GÜVENLİĞİMİZ VE KİMYA İREM ÖZTAMEL 9\H 1354

GÜVENLİĞİMİZ VE KİMYA KİMYASAL MADDELERİN İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ Sanayi ve teknolojinin hızla gelişmesi, artan dünya nüfusu ile birlikte insanların temel ihtiyaçlarının artması ve bu ihtiyaçları karşılamak için yapılan üretimler sonucunda dünyadaki doğal kaynaklar hızla tükenmektedir. Bununla birlikte üretilen maddeler atık haline geldiklerinde gelişigüzel bir şekilde çevreye bırakılmakta, bunun da insan sağlığına ve çevreye zararlı etkileri olmaktadır.

GÜVENLİĞİMİZ VE KİMYA Sanayide meydana gelen bu gelişmeler, tarım alanında da kendisini göstermiş ve topraktan elde edilen ürün miktarını artıran birçok kimyasal madde üretilmiştir. Özellikle tarım ilaçları, deterjanlar, floroklorokarbonlar, ağır metal katyonları, fosil yakıtlardan çıkan gazlar, polimerler (plastik malzemeler), boyalar ve gübre gibi maddelerin çevreye zararlı etkileri olmaktadırlar.

LABAROTUVAR GENEL KURALLARI Kimya dersinde deney yaparak öğrenmenin ayrı bir yeri vardır. Deneyler görerek ve uygulayarak yapıldığı için öğrencide hem daha kalıcı hem de daha kolay kavrayıcı etki bı- rakmaktadır. Fakat kuşkusuz kimyasal maddeler ve cam eşyaların deneylerde kullanılıyor olması laboratuvarda dikkatli davranmayı gerektirmektedir. Bu nedenle laboratuvarda uyulması gereken bazı kurallar bulunmaktadır.

LABAROTUVAR GENEL KURALLARI Bunlar şu şekilde sıralanabilir; 1. Etiketsiz, bilinmeyen malzemeyle temasa geçilmemelidir. 2. Laboratuvarda çalışırken önlük ve kapalı ayakkabı giyilmesi zorunludur. 3. Çalışmaların niteliğine göre gerektiğinde eldiven ve koruyucu gözlük takılmalıdır. 4. Laboratuar dışına laboratuvarda kullanılan önlük, eldiven gibi kişisel malzemeler ve kimyasallar ile çıkılmamalıdır. 5. Laboratuvarda sigara içilmemelidir

LABAROTUVAR GENEL KURALLARI 6. Laboratuvarda yemek, içecek ve gıda malzemeleri bulundurulmamalı, laboratuvar donanımları bu amaçla kullanılmamalıdır. 7. Çalışma esnasında baş kısım bone ile örtülmelidir. Bone yok ise uzun saçlar mutlaka toplanmalıdır. 8. Laboratuvarda çatlak, kırık ve kirli cam eşyalar kullanılmamalıdır. 9. Laboratuvarda çalışırken ağız yolu ile sıvı çekilmemelidir. 10. Hiçbir kimyasal madde koklanmamalı ve tadılmamalıdır.

LABAROTUVAR GENEL KURALLARI 11. Laboratuvarın yapılacak çalışmaya göre uygun havalandırılması yapılmalıdır. 12. Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riskinden dolayı laboratuvar ortamında çalışırken açık yaralar mutlaka yara bandı ile kapatılmalıdır. 13. Güvenlik açısından laboratuvar kapıları her zaman kapalı tutulmalıdır. 14. Her türlü deney, analiz gibi çalışmalar hafta içerisinde yapılmak üzere planlanmalıdır.

LABAROTUVAR GENEL KURALLARI 15. Hafta içi mesai saatleri dışında ve hafta sonunda laboratuvar sorumlu personeli olmadan çalışılmamalıdır. 16. Çalışma tamamlandıktan sonra varsa atıklar uygun şekilde çöp kutularına konulmalı ve ortam temizlenmelidir. 17. Laboratuvara çocuklar girmemelidir. 18. Laboratuvarda asla yalnız çalışılmamalıdır.

TOKSİK Çok Toksik Madde (T+) : Tehlike Özelliği İşaret Sembol TOKSİK Çok Toksik Madde (T+) : Çok az miktarda solundugunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde, insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölümüne neden olan madde ve ürünler. Toksik (T) : Az miktarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölümüne neden olan madde ve ürünler   T+ T AŞINDIRICI Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen madde ve ürünler. C

TAHRİŞ EDİCİ Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem olusumuna neden olabilen asındırıcı olarak sınıflandırılmayan madde ve ürünler.   Xi ALERJİK Solundugunda, cilde nüfus ettiginde asırı derecede hassasiyet olusturan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karekteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan madde ve ürünler. Xn

ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ Çevre ortamına girdiginde çevrenin su veya su dısında kalan çevre için kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren madde ve ürünler.   N PATLAYICI Oksijensiz ortamda ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen kısmen kapatıldıgında ısınma ile kendiliginden patlayan, belirlenmis test kosullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki madde ve ürünler. E

F+ F ALEVLENİR Çok Kolay Alevlenir (F+) : Çok düsük parlama noktası ( 0ºC den düsük) ve düsük kaynama noktasına ( 35ºC den düsük) sahip sıvı haldeki madde ve ürünler ile oda sıcaklıgı ve basınç altında hava ile temasında yanabilen gaz halindeki madde ve ürünler. Kolay Alevlenir (F) : * Ates kaynagı ile kısa süreli temasta kendiliginden yanabilen ve ates kaynagının uzaklaştırılmasından sonrada yanmaya devam eden katı, * Düşük parlama noktasına ( 21ºC den düsük) sahip olan sıvı, * Su ve nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarlarda, çok kolay alevlenebilir gaz yayanmadde ve ürünler. Alevlenir ( F) : Düşük parlama noktasına (21 ºC - 51ºC ) sahip sıvı haldeki maddeler.   F+ F

ZARARLI Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölümüne neden olan madde ve ürünler.   Xn KANSEROJEN Solunduğunda veya ağız yolu ile alındıgında, deriye nüfuz ettiginde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran madde ve ürünler. KATEGORİ 1 : İnsan için kanserojen olduğu bilinen maddeler. KATEGORİ 2 : İnsan için kanserojen sayılabilen maddeler. KATEGORİ 3 : İnsanda kanserojenik etki potansiyeli olan fakat verilerin yetersiz oldugu maddeler. T 1-2 3

MUTOJEN Solundugunda veya agız yolu ile alındıgında, deriye nüfuz ettiginde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin olusumunu hızlandıran madde ve ürünler. 1. KATEGORİ 1: İnsan için mutojen oldugu bilinen maddeler 2. KATEGORİ 2: _nsan için mutojen sayılabilen maddeler. 3. KATEGORİ 3: İnsanda mutojenik etki yapması muhtemel maddeler.   T 1-2 Xn 3 OKSİTLEYİCİ Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diger maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan madde ve ürünler.   O

ÜREME İÇİN TOKSİK Solundugunda veya agız yolu ile alındıgında, deriye nüfuz ettiginde erkek ve disilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya dogacak çocugu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin olusumunu hızlandıran madde ve ürünler KATEGORİ 1: İnsanda üreme yetenegini bozdugu bilinen maddeler KATEGORİ 2: İnsanda üremeyi bozması muhtemel maddeler. KATEGORİ 3: İnsanda üremeyi etkileyen maddeler.   T 1-2 Xn 3 Yukarıda da görüldüğü gibi, çok faklı özelliklere sahip kimyasallar mevcuttur ve her birinin insan sağlığına farklı riskleri söz konusudur. Bu işaretler, kimyasal maddelerin depolandığı kaplar üzerinde bulunur ve o kimyasalın niteliği hakkında bilgi verir.

Diğer taraftan; • İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, • Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği, • TS7248 ISO 3864 / Güvenlikle İlgili Renkler ve İşaretler Standardı • TS 10691 – ISO 6309 / Yangından Korunma Güvenlik İşaretleri Standardına göre işyerlerinde kullanılacak olan levhalar aşağıdaki gibi olmalıdır:

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR : Tesislerde kullanılan kimyasal maddelerin yönetimi, yukarıda da belirtildiği gibi hem yangın güvenliği, hem de iş sağlığı ve güvenliği açısından oldukça önemlidir. Kullanılan kimyasalın hangi sınıfta olduğunu bilmek ve önlemleri buna göre almak oldukça önemlidir. Boru işaretleme renkleri

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR : 1- Kullanılan kimyasalın ambalajının üzerinde doğru işaretlemenin yapıldığı kontrol edilmelidir. 2- Kimyasalların kullanıldığı ve depolandığı alanlara, kimyasalın niteliğine uygun işaret ve uyarı levhaları yerleştirilmelidir. 3- Her kimyasalın GBF (Güvenlik Bilgi Formu)(MSDS) olmalıdır. GBF’ ler kolay görülebilecek yerlere asılmalı, tüm çalışanlara, GBF’ ler konusunda eğitim verilerek kullanılan kimyasalın özelliklerini öğrenmeleri sağlanmalıdır.

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR : 4- Uygun yerde, uygun nitelikte kişisel koruyucu donanım kullanımına dikkat edilmelidir. Örn; toksik veya oksitleyici madde ile yapılan işlemlerde maske, eldiven ve gözlük kullanılmalıdır 5- Kimyasal maddelerden kaynaklanacak tehlikelere karşı bulundurulması önerilen koruyucu donanımlar:

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR : a. Çizme b. Uyarı levhası c. Tulum d. Yangın elbisesi ve eldiveni e. Gözlük f. Gaz maskesi     � g. Kürek, faraş h. Kova i. Gaz maskesi j. Bariyer

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR : 6- Kimyasalın depolandığı ve kullanıldığı alanlardaki havalandırmanın yeterli seviyede olduğu kontrol edilmelidir. Havalandırmalar doğru noktalardan yapılmalı (kullanılan kimyasalın solvent buharının havadan ağır ya da hafif olması, havalandırmanın yapılacağı noktaları belirler.), çalışanların kimyasal buharlardan etkilenmeleri önlenmelidir. 7- Çalışma ortamındaki kimyasal madde buhar yoğunluğunun, standard seviyede olup olmadığının tespit edilmesi için ortam

DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR : ölçümlerinin periyodik olarak yapılması gerekir. 8- Bu tür ortamlarda çalışanlara periyodik sağlık taraması/kontrolü yapılmalıdır. 9- İşletmede kullanılan makinelerin (kimyasallarla işlem yapılan tüm makineler) periyodik kontrolleri aksatılmadan yapılmalıdır. 10- Çalışanlar, kullanılan kimyasalların tehlikeleri hakkında eğitilmeli, acil eylem planları oluşturulmalı, acil durumlarda yapılması gerekenler konusunda tatbikat yapılmalıdır