ve ayak tırnakları kısa ve düz şekilde kesilmelidir.
Ayak tırnakları düz olarak kesilmediğinde kenarındaki etlere batar ve ağrılı iltihaplanmalara sebep olabilir. Tırnaklar, kirli işlerle uğraştıktan sonra fırçalanarak temizlenmeli, tırnak diplerindeki etler geriye doğru itilerek düzeltilmelidir.
Tırnak uçlarının altında bir çok mikroorganizma olabileceği için tırnak diplerinin temizliği çok önemlidir. Ayrıca, tırnak kesim ve bakımında kullanılan aletlerin kişiye özel olması bazı bulaşıcı hastalıkların (Örneğin, AIDS, hepatit) önlenmesinde önemli rol oynar.
Tırnak cilaları, ojeler ve oje çıkarıcılar mümkün olduğunca kullanılmamalıdır. Bu maddeler tırnaklarda kuruluğu ve tırnak kuruluğu da tırnağın kat kat ayrılmasına, kırılmasına neden olurlar. Eller ve tırnaklar, iyi birer losyonu ile yağlanarak, kuruması önlenmelidir.
DERİ HİJYENİ Deriyi temizlemek, artıkları atmak, dolaşımı uyarmak, kişiyi rahatlatmak amacıyla derinin yıkanmasıdır. Vücut kokusu vücut yüzeyinde bulunan mikropların teri parçalamasına bağlı olarak meydana gelmektedir.
Banyo yapılamadığı durumlarda koltuk altı önce sabunlu bir bezle, sonra su ile iyice silinmeli ve temizlenmelidir. Uygun ısıda sabun ve su ile yapılan banyo kir ve salgıların temizlenmesini sağlar.
Mümkünse her gün, değilse haftada 3, en az haftada 1 kez banyo yapılmalıdır. Herkesin banyo malzemeleri (banyo havlusu, lif, kese vb.) kendine ait olmalıdır. Ayak havlusu el ve yüz için kullanılmamalıdır.
Derinin nemli olması nasıl sağlanır? Deri kuruluğuna neden olan maddeler belirlenmeli ve bunlarla temas edilmemelidir. Deri ve el temizliğinde sabun yerine nemlendirme özelliği olan temizleyiciler kullanılmalıdır. Deriye nemlendirici sürülmelidir. Deri yüzeyi uzun süre güneş ile temas etmemeli, güneşten kaçınılmalıdır.
Duş şeklinde ılık banyolar tercih edilmeli ve banyo sonrası nemlendirici kullanılmalıdır. Deriye parfüm vb. uygulanmamalıdır. Kurulanırken havluya sürtünmemeli, havlu hafifçe dokundurularak kurulanmalıdır. Ev işleri yaparken, pamuklu astarı olan eldivenler giyilmelidir.
Ev içi ısısı çok yüksek olmamalıdır. Ev içi ortamda nemlilik sağlayacak önlemler alınmalıdır. Pamuklu giysiler tercih edilmelidir. Pudra kullanılmamalıdır.
Banyo çeşitleri Ilık Banyo; 36–38ºC’de olmalıdır. Bu sıcaklıktaki su cildi yakmaz. Ilık banyodan sonra soğuk duş genişlemiş gözenekleri daralttığı için terlemeyi önler. Sıcak Banyo: 40ºC’yi geçmemelidir ve yemekten en az bir saat sonra yapılmalıdır. Kanın ciltte toplanması ve beyindeki kan dolaşımının azalması nedeniyle sıcak banyo uyku getirir.
Soğuk Banyo: 4-21ºC’de olmalıdır Soğuk Banyo: 4-21ºC’de olmalıdır. Genel olarak vücudu ve sinir sitemini uyarır, dolaşımı hızlandırır ve ısı meydana getirir.
SAÇ HİJYENİ Dış görünümün düzenli ve iyi olabilmesi için saçlar temiz, düzgün kesimli ve iyi şekillenmiş olmalıdır. Görüş alanını kapatmayan, yüzü terletmeyen modeller tercih edilmelidir. Saçların görünümü, genellikle bireyin genel sağlık durumunu ve bireysel hijyen uygulamalarının düzeyini yansıtır.
Saçlar, hormonal değişiklikler, duygusal ve fiziksel stres, yaşlanma, enfeksiyon, bazı hastalıklar ve ilaçlar tarafından etkilenirler. Saç bakımı öncesinde bireyin kişisel hijyen uygulamalarının bilinmesi ve saçlar ile saçlı derinin değerlendirilmesi gerekir.
Saçın yıkama sıklığını belirlemede ise; saçın özelliği (kuru, yağlı vb Saçın yıkama sıklığını belirlemede ise; saçın özelliği (kuru, yağlı vb.) iklim koşulları, fiziksel aktivite ve yapılan iş önemlidir.
Saçlar haftada en az iki kez, saç tipine uygun bir şampuanla yıkanıp durulanmalıdır. Kişisel temizlik ve bakım eşyaları olan tarak, fırça ve havlular kesinlikle başkaları ile ortak kullanılmamalıdır. Saçlar düzenli olarak fırçalanmalı ya da taranmalıdır.Çok gergin toplanmamalıdır.
Saç diplerine masaj yapılmalıdır. Saç yıkamada kullanılan su, çok sıcak veya çok soğuk olmamalıdır. Normalde saçlar temiz, parlak görünümlüdür. Saçlı deri temiz ve bütünlüğü bozulmamıştır.
SAÇ BİTLERİ Saçlarda çoğalıp yaşayan ve kafa derisindeki kanla beslenen küçük böceklerdir. Kafa derisi dışında iki ile üç gün, deri içinde otuz gün yaşayabilirler.
SAÇ BİTLERİ NASIL YAYILIR? Tarak, şapka, saç havlusu, saç makası gibi eşyaların ortak kullanımı ile yayılır. Saçların sık yıkanması ve kişiye özel (tarak, havlu vd.) eşyaların sağlanması bitlenmeyi önler
AYAK HİJYENİ Ayak sağlığı için hem temizlik kurallarının uygulanması, hem de uygun bir ayakkabı seçimi önem taşır. Ayaklar her gün ılık su ve sabunla yıkanmalı. Ayaklar bol su ile durulanmalı, deride sabun artığı kalmamalı. Terleyen ayaklar sık yıkanmalı, pamuklu çoraplar giyilmeli, çoraplar sık değiştirilmeli ve ayakkabılar havalandırılmalıdır.
Ayak tırnakları kalınlaşmış ve sert ise, kesilmeden önce ılık su içinde tırnakların yumuşaması sağlanmalıdır. Ayak tırnakları düz olarak kesilmeli etrafı yuvarlatılmamalıdır. Ayaklardaki nasırlar kesilmemelidir.
Ayakkabılar: Ayağa tam uymalı, topuğu sıkıca tutmalı, çok yüksek olmamalı, havayı geçiren özellikte olmalıdır. Bacakların kan dolaşımını geliştirmek için egzersiz yapılmalı, dolaşımı engellememek için bacak bacak üstüne atılmamalıdır. Ayakları ısıtmak için doğrudan sıcak uygulama yapılmamalıdır.
GÖZ HİJYENİ Gözlerin normalde özel bir bakım uygulamasına gereksinimi yoktur. gözler sürekli olarak gözyaşı ile yıkanır ve göz kapağı ile kirpikler, yabancı cisimlerin göze girmesini engeller. Göz bakımında, yalnızca gözün iç kantüsünde ya da kirpiklerde birikerek kuruyan göz salgılarının temizlenmesi gerekir.
Göz bakımında temel ilkeler Gözler her zaman içten dışa doğru temizlenmelidir. Ilık duru su, temiz bir bez ile kurumuş, kabuklaşmış göz salgıları varsa alınmalıdır.
BURUN HİJYENİ Burun koku duyusunu alması yanı sıra, solunan havanın ısıtılıp nemlendirildiği ve içindeki yabancı cisimlerin tutulduğu organdır. Burun salgıları yumuşak kağıt bir mendile sümkürülerek temizlenir. Burun mukozasının tahrişi , mukozada şişmeye ve burun deliklerinin tıkanmasına neden olabilir.
KULAK HİJYENİ Kulakların hijyenik bakımı, banyo sırasında kulak kepçesinin temizlenmesi ile sağlanır. Kulağın, doğal yapısı gereği kendi kendini temizleme özelliğine sahiptir. Kulağın kulak çöpü ya da benzeri araçlarla temizlenmesi kulak kirinin zara yaklaşmasına sebep olabileceğinden sadece dış kulak temizlenir
PERİNE HİJYENİ Perine, dış ortamla teması olmayan kapalı bir alan olduğundan vücudun en sıcak, en nemli ve en kirli bölgelerindendir. Çünkü çeşitli vücut atıkları (ter, idrar) deri katları ve kıvrımları arasında birikir. Böylece, perine bölgesi mikroorganizmaların yerleşip çoğalması için elverişli bir ortam oluşturur.
Temizlik her zaman önden arkaya doğru yapılmalıdır. Perine bölgesine deodorant ve parfüm sıkılmamalıdır. İç çamaşırlarının her gün değiştirilmesi, çamaşırların beyaz, pamuklu ve kişiye özel olması gerekir.
TEŞEKKÜR EDERİM