DOKULAR

DOKULAR İnsan vücudunu meydana getiren yaklaşık 200 farklı hücre tipi tanımlanmıştır. Bunlar bir araya getirilerek, organize olup; 4 temel dokuyu oluştururlar. Bunlar; 1-epitel, 2-bağ doku, 3-kas 4-sinir dokulardır.

Doku grupları da bir araya gelerek bir şekilde organize olup fonksiyonel düzenleme ile organları (karaciğer, deri, barsaklar vs.) meydana getirir. Organlar da sistemleri (SS, KVS, GİS, ÜGS, KİS, ES… gibi) oluşturur.

Dört temel doku türü vardır: DOKULAR Spesifik (özgün) işlevleri yerine getirmek için organize olmuş hücresel (selüler) ve hücrelerarası (non-selüler=hücresel olmayan) elemanlardan meydana gelir. Dört temel doku türü vardır: EPİTEL (YÜZEYLERİ KORUMA/ÖRTME/DÖŞEME VE SALGILAMA) BAĞ / KONNEKTİF / DESTEK DOKU (DESTEKLEME VE KORUMA) KAS (HAREKET) SİNİR (İMPULS/UYARILARI İLETİR)

EPİTEL DOKU Epitel terimi Yunanca epi (üstte, üzerinde) ve theleos (örtü) sözcüklerinden oluşmuştur. Epitel dokuyu oluşturan hücrelere epitel hücreleri denir. Epitel hücreleri, gelişmekte olan embriyonun üç germinatif tabakası olan ektoderm, endoderm ve mezodermden köken alır.

EPİTEL DOKU Az miktarda hücrelerarası madde ve birbirleriyle sıkı ilişki içindeki hücrelerden oluşmuştur. Vücudun dışa açılan sindirim,solunum,boşaltım sisteminin yollarının iç yüzeyini Vücudun dışıyla bağlantısı bulunmayan kapalı boşlukların iç yüzünü döşer.

Epitel hücrelerinin şekil ve boyutları çeşitlidir Epitel hücrelerinin şekil ve boyutları çeşitlidir. Yüksek prizmatikten kübik epitele ve alçak yassı epitele değişir.

GÖREVLERİ KORUMA TRANSPORT RESORBSİYON,ABSORBSİYON (emilim) SEKRESYON (salgılama) BOŞALTIM KASILMA DUYU ALIMI

Vücudun dış yüzeyinde bulunan epitel orgaizmayı dış ortama karşı mekanik basınç ve madde kayıplarına karşı korur. Bazı epitel hücreleri salgı maddesi sentezleme ve sekrete etme(boşaltma) rolünü üstlenmişlerdir.

EPİTEL DOKU YAPI VE FONKSİYONLARI GÖZ ÖNÜNE ALINARAK SINIFLANDIRILIR 1-ÖRTÜ EPİTELİ A-Tek Katlı Epitel -Tek Katlı yassı epitel -Tek katlı izoprizmatik (kübik) epitel -Tek katlı prizmatik epitel (silindirik )epitel -basit tip -mikroviluslu (fırçamsı kenarlı) -silyalı (titrek tüylü ) -Yalancı çok katlı prizmatik epitel(pseudostratifiye)

B-Çok katlı epitel 1-Çok katlı yassı epitel -keratinleşmiş epitel (keratinize) -keratinleşmemiş epitel (non keratinize ) 2-Çok katlı izoprizmatik (kübik) epitel 3-Çok katlı prizmatik (silindirik )epitel 4-Çok katlı değişici (transisyon) epitel

Yağ depolar,kan hücrelerini üretir. BAĞ VE DESTEK DOKUSU Tüm vücutta bulunur. Çeşitli yapıları birbirine bağlar,destek sağlar,korur,vücut boşluklarını doldurur. Yağ depolar,kan hücrelerini üretir. Enfeksiyonlara karşı vücudu koruyup Doku hasarlarında tamire yardımcı olur.

1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU 4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU 1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU

Hücrelerarası madde (intraselular madde, zemin maddesi, matriks), 1-BAĞ DOKUSU Bağ doku; mezenşimal kökenli, dokulararası alanları dolduran en temel dokulardandır. Bağ doku, hücrelerarası boşlukları doldurur, hücreleri birbirlerine bağlar, enfeksiyonlara karşı koruma sağlar ve hasarlanmaları durumunda onarılmalarını gerçekleştirir. Epitel dokusunun hemen altında bulunur. Bağ doku, Hücrelerarası madde (intraselular madde, zemin maddesi, matriks), Bağ dokusu hücreleri ve Fibrillerden oluşur.

HÜCRELER ARASI MADDE (MATRİX),HÜCRELER VE LİFLERDEN OLUŞUR. BAĞ DOKUSU Organların ve organları oluşturan çeşitli tip dokuların arasını doldurur. Mekanik destek sağlar. Besin maddeleri içeren doku sıvısının kan kapilleri ile hücreler arası difüzyon yapmasına yardımcı olur. HÜCRELER ARASI MADDE (MATRİX),HÜCRELER VE LİFLERDEN OLUŞUR.

Bağ dokunun hücreleri tarafından sentezlenir. Işık mikroskobunda izlenebilen belirli bir yapısı olmayıp şeffaftır. Şekilsiz (amorf) esas madde de denir. Şekilsiz bu madde Glikozamininoglikan (GAG) moleküllerinden yapılıdır.

Matriksin en önemli GAG ları Kondroitin sülfat;kıkırdak,kemik (Kondroitin sülfat, normalde vücudun eklem çevresindeki kıkırdakta bulunan bir proteindir) Hyaluronik asit; kıkırdak eklem sıvıları(sinovial sıvı),göz merceği altındaki saydam sıvı Dermatan sülfat (Deri, kan damarları ve diğer organların hücre dışı matriksinde bulunan N-asetil-galâktozamin kapsayan bir glikozaminoglikan. ) Deri,akciger,tendon,ligament

Keratin sülfat;kıkırdak,omurlararası diskte Heparin sülfat;akciğer,karaciğer,aort

Fiziksel ve kimyasal özellikleri bakımından 3 tip LİF vardır 1-KOLLAGEN LİFLER tendon ve ligamentlerde bulınurlar 2-ELASTİK LİFLER Doku içinde çeşitli yönlere seyreden elastik liflerin elstikiyet özelliği yaşlılıkla azalır Gerilmelerle karşı karşıya kalan vücut bölümlerinde,solunum sisteminin hava yolları,damar duvarı,mezenterde bulunur.

3-RETİKÜLER LİFLER Yağ ve düz kas hücrelerinin etrafında bulunur.

1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU 4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU 1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU

2-KAN DOKUSU Kan doku, kırmızı kan hücreleri ve beyaz kan hücrelerini ve kanın hücresel olmayan sıvı kısmını içine alır. Bu sıvıya plazma denir

Kan hücrelerinin meydana gelişine denir. HEMOPOİETİK ORGAN KAN DOKUSU HEMOPOİEZ Kan hücrelerinin meydana gelişine denir. HEMOPOİETİK ORGAN Kan hücrelerini oluşturan organlara hemopoietik organ denir. -kemik iliği -dalak -lenf düğümleri -timus hemopoietik organdır.

Diğer doku tipleri gibi hücreler ve ekstrasellüler matriksten ibarettir. Yetişkin bir insanda vücut ağırlığının yaklaşık %7-8 kadarı, 6 lt kadar kan bulunur. Besinlerin ve oksijenin hücrelere iletilmesini, atık maddelerin ve karbondioksitin uzaklaştırılmasını sağlar. Hormonlar ve diğer regülatör maddelerin dağılımını sağlar. Bir tampon sistemi gibi davranarak vücut hemostazını, koagülasyonu ve termoregülasyonu sağlar. İmmun sistem hücrelerin ve antikorların taşınmasına aracılık ederek bağışıklığa yardımcı olur.

KANIN ŞEKİLLİ ELEMANLARI ERİTROSİTLER (alyuvarlar) LÖKOSİTLER (akyuvarlar) Granüllü lökositler nötrofiller Eozinofiller Bazofiller GranülsüzLökositler Lenfositler Monositler TROMBOSİTLER (kan pulcukları)

Kan, hücreler ve plazma adı verilen proteinden zengin bir sıvıdan meydana gelir. Hücreleri; Eritrositler, lökositler ve trombositlerdir, kanın %45 ini oluşturur. Plazma: kanın sıvı olan ekstrasellüler bileşenidir, kanın %55 ini meydana getirir.

Kanın eritrositlerden oluşan kısmına Hematokrit adı verilir Kanın eritrositlerden oluşan kısmına Hematokrit adı verilir. Erkeklerde %40-50, kadınlarda %35-45 oranında eritrosit bulunur. Azlığı Anemi, fazlalığı Polisitemi veya Eritrositoz olarak adlandırılır.

Plazma: %90 dan fazlası sudan ibarettir. %7-8 lik kısmı protein (albumin, globulin, fibrinojen) %1-2 lik kısmı elektrolitler (Na, K, Ca, Mg, Cl), üre, ürik asit, kreatin, glukoz, lipit, amino asit, kan gazları, hormonlar ve enzimlerden oluşmaktadır.

Kan örneklerine sitrat veya heparin gibi antikoagulanlar eklendiğinde plazmadaki pıhtılaşma faktörleri inaktive olur ve koagulasyon faktörleri içermeyen plazma; Serum olarak adlandırılır.

1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU 4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU 1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU

Destek dokunun özel bir çeşidi mezenşimden gelişir. 1-Hyalin 2-Elastik 3-KIKIRDAK DOKUSU Destek dokunun özel bir çeşidi mezenşimden gelişir. 1-Hyalin 2-Elastik 3-Fibröz olmak üzere 3 tiptir.

Vücutta yarı taşıyıcı bir görev üstlenir. Kemik dokudan daha yumuşak ve esnek bir matrise sahip olan kıkırdak dokuda damar bulunmaz, kıkırdak hücreleri bu matristen difüzyon yoluyla madde alış verişi yaparlar.

İnsan fetal iskeletinin kıkırdakları HYALİN KIKIRDAK İnsan fetal iskeletinin kıkırdakları Erişkinlerde kaburgaların kemiğe bağlandığı yerdeki kıkırdaklar Eklem bölgelerindeki kıkırdaklar Burun kıkırdağı Trakea ve büyük bronş kıkırdakları hyalin kıkırdak yapısındadır.

Memelilerde dış kulakta Östaki ve dış kulak işitme kanallarında ELASTİK KIKIRDAK Memelilerde dış kulakta Östaki ve dış kulak işitme kanallarında Epiglottiste Larynx’in bazı kıkırdaklarında bulunur.

Omurlararası disklerde(Discus intervertebralis) Eklem kıkırdaklarında FİBRÖZ KIKIRDAK Omurlararası disklerde(Discus intervertebralis) Eklem kıkırdaklarında Kalça kemiklerinin birleşim yerlerinde (Symphisis pubis) Tendonların kemiklere bağlandığı yerlerde

1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU 4 ÇEŞİT DESTEK DOKUSU 1-BAĞ DOKUSU 2-KAN DOKUSU 3-KIKIRDAK DOKUSU 4-KEMİK DOKUSU

Kemik, vücudu oluşturan dokular arasında en sert olanıdır. 4-KEMİK DOKUSU Kemik, vücudu oluşturan dokular arasında en sert olanıdır. Organizmada gerçek anlamda destek görevi yapan dokudur. Ayrıca organizmanın kalsiyum depolarıdır. Kalsiyum bakımından doymuş olduklarından serttir. Sert olmalarına rağmen kıkırdak dokusundan farkları damar içermeleridir. Bu doku yapısında çeşitli tipte hücreler (osteosit, osteoblast, osteoklast) ve hücrelerarası madde (matrix) bulunmaktadır.

En sert destek dokusu olan kemik KEMİK DOKUSU En sert destek dokusu olan kemik Hücreler ve hücreler arası maddeden oluşmuştur. Hücreleri Osteosit olarak adlandırılır. Kemik oluşumu 2 şekilde gerçekleşir. 1-Desmal kemikleşme 2-Kondral kemikleşme

DESMAL KEMİKLER Kafatasını yassı kemikleri KONDRAL KEMİKLER Uzun kemikler

KAS DOKU Kas, vücutta bulunan, gelişmekte olan asıl hücreciklerin mezodermal tabakalarından oluşan, büzülebilen bir dokudur. Vücuttaki görevi güç oluşumu ve (dış veya iç arası) hareket sağlamaktır.

Kasılma fonksiyonu ile ilgili olarak gelişmiş hücrelerden oluşur. KAS DOKUSU Kasılma fonksiyonu ile ilgili olarak gelişmiş hücrelerden oluşur. Kas Hücrelerine MYOSİT denir. Myosit Hücreler kasılıp gevşeme özelliği gösteren MYOFLAMENT(myofibril)içerir. 1-DÜZ KAS 2-ÇİZGİLİ KAS 3-KALP KASI

Damarlar,sindrim sistemi (mide,barsaklar) DÜZ KAS İstem dışı çalışır. Damarlar,sindrim sistemi (mide,barsaklar) Boşaltım (üreter vesica ürineria) Üreme sisteminin (uterus) içi boş organlarının yapısına katılır.

ÇİZGİLİ KAS İstemli çalışır. İskelet kasları Dil kası

Kalp kası spontan olarak (kendi kendine),istem dışı çalışır. KALP KASI Kalp kası spontan olarak (kendi kendine),istem dışı çalışır.

SİNİR DOKUSU Sinir dokusu, sinir sisteminin ana bileşenidir - beyin, omurilik ve sinirler - vücut işlevlerinin ayarlar ve kontrol eder. Uyartıları (impuls) ileten sinir hücrelerinden (nöron) ve sinir uyartılarının yayılmasına yardımcı olan ve nöronlara besin taşıyan nöroglialardan oluşmuştur. Sinir dokusu, karakteristikleri aksonlar tarafından belirlenen çok çeşitli sinir hücrelerinden yapılmıştır. Sinir sisteminin işlevleri, duyu girişi sağlama, taşıma, kasların ve bezelerin kontrolü, homeostaz ve zihinsel etkinlikler.

SİNİR DOKUSU Sinir sisteminin yapısal ve işlevsel birimi olan nöronlardan oluşmuştur. Sinir dokusunda nöronlardan başka nöroglia hücreleri de bulunur. Bu hücreler sinir dokusunun elemanlarını birbirine bağlar, Etraflarını çevirip boşlukları doldurur,fagositoz yapar,Nöronlarla kan damarları arasında iletişimi sağlayarak beslenmelerini gerçekleştirir.

Periferik Sinir Sistemine Parmak ucundaki Meissner ve Paccini cisimciği ve Dildeki tat tomurcukları örnek verilir.