İŞLETMELERDE ÇALIŞANLARIN BİLGİLENDİRİLMESİ VE DANIŞMA SÜRECİNİN İŞLETİLMESİ AB 15’TEKİ UYGULAMALAR Ek b

AB15’TE, İŞÇİ BİLGİLENDİRMESİ VE DANIŞILMASI İLE İLGİLİ MEKANİZMALARIN (İŞ KONSEYLERİ(*)/KOMİTELERİNİN TANIMI Avusturya, Betriebsrat İş gücü tarafından seçilen, 5 veya daha fazla işçinin çalıştığı bir işletme dahilinde tüm çalışanları temsil eder. İş yerinde bilgilendirme, danışma ve yasa ile belirlenmiş karar belirleme hakkını uygular. Belçika, Ondernemingsraad/ Conseil d'Entreprise İş yerindeki, işçi sağlığı ve iş yeri güvenliği komitesi ile beraber, işçi sayısı 100 veya daha fazla olan işletmelerde, iş konseyleri, işçilerin başlıca temsil ve katılım şeklidir. Hem işçiler tarafından seçilmiş temsilciler hem de işveren tarafından atanan temsilcilerin bir araya gelmesi ile oluşturulan ortak iki taraflı bir kuruldur. (işveren tarafında atanan temsilcilerin sayısı, işçi temsilcilerinden fazla olamaz.) Danimarka, Samarbejdsudvalg/Cooperation Committee Yasa ile düzenlenmemiş, yönetim ve işgücü temsili (sendika üyesi olmayan) eşitlik üzerine kurulu ortak kuruldur. Bireysel iş yerlerinde işçilerin katılımını teşvik etmek ve işbirliği sağlamak amacıyla işbirliği anlaşması çerçevesinde kurulmuştur. Finlandiya İş Konseyleri, işletme içinde işbirliği hakkında bir ulusal yasa ile düzenlenmemiştir. “Çalışan temsili ve İşletmelerin İdaresi Yasası”, işçilerin sadece işletmenin idari kurularında temsilini sağlar. Fransa, Comités d'Entreprise, Comité Central d’Entreprise, Comité de Groupe 50 çalışandan fazla olan özel işletmelerde, şirket lideri ve işçi temsilci liderinde oluşan ortak bir kuruldur. İşçiler bilgi alır, işveren tarafından yapılan resmi danışmaya cevap verirler ve kendilerine ait olan bütçeden kültürel faaliyetler düzenlerler. (*)94/45/EEC sayılı AB Direktifi kapsamındaki AB iş Konseyleri değildir.

AB15’TE, İŞÇİ BİLGİLENDİRMESİ VE DANIŞILMASI İLE İLGİLİ İŞ KONSEYLERİNİN TANIMI-2 Almanya, Betriebsrat Özel yasa dahilinde oluşmuş tüm işletmelerde işçi temsil kurulu. İş Konseylerinin, bilgilendirilme, danışılma ve karar gibi bazı katılım hakları bulunmaktadır, Yunanistan, Symvoúlia, Ergazoménon Sendikalı olmayan işyerlerinde en az 20 işçi var ise veya en az 50 işçiye sahip olan işletmelerde, işçi temsili için isteğe bağlı oluşturulan kurullardır. İş Konseylerinin görevi katılımcı ve danışmaya yöneliktir. İletmenin büyümesi ile bağlantılı olarak çalışma şartlarının iyileştirilmesini amaçlar. İrlanda İrlanda’da kanunla belirlenmiş iş konseyleri yoktur. İtalya Rappresentanze Sindacali Aziendali, Rappresentanze Sindacali Unitarie İş Konseyleri işçi sendikaları tarafından yaratılmaktadır. İşçi sendikaları aynı zamanda sektör bazında ulusal toplu sözleşme şartlarına göre kendi tüzüklerini de oluşturmaktadırlar. İş Konseyleri genellikle bilgilendirme ve danışma görevlerini yürütmektedir. Luxembourg, Délégation du Personnel, Comités Mixtes d'Entreprise (a) İşçi komiteleri işçi temsilcilerinde oluşmuştur ve görevleri işçi haklarını ve menfaatlerini bilgilendirme ve danışma hakkı yoluyla kullanmaktır. (b) Ortak İş Komiteleri hem işçi hem de işveren temsilcilerinde oluşmuş kurullardır ve firma politikaları ve yönetim kararları üzerinde hüküm belirtme haklarını kullanırlar.

AB15’TE, İŞÇİ BİLGİLENDİRMESİ VE DANIŞILMASI İLE İLGİLİ İŞ KONSEYLERİNİN TANIMI-3 Hollanda/ Ondernemingsraden Bir işletme içinde işçilerden oluşan kuruldur ve hem işletmenin hem de iş gücünün çıkarlarını kollamak görevini yürütür. İş Konseylerine verilen en önemli görev: bilgiye ulaşabilme hakkı, danışma gücü, onay hakkı (bazı sayılı konularda veto hakkı) ve öncelik teklif etme hakkı. Norveç Çalışma Ortamı komiteleri mecburi iki taraflı kurullardır. Eşit sayıda işçi ve işveren temsilcileri yer almaktadır. Bu komitelerin farklı görevleri içerisinde çalışma süreçleri, çalışma sürelerinin ayarlanması ve rasyonalizasyon şemaları oluşturulması yer almaktadır. 100den fazla işçi çalışan işletmelerde çalışma konseyleri mecburidir. 100den az sayıda işçinin çalışmakta olduğu işletmelerde, talep üzerine iş konseyleri kurulabilir. İspanya / Comité de Empresa Komite seçilmiş işçi temsilcilerinden oluşmaktadır. Belirli bilgilendirme ve danışma hakları bulunmaktadır. Fakat hüküm belirtme hakkı yoktur. Ayrıca iş yasalarının ve ilgili kuralların uygulanmasını gözetleme hakkı vardır. İsveç İsveç’te mecburi veya gönüllü iş konseyleri uygulaması yoktur. İş yerinde işçi katılımı ve temsili işçi sendikalarının rolü ve hüküm hakları doğrultusunda gerçekleşmektedir. İngiltere İngiltere’de mecburi iş konseyleri sistemi yer almamaktadır. İşçilere danışılmasında temel amaç işçi sendikalarıdır. Buna rağmen bazı konularda, işçilere danışma sistemi yasa ile temin edilmiştir. Ayrıca gönüllü olarak veya toplu sözleşmeler temel alınarak kurulan “ortak danışma komiteleri” önemli yer tutmaktadır.

Yukarıda, AB15 ülkelerinin farklı iş konseyleri tanımları yer almaktadır, fakat tüm tanımlardan ortak bir tanım çıkarmak mümkündür: İş Konseyleri; yasa veya toplu sözleşme temel alarak kurulmuş sürekli, seçilmiş işçi temsilcilerinin (veya zaman zaman işveren temsilcilerinin de yer aldığı ortak komite), işletmenin ve işletme çalışanlarının çıkarlarını korumak ve işletme içinde işbirliği kurmak, işleme içinde iyi ve sabit çalışma şartları yaratmak ve korumak, işçilerin refahını güvenliğini arttırmak, işçilerin işletme çalışmasını, finans ve rekabet edebilirliği anlamalarını sağlamak görevi taşıyan kurullardır.

Bu konseyler belirli görev ve haklar çerçevesinde faaliyet gösterir : İş kanunlarının, sosyal güvenlik, istihdam ve işyeri güvenliği ve işçi sağlığı yönetmelikleri uygulamalarını gözlemlemek, Yukarıda belirtilen düzenlemeler işveren tarafından yerine getirilmediği gözlemlendiğinde, yasal veya diğer gerekli önlemleri almak, İşletmenin ilerlemesi (istihdam konuları, sektördeki gelişmeler de dahil almak üzere) hakkında düzenli olarak bilgilendirilmek, Hüküm (co-determination) hakkı ör: işletmenin yönetimi hakkında, Bazen, iş konseylerinin bütçesi olması durumunda, işçilerin ve ailelerinin refahlarını artıracak faaliyetler gerçekleştirmek.

AB15 ve seçilmiş ülkelerde iş konseyleri tipleri ve dayandıkları düzenlemeler EIRO Thematic Features, p.10.

İş Konseylerinin hangi işletmelerde kurulması veya uygulanmasına dair en az iş gücü sayısı da farklılık göstermektedir. İsveç’te böyle bir minimum sayısı söz konusu değil iken, İtalya’da sektörden sektöre değişiklik göstermektedir. Avusturya’da bu sayı 5, Belçika’da 100, Lüksemburg’da 150’dir.

AB Seçilmiş Ülkelerde İş Konseyleri Sayıları EIRO Thematic Features, p.21

İş Konseyleri yasasına tabi işletmelerin üye ülkede bulunan toplam işletme sayısına oranı EIRO Thematic Features, p.23

İş Konseylerinin kapsadığı işçi sayısının üye ülkede toplam işçi sayısına oranı EIRO Thematic Features, p.25

İŞÇİ SENDİKALARININ ROLÜ İş Konseyleri ve diğer bilgilendirme ve danışma düzenlemeleri işçi sendikalarının temsilinden farklı olarak değerlendirilmektedir. Fakat bazı ülkelerde bu ayrım açık olarak gözükmemektedir. Ör: İsveç Diğer taraftan İtalya ve Belçika gibi ülkelerde, iş konseyleri esas olarak sendika kurullarıdır. Fransa, Lüksemburg, Hollanda ve İspanya gibi ülkelerde sendikalar seçimler için aday gösterebilmekte ve dolayısıyla sendika kurullarından oluşmaktadır. İş konseylerinde, işçi sendikalarına görev verilmemiş olsa dahi, bu kurullarda genellikle işçi sendikalarının hakimiyeti hissedilmektedir.

Sosyal Tarafların Görüşleri Avrupa Birliği dahilinde, İş Konseylerinin varlığı artık ne işçi ne de işveren tarafından tartışılan bir konu olmaktan çıkmıştır. Fakat bu kabullenme durumu, işveren tarafından, iş konseyleri vasıtası ile işçilere tanınan hakların arttırılmasını kabul ettikleri anlamına gelmemektedir. İşçi tarafı, iş konseyleri yoluyla sağlanan hakların arttırılması yönünde görüş bildirmektedirler. İş konseylerinin oluşturulması için gerekli eşik sayısının düşürülmesi, bilgilendirme ve danışma sitemlerinin daha detaylandırılması ve kuvvetlendirilmesi gibi görüşleri savunmaktadırlar.

İş konseyleri Yönetmeliğinin kapsadığı işletmeler sayısı