Yrd.Doç.Dr. Şule Itır SATOĞLU Yrd.Doç.Dr. Murat BASKAK İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü YAEM ‘ 2010 – Sabancı Üniversitesi

SUNUM PLÂNI Bakım Yönetimi Ürün-Yaşam Çevrimi ile Bakım İlişkisi Sürdürülebilirlik-Bakım İlişkisi (Havacılık Sektörü için) RFID Teknolojisi Çalışmanın Amacı Önerilen Bakım Yönetimi Metodolojisi YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

Bir ekipmanın belli çalışma koşullarını sürdürebilmesi için uygulanması gereken her türlü faaliyet (Chang et al., 2006). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Bakım Yönetimi

Ürünün üretiminden başlayarak kullanılamaz duruma gelinceye kadar, ilgili ham bilgilerin tümünün etkin bir biçimde yönetimi. Toplanan bilgi, ürünün yaşamı boyunca oluşabilecek mâliyetleri, sorunları belirleme, inceleme ve sorunları çözmeye yönelik karar almada kullanılır. PLM’ye henüz yeterli ilgi gösterilmiyor (Kiritsis, 2009). Çünkü yaşam çevrimi bilgisini tüm yaşam boyunca tutan araçlar/teknolojiler -olmasına rağmen- kullanılmıyor (Kiritsis, 2009). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Ürün-Yaşam Çevrimi Yönetimi (PLM)

Ürünün yaşamı boyunca, genellikle plânlı veya plânsız (arızî) bakımlar yapılması gerekir. Bunlar, mâliyete yol açar. Havacılık sektöründe, operasyonların güvenli biçimde sürdürülebilmesi için bakım konusu yaşamsal derecede önemlidir. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Bakım Ürün-Yaşam Çevrimi

Havacılıkta Bakım Üç farklı paydaş vardır: Uçak veya komponent üreticileri. Havayolu şirketleri (komponetin veya uçağın sahibi). Bakım Şirketleri. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

Havacılıkta Bakım Üretici bakım gereksinimlerini ve uygun çalışma koşullarını havayolu şirketine bildirir. Havayolu şirketi, verilen yönergeye uygun bakım yaptırmaktan ve uygun koşullarda uçağı çalıştırmaktan sorumludur. Komponentlerle ilgili bakım bilgilerini tutmakla yükümlüdür. Bakım şirketi, havayolu şirketi tarafından talep edilen bakım paketini uygular. Beklenmeyen durumları bildirerek bakım/onarım için onay alır. Uçağın veya komponentin bakım gereksinimlerini izlemez. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

Havayolu şirketleri yalnızca üreticinin verdiği spesifikasyonlara, bakım standartlarına uygun hareket etmeye odaklanıyor. Ürün-yaşam çevriminde oluşan mâliyetler etkin/sistematik biçimde izlenmiyor, yönetilmiyor. Komponent veya uçak el değiştirebiliyor. Ancak geçmiş ürün-yaşam bilgileri izlenmiyor. Çünkü yaşam çevrimi bilgisini, parçanın yaşamı boyunca tutan araçlar/teknolojiler kullanılmıyor (Kiritsis, 2009). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Havacılıkta Bakım

RFID (Radio Frequency IDentification) bir nesnenin, yerin veya kişinin otomatik olarak belirli bir mesafeden doğrudan görüş gerekmeksizin elektromanyetik dalgalarla tanımlanmasını sağlayan elektronik etiketleme teknolojisidir. Radyo frekansı yollayan antenler, etikete sinyal yollar ve sinyali etiketin üzerindeki bilgiyle geri alarak bilgisayar programına iletir. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi RFID Nedir ?

YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi RFID’nin Getirdiği Üstünlükler

Çalışmanın Amacı Havacılık sektöründe ürün-yaşam çevrimini daha etkin biçimde yönetmek amacıyla RFID teknolojisini de kullanarak bilgisayar destekli bakım yönetimi sistemi geliştirmek. RFID sâyesinde komponentin tüm bakım-onarım- yenileme verilerinin toplanmasını; güncel, güvenli ve iletilebilir biçimde saklanmasını sağlamak ve bu verilerden yararlanmak. Her paydaşın görevlerini, faaliyetlerini tanımlamak. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

Komponente takılan etiket sâyesinde, geçmiş arıza/bakım verilerinin komponentle birlikte dolaşımı (Erkayhan, 2006). Etiketle sensörün bütünleşik kullanımı sâyesinde mâruz kaldıkları çalışma koşulları ile ilgili bilgilerin kaydedilip incelenebilmesi (O’Connor, 2005). Uzak mesafeden parça bilgisi okuma, izleme (artan görünürlük) (Bagadia, 2006). Elle veri girişine görece daha kısa işgücü süreleri. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi RFID’nin PLM’e Sağladığı Üstünlükler

Toplanan bakım verileri analiz edilip üreticiye geri beslenebilir: Tasarımda iyileştirme (Kiritsis, 2009). Çalışma koşulu-bakım bilgilerinin analizi: Operasyonel iyileştirme Ör: iniş takımları Pasif etiket kullanımı sâyesinde düşük mâliyetler ve çok uzun ömür (Bagadia, 2006). YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi RFID’nin PLM’e Sağladığı Üstünlükler

YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Sistem MâliyetiStandart EksikliğiGüvenlikGizlilik İhlâli RFID’nin Eksik ve Sıkıntılı Yanları

(Ramudhin et al., 2008): Uçak motoru bakımı yapan işletmede motorun demonte edilmesi sonrasında RFID ile fabrika içinde parçaların izlenmesi amaçlanmış. Aynı motora ait parçaların belirlenebilmesi. Fabrika içinde parçaların hangi aşamada olduğunun izlenmesi, konum belirleme, ERP sistemine bilgi aktarımı. Her parçanın operasyon geçmişinin izlenmesi. Aynı motorun parçalarının izlenmesi sâyesinde son montaja yakın bir zamanda tüm parçaların hazırlanması. Müşterilere MRO işlemleri hakkında web’den bilgi verilmesi. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Literatür

(O’Connor, 2005): 2005 yılında, Boeing’in 787 tipi uçağındaki 2000 parçadan 700’üne RFID etiketleri takılmasına karar verilmiştir. “Bir uçaktan veri toplamak bir ordu insan gerektiriyor”. Genelde, barkodlu parçalar el tarayıcıları ile okunuyor. Ulaşılması güç noktalardaki parçaların barkodlarını okumak için ayna kullanılıyor ve gözle okunan barkod no’su elle giriliyor: Elle veri giriş hataları. Komponentin bakım geçmişine etiket aracılığıyla hemen erişim: Bakım günlüğüne veya parça veritabanına bakmaya gerek yok. Parça değiş-tokuşunda, bilgiye hemen erişim kolaylığı. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Literatür

(Legner ve Thiesse, 2006): Frankfurt Havalimanı’ndaki yürüyen merdiven, yangın sprinkleri gibi aygıtların bakımında RFID uygulamaları var. Geçmiş bakım verileri etikette tutuluyor. (Chang ve et al., 2006): RFID kullanılarak uçak parçalarına ait verileri depolama,veri akışı ile yedek parça stoğu yönetimine yönelik basit bir model kurmuşlar. (Harun et al., 2008): Uçak parçaları üretiminde parça izlemesi için RFID tabanlı izleme sistemi. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Literatür

YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Bakım Süreçlerinin Akışı

1.Yazılımlar ve ilgili arayüzler (sipâriş alma, teklif hazırlama, bakım analizini gerçekleştirme yazılımları, veri aktarımında kullanılan arayüzler vb.) 2.Uçak/komponent veritabanı. 3.RFID etiketleri ve okuyucuları. 4.Havayolu şirket bilgilerinin saklandığı veritabanı. 5.Komponent üretici şirket bilgilerinin saklandığı veritabanı. 6.Uçuş bilgileri veritabanı. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi Bileşenleri

Uçak açısından daha fazla önem taşıyacağı uçak üreticisi kuruluş tarafından saptanan komponentler üretici tarafından etiketlenir ve uçak üzerine montajı gerçekleştirilir. Üretici, etikete o parçaya özgü (eşsiz) seri no bilgisini yazdırır ve kilitler (Harrison 2006, MIT Auto-ID Lab). Havayolu şirketi uçak üzerindeki komponentlerdeki etiketlere gerekli verileri (uçuş süresi vb.) yazdırır veya çalışma koşulu verilerinin sensör aracılığıyla etikete kaydedilmesini sağlar. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi

Periyodik olarak komponentler RFID el- terminalleri (okuyucu) kullanılarak, havayolu şirketince okutulur. RFID okuyucularından elde edilen veri, arayüzler sayesinde uçak/komponent veritabanına aktarılır. Veriler, bakım spesifikasyonları ile yazılım ortamında karşılaştırılır. Bakım gereksinimleri belirlenir. Karar destek sistemlerinden yararlanılarak(sensörlerle toplanan uçak çalışma koşulları verilerinin incelenmesiyle) operasyonel iyileştirme önerileri çıkarılır. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi

Havayolu şirketi ile bakım şirketi, bakım paketi üzerinde anlaşır. Varolan parça üzerinde bakım işlemleri gerçekleştirilir. Gerekirse yeni komponent ile değiştirilir. Parça yenileme tarihi ve/veya bakım tarihi, RFID etiketine, bakım şirketi tarafından yazdırılır. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Bilgisayar Destekli Bakım Sistemi

Sonuç RFID teknolojisini kullanarak üretici tarafından parça etiketleme ile başlayarak, havayolu şirketi tarafından bakım, revizyon geçmişine ve çalışma koşullarına ilişkin bilgilerin izlenmesinin yararları tartışılmıştır. Hangi aşamalarda kim tarafından RFID etiketlerine veri yazdırma işlemleri yapılacağı açıklanmıştır. Önerilen bilgi sisteminin geliştirilmesi gerekmektedir. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

RFID teknolojisinin kullanılmasının bakım sürelerinin azaltılmasına etkilerinin incelenmesi. Süre düşüşlerinin getireceği kazançların belirlenip, yapılması gereken yatırımın, kazanç/mâliyet analizi. RFID’nin ortalama bakım paketi tamamlanma süresine etkisinin incelenmesi. RFID teknolojisinin kullanılmasının, daha etkin uçak yedek parça yönetimine etkisinin incelenmesi. Havayolu şirketleri arasında dolaşan komponentlerin etiketlerindeki bilgilerin dolaşım güvenliğinin incelenmesi. YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi Gelecekteki Olası Çalışmalar

Teşekkür MNG Technic ve FreeBird Havayolları A.Ş.’ye katkıları için çok teşekkürler ! YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi

Sorularınız? YAEM ‘2010 – Sabancı Üniversitesi