Tasarruflar, Yatırım Harcamaları ve Finansal Sistem Bölüm 5 Tasarruflar, Yatırım Harcamaları ve Finansal Sistem

Tasarrufları ve Yatırım Harcamalarını Eşleştirmek Tasarruf-Yatırım harcaması özdeşliğine göre, tasarruflar ve yatırım harcamaları ekonominin bütünü için daima eşittir. Bütçe fazlası, vergi gelirleri kamu harcamalarını aştığında vergi gelirleri ile kamu harcamaları arasındaki farktır. Bütçe açığı, kamu harcamaları vergi gelirlerini aştığında vergi gelirleri ile kamu harcamaları arasındaki farktır.

Tasarrufları ve Yatırım Harcamalarını Eşleştirmek Bütçe dengesi, vergi gelirleri ile kamu harcamaları arasındaki farktır. Ulusal tasarruflar, özel tasarruflar ve bütçe dengesinin toplamı, ekonomide yapılan tüm tasarrufların toplam miktarıdır. Sermaye girişi, bir ülkeye olan net fon girişidir.

Tasarruflar-Yatırım Harcamaları Özdeşliği Basitleştirilmiş bir ekonomide: 1) Toplam Gelir = Toplam harcama 2) Toplam gelir = Tüketim harcamaları + Tasarruflar Bu sırada, harcamalar tüketim harcamaları ve yatırım harcamalarından oluşur: 3) Toplam harcama = Tüketim harcamaları + Yatırım harcamaları Bu denklemleri bir araya getirirsek: 4) Tüketim harcamaları + Tasarruflar = Tüketim harcamaları + Yatırım harcamaları Her iki taraftan tüketim harcamalarını çıkartırsak: 5) Tasarruflar = Yatırım harcamaları

Tasarruflar-Yatırım Harcamaları Özdeşliği Basitleştirilmiş bir ekonomide: GSYH = C + I + G Sözel = GSYH + TR − T − C Skamu = T − TR − G NS = Sözel + Skamu = (GSYH + TR − T − C) + (T − TR − G) = GSYH − C − G Buradan, I = NS. Kapalı bir ekonomide Yatırım harcamaları = Ulusal tasarruflar

Tasarruflar-Yatırım Harcamaları Özdeşliği (a) ABD, 2007 (b) Japonya, 2007 Share of GDP GSYH’deki payı 25% 20 15 10 5 –5 –10 –15 25% 20 15 10 5 –5 –10 –15 Sermaye girişleri Özel tasarruflar Özel tasarruflar Bütçe açığı Sermaye çıkışları Yatırım Harcamaları Yatırım harcamaları Figure Caption: Figure 10(25)-1: The Savings–Investment Spending Identity in Open Economies: the United States and Japan, 2007 U.S. investment spending in 2007 (equal to 18.8% of GDP) was financed by a combination of private savings (15.7% of GDP) and capital inflows (5.2% of GDP), which were partially offset by a budget deficit (−1.6% of GDP). Japanese investment spending in 2007 was higher as a percentage of GDP (23.8%). It was financed by a higher level of private savings as a percentage of GDP (32.1%), which was offset by both a capital outflow (−4.9% of GDP) and a relatively high budget deficit (−3.4% of GDP). Source: Bureau of Economic Analysis; OECD. Tasarruflar Tasarruflar Bütçe açığı 6

Tasarruflar-Yatırım Harcamaları Özdeşliği Yatırım harcamaları = Ulusal tasarruflar + Sermaye girişi (Açık bir ekonomide) I = Sözel + Skamu + (IM − X) = NS + KI

Ödünç Verilebilir Fonlar Piyasası Ödünç verilebilir fonlar piyasası, borç alanların fon talebi ile fonları arz edenler için piyasanın neticesini sunan varsayımsal bir piyasadır. Borç alınan miktarının yüzdesi olarak hesaplanan faiz oranı, borç verenlerin borçlulardan fonlarının bir yıllık kullanımı için istedikleri fiyattır.

Ödünç Verilebilir Fonlar Piyasası Getiri oranı, maliyetin yüzdesi olarak ifade edilen projeden kazanılan kardır. Projenin geliri – Proje maliyeti Getiri oranı Proje maliyeti

Ödünç Verilebilir Fonlar Talebi Faiz Oranı A 12% Figure Caption: Figure 10(25)-2: The Demand for Loanable Funds The demand curve for loanable funds slopes downward: the lower the interest rate, the greater the quantity of loanable funds demanded. Here, reducing the interest rate from 12% to 4% increases the quantity of loanable funds demanded from $150 billion to $450 billion. B 4 Ödünç Verilebilir Fonlar Talebi, D $150 450 Ödünç Verilebilir Fon Miktarı (milyar dolar) 10

Ödünç Verilebilir Fon Arzı Faiz Oranı Ödünç Verilebilir Fon Arzı, S 12% Y Figure Caption: Figure 10(25)-3: The Supply of Loanable Funds The supply curve for loanable funds slopes upward: the higher the interest rate, the greater the quantity of loanable funds supplied. Here, increasing the interest rate from 4% to 12% increases the quantity of loanable funds supplied from $150 billion to $450 billion. 4 X 450 $150 Ödünç Verilebilir Fon miktarı (milyar dolar) 11

Ödünç Verilebilir Fon Piyasasında Denge Faiz Oranı Getiri oranı %8 veya daha yüksek olan projeler fonlanır 12% 8 4 %8’den daha fazla faiz talep eden borç verenlerin teklifleri kabul edilmez. r* Getiri oranı %8’den az olan projeler fonlanmaz. Figure Caption: Figure 10(25)-4: Equilibrium in the Loanable Funds Market At the equilibrium interest rate, the quantity of loanable funds supplied equals the quantity of loanable funds demanded. Here, the equilibrium interest rate is 8%, with $300 billion of funds lent and borrowed. Investment spending projects with a rate of return of 8% or higher receive funding; those with a lower rate of return do not. Lenders who demand an interest rate of 8% or lower have their offers of loans accepted; those who demand a higher interest rate do not. %8 veya daha az faiz oranından borç vermek isteyenlerin teklifleri kabul edilir. $300 Ödünç Verilebilir Fon Miktarı (milyar dolar) Q*

Ödünç Verilebilir Fon Talebinde Kaymalar Ödünç verilebilir fon talep eğrisinin kaymasına neden olabilecek faktörler: Algılanan iş fırsatlarındaki değişiklikler Devlet borçlanmasında değişimler Dışlama etkisi devletin bütçe açıkları faiz oranlarını artırarak yatırım harcamalarının azalmasına yol açtığında gerçekleşir.

Ödünç Verilebilir Fon Talebinde Artış Faiz oranı S Ödünç verilebilir fonlara olan talebin artması . . . r 2 . . . Denge faiz yükselişine neden olur. r 1 Figure Caption: Figure 10(25)-5: An Increase in the Demand for Loanable Funds If the quantity of funds demanded by borrowers rises at any given interest rate, the demand for loanable funds shifts rightward from D1 to D2. As a result, the equilibrium interest rate rises from r1 to r2. D 2 D 1 Ödünç verilebilir fon miktarı

Ödünç Verilebilir Fon Arzında Kaymalar Ödünç verilebilir fon arz eğrisinin kaymasına neden olabilecek faktörler: Özel tasarruf davranışındaki değişiklikler: 2000 - 2006 arası yükselen ev fiyatları ev sahiplerinin kendilerini zengin hissetmelerini sağladı ve daha az tasarruf yapmalarına yol açtı. Bu durumda ödünç verilebilir fon arz eğrisi sola kaydı. Sermaye girişlerinde değişiklikler: Sermaye girişleri arttıkça fon arz eğrisi sağa kayar.

Ödünç Verilebilir Fon Arzında Artış Faiz oranı S 1 S 2 r r 2 . . . Denge faiz oranında düşüşe neden olur 1 Ödünç verilebilir fon arzında bir artış . . . Figure Caption: Figure 10(25)-6: An Increase in the Supply of Loanable Funds If the quantity of funds supplied by lenders rises at any given interest rate, the supply of loanable funds shifts rightward from S1 to S2. As a result, the equilibrium interest rate falls from r1 to r2. D Ödünç verilebilir fon miktarı

Enflasyon ve Faiz Oranları Ödünç verilebilir fon talep eğrisi veya arz eğrisini kaydıran herhangi bir şey faiz oranını değiştirir. Tarihsel olarak, faiz oranlarında önemli değişiklikler, hükümet politikaları ve yeni yatırım fırsatları oluşturan teknolojik yenilikler de dahil olmak üzere, birçok faktörden etkilenmiştir.

Enflasyon ve Faiz Oranları Zaman içinde faiz oranlarını etkileyen en önemli faktör enflasyonla ilgili beklentilerdir. Hem ödünç verilebilir fon arzını hem de talebini kaydırır. Bugünkü faiz oranlarının 1970’lerin sonu ve 1980’leriin başına göre daha düşük olmasının nedeni budur.

Enflasyon ve Faiz Oranları Reel faiz oranı = nominal faiz oranı − enflasyon oranı Gerçek kredi sözleşmeleri gerçek faiz oranını değil nominal faiz oranını temsil eder.

Fisher Etkisi Fisher etkisine göre, gelecekte enflasyon oranı beklentisindeki artış nominal faiz oranını yükseltir, ama beklenen reel faiz oranını değiştirmez.

The Fisher Etkisi S 10 E 10 14% D 10 S 4 E D Q* Nominal Faiz oranı %10 enflasyon beklentisinde ödünç verilebilir fon arzı %10 enflasyon beklentisinde ödünç verilebilir fon talebi S 10 E 10 14% D %0 enflasyon beklentisinde ödünç verilebilir fon talebi %0 enflasyon beklentisinde ödünç verilebilir fon arzı 10 S Figure Caption: Figure 10(25)-7: The Fisher Effect D0 and S0 are the demand and supply curves for loanable funds when the expected future inflation rate is 0%. At an expected inflation rate of 0%, the equilibrium nominal interest rate is 4%. An increase in expected future inflation pushes both the demand and supply curves upward by 1 percentage point for every percentage point increase in expected future inflation. D10 and S10 are the demand and supply curves for loanable funds when the expected future inflation rate is 10%. The 10 percentage point increase in expected future inflation raises the equilibrium nominal interest rate to 14%. The expected real interest rate remains at 4%, and the equilibrium quantity of loanable funds also remains unchanged. 4 E D Q* Ödünç verilebilir fon miktarı 21

Finansal Sistem Hanehalkının serveti/zenginliği onun birikmiş tasarruflarının değeridir. Bir finansal varlık, alıcıya satıcıdan gelecekte gelir transferi sağlayan değerli evraktır. Bir fiziksel varlık, kullanımı hakkında sahibine tasarruf hakkı veren bir nesnedir.

Finansal Sistem Yükümlülük, gelecekte ödeme yapma zorunluluğudur. İşlem maliyeti, bir anlaşma üzerine pazarlık yapmanın ve onu uygulamanın maliyetidir. Finansal risk, finansal kayıplar ve kazançları gelecek çıktılar hakkında belirsizliktir.

Finansal Sistemin 3 Görevi İşlem maliyetlerini azaltma Finansal riskleri azaltma Likit varlıklar sağlama

Finansal Varlık Türleri 4 temel finansal varlık türü vardır Krediler Bonolar Hisse senetleri banka mevduatları Ayrıca, finansal yenilik çok çeşitli kredilere dayalı menkul kıymetlerin üretilmesini sağlar.

Finansal Varlık Türleri Kredi, bireysel bir borç veren ile bireysel bir borçlu arasındaki bir borç sözleşmesidir. Kredilere dayalı menkul kıymetler, bireysel kredileri bir havuzda toplayarak ardından bu havuzdaki hisseleri satarak yaratılan varlıklardır.

Finansal Aracılar Finansal aracı, farklı kişilerden elde ettikleri fonları finansal varlıklara dönüştüren kurumlardır. Yatırım fonu, şirketlerin hisselerinin alıp tutulduğu ve daha sonra bu portföyün hisselerinin tekrar bireysel yatırımcılara satıldığı bir finansal aracıdır. Emeklilik fonu, üyelerine emeklilik geliri sağlamak için varlıklar tutan bir yatırım fonu türüdür.

Finansal Aracılar Hayat sigortası şirketleri poliçe sahibi öldüğünde sigortadan yararlananlara bir ödeme garantisi sunan poliçe satarlar. Banka mevduatları, bankanın mevduat sahibi talep ettiği anda nakit olarak sunmak zorunda olduğu bir haktır. Banka, borç verenlere mevduat şeklinde likit finansal varlık sağlayan ve fonlarını borç alanların likit olmayan yatırım ihtiyaçlarını finanse etmek için kullanan bir finansal aracıdır.

Finansal Dalgalanmalar Finansal varlık dalgalanmaları makroekonomik istikrarsızlığın kaynağı olabilir. Hisse senedi fiyatları, ikame varlıkların arzu edilebilirliğinin yanı sıra, arz ve talep tarafından belirlenir: Faiz oranları arttığında, hisse senedi fiyatları genelde düşer, ya da tersi.

Finansal Dalgalanmalar Bir varlığın değeri yatırımcıların varlığın fiyatı ya da değerine ilişkin beklentilerine bağlıdır. Yatırımcılar gelecekte varlık değerinin artacağını bekliyorsa verili fiyat düzeylerinde bugünki talebini artıracaktır. Sonuç olarak, bugünki varlık denge fiyatı yükselecektir.

Finansal Dalgalanmalar Yatırımcılar bir varlığın gelecekte daha az değerli olacağını düşünüyorsa, bugün, veri fiyatlarda daha az talep edecektir. Sonuç olarak, bugünki varlık denge fiyatı düşecektir. Bugünki hisse senedi fiyatları yatırımcıların gelecekle ilgili beklentilerine göre değişecektir.

Finansal Dalgalanmalar Finansal piyasa dalgalanmaları makroekonomik istikrarsızlığın kaynağı olabilir. Varlık fiyat beklentilerinin nasıl belirlendiğine göre iki temel görüş vardır. Bir görüş, beklentilerdeki değişimleri rasyonel nedenlerle açıklama eğilimindedir. Diğeri piyasa katılımcılarının rasyonel olmayan davranışlarını hesaba katar.

Finansal Dalgalanmalar Beklentilerin nasıl oluştuğuna ilişkin diğer bir görüş etkin piyasalar hipotezidir. Buna göre finansal varlıkların fiyatları kamuoyunda elde edilen bilgileri bünyesinde bulundurur. Yani dalgalanmalar tahmin edilemez bir rassal yürüyüş izlerler.

Rasyonel Olmayan Piyasalar? İktisatçılara göre finansal piyasalar etkin piyasalar hipotezinin ileri sürdüğü gibi rasyonel olmayan bir piyasadır. Mesela hisse senedi fiyatları sadece esasları dikkate alınırsa haddinden fazla dalgalanmaktadır.