Bölüm 2 DAVRANIM BOZUKLUĞU

DAVRANIM BOZUKLUĞUNUN KARAKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ

DB’NİN YAYGINLIĞI Zenci Amerikalı gençler beyaz gençlere kıyasla çok daha yüksek DB oranlarına sahipti (Fabrega, Ulrich, & Mezzich, 1993; Lahey ve ark., 1995). Bu farklılıklar ortamsal olabilir, çünkü zenci çocukların çoğu diğerlerine kıyasla çok daha yüksek suç, yoksulluk ve şiddet oranlarının olduğu mahallelerde yaşıyorlar.

Eş Tanı DEHB, DB ile birlikte ortaya çıkan en yaygın eş zamanlı bozukluktur.

DB’NİN ETİYOLOJİSİ Biyolojik Etmenler GENETİK ETMENLER HORMONAL ETMENLER NÖROTRANSMİTTER DİSFONKSİYONU NÖROLOJİK ETMENLER PRENATAL (DOĞUM ÖNCESİ) TOKSİN MARUZİYETİ

Nöropsikolojik Etmenler YÖNETSEL BECERİLER: Planlama, organize etme, strateji oluşturma, ayrıntılara dikkat etme ve hatırlayabilmeyle alakalı bir dizi yüksek seviye bilişsel kabiliyetlerle ilgilidir. Yönetsel becerileri güçlü olan kişiler sonuçları tahmin edebilir ve değişen durumlara ayak uydurabilirler.

Psiko-Sosyal Etmenler EBEVEYNLİK AKRAN ETKİSİ ÇEVRE VE SOSYO-EKONOMİK ETMENLER

Risk Faktörlerine İlişkin Sonuçlar Risk etmenlerinin sayısı ne kadar çoksa, bir gençte davranım bozukluğu görülme ihtimali de o kadar yüksektir.

DEĞERLENDİRME Mülakatlar Değerlendirme Ölçekleri Doğrudan Gözlem Özet Bazı belirtiler diğer tanılarla örtüşebilir ve tanı sürecini karmaşık hâle getirecek eş zamanlı hastalık olmasının olasılığı da yüksektir. Aldatma semptomatolojinin bir parçasını oluşturduğu için çocuğa göre daha açıkgözlü olan yardımcı bile kandırılabilir.

TEDAVİ STRATEJİLERİ Bilişsel-Davranışsal Tedavi BİLİŞSELDAVRANIŞSAL TEDAVİ VEYA TERAPİ (BDT): Bireye olaylar hakkında farklı şekilde, çoğunlukla başka birinin bakış açısıyla, “düşünmeyi” öğreten ve bunu mümkün kılan yöntemler (ör., bireye belirli bir yöntemi kullanmayı hatırlatmak üzere “DUR” gibi bir akrostiş ya da kısaltma kullanma) sağlayan terapötik yaklaşımı ifade eder.

Aile Odaklı Müdahaleler EBEVEYN YÖNETİM EĞİTİMİ OLUMSALLIK SÖZLEŞMESİ: Uygun davranışı artırmak ve uygun olmayan davranışı azaltmak üzere tasarlanan önceden düzenlenmiş bir sonuçlar (pekiştiriciler ve cezalandırıcılar) sistemini ifade eder. AİLE SİSTEMLERİ TERAPİSİ

Çok Sistemli Tedavi ÇOK SİSTEMLİ TEDAVİ: Birçok duygusal ve davranışsal rahatsızlıklara aile terapisiyle bireysel ve akran odaklı terapileri birleştirerek yaklaşan multisistem bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi yöntemi aile ve akran gibi çevrelerin davranış değişikliğine olan etkisinin önemini kabul eder.

Psikofarmakolojik Müdahale RASTGELE SEÇİLMİŞ KONTROLLÜ ÇALIŞMALAR (RSKÇ): Rastgele Seçilmiş Kontrollü Çalışmalar farklı hastalara belli bir seçim yapılmaksızın uygulanan tedavi işlemleridir.

Özet Çocukların önemli bir kısmı iyileşme göstermez. İyileştirmeyi sürdürmek zaman geçtikçe ve ortam değiştikçe zor hâle gelir. DB olan bir çocuğun davranışlarını normal düzeye düşürdüğü nadiren görülür 8 yaşın altındaki çocuklar önemli ölçüde iyileşme göstermişlerdir.

OKUL TEMELLİ MÜDAHALELER Sorunu Değerlendirme ÖNCÜL-DAVRANIŞ- SONUÇ (Ö-D-S) KAYIT FORMU: Uyumsuz davranışların altında yatan amacı değerlendirirken önemli bir bilgi olarak kabul edilen Ö-D-S kayıt formu, öğretmenin hedef (uyumsuz) davranışı tetikleyen olayları, bu olayların devam etmesini sağlayan davranış sonuçlarını tanımlama ve kaydetmede kolay ve etkili bir yol sunar.

ÇEVREDEKİ OLAYLAR: Hedef veya istenmeyen davranışı “tetikleyen” ya da kışkırtan ön olaylar. SÜRDÜRÜLEN SONUÇLAR: Hedef ya da istenmeyen davranışın devam etmesini kolaylaştıran sonuçlar.

Etkili Bir Müdahale Planı Geliştirme Öğretici Yaklaşımlar ÖĞRENMEYE KARŞI MOTİVASYON GÜÇ VE YETENEKLERİ BELİRLEME

DOĞRU STRATEJİLERİ SAĞLAMA GERÇEK-DÜNYA ÖĞRENMESİ SAĞLAMA UYUM, UYMA VE BİÇİMLENDİRME İLETİŞİM BECERİLERİNİ GELİŞTİRME

Bilişsel Davranışsal Yaklaşımlar OLUMLU HAVA YARATMA BÜYÜK BEKLENTİLER YARATMA YAPILANDIRILMIŞ ÖĞRENME ORTAMI İŞBİRLİKÇİ (KUBAŞIK) ÖĞRENME POZİTİF PEKİŞTİREÇ SOSYAL BECERİ EĞİTİMİ

KOÇLUK: Koçluk, bir öğrenciye, belli bir sosyal beceriyi nasıl yerine getireceğini anlatmak ve performansı hususunda sözlü geri bildirimde bulunmaktır (Elliot & Gresham, 1991).

MODEL OLMA: Model olma, esas itibariyle, gözlemleyen (bu durum için DB olan öğrenciler), modeli (öğretmeni ya da bakıcıyı) gördükçe etkili bir sosyal beceri performansı göstermesi için dolaylı yoldan pekiştirilerek, doğru davranışı öğreneceği bir müdahaleyi tanımlar. DAVRANIŞ PROVASI: Davranış provası yapılandırılmış rol oynamada yeni edinilen sosyal bir beceriyi pratik etmeyi içermektedir.

ÖZET Bu bölüm özel olarak sınıf öğretmenleri, genel olarak da okul çalışanları için mücadele edilmesi gereken durumların ortaya çıkmasına neden olan davranım bozukluğu ve duygusal davranışsal bozuklukla ilgili genel bir bakış vererek başlamaktadır.