7 İnanç Psikolojisi Hakan ZAFER Din Psikolojisi NOT: Bu slayttabaşka bir resim ister misiniz? Resmi seçin ve silin. Şimdi yer tutucuda Resimler simgesini tıklatarak kendi resminizi ekleyin.

İMAN VE İNANÇ KAVRAMLARI İMAN (Belief): Karşısındakine güven vermek, güven duymak, tasdik etmek ve gönülden benimsemek. İnsanın kendisi ve bütün kainat üzerinde hakimiyetini kabul ettiği, duyular üstü, yüce kudret sahibi bir varlık ve bu varlıkla insan arasındaki ilişkileri düzenleyen bir takım esaslarla ilgili inanca dini inanç (iman) denir. Dinamiktir. İNANÇ (Faith): Şüpheden ayrılmış olarak tam bir kabul ve tasdik. İmandan daha geniş bir anlamda ve bilişsel kesinlik ifade etmektedir. İTİKAD: “Akd” kökünden bağlılık, sağlamlaştırmak, kesin karar vermek, tasdik etmek. İman inanç farkı inanılan objesinin tabiatüstü (ğayb) olmasıdır. İnanç İman

İMAN VE İNANÇ KAVRAMLARI İmam-ı Azam’a göre iman, “kalp ile tasdik, dil ile ikrar”, Selefiyyun’a (mezhep imamlarının ortaya çıkmasından önceki alimler) göre ise, “kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve muhtevası ile amel etmektir.” İnanç gelişimsel bir süreç takip eder. Antony Vergote “Dini inanç ifade edildiği eylemler vasıtasıyla hayatta kalan bir eğilimdir ibadetler vasıtasıyla yeniden canlanmadığı takdirde öleceği yok olur.”

DİNLERİN İNANÇ YAPISINDAKİ ORTAK NOKTALAR İNANÇ PSİKOLOJİSİ DİNLERİN İNANÇ YAPISINDAKİ ORTAK NOKTALAR 1. Aşkın “şey” varlığına (Tanrı, Mutlak Gerçeklik, Brahman, Nirvana vs.) veya varoluş amacına inanç. 2. Hayat çıkmazlarından kurtuluş yolu ihtiyacı. 3. İnsanın günah, ölüm, anlamlandıramama gibi çıkmazlarla karşı karşıya kalması. 4. Müteal “şey”in bir şekilde bilinebilir ve yaklaşılabilir olması. 5. Kurtuluşa, özgürleşmeye erişmek için yapılan pratiklerin varlığı (iman, amel).

DİNÎ İNANÇ ve PSİKOLOJİK YAPISI Bilişsel Yapı: Kabul ve Tasdik İradî Yapı: İtaat ve Teslimiyet Duygusal Yapı: Güven, Sevgi ve Fedakârlık Dini inanç, insanın bütün psikolojik yapısını ve işlevlerini kuşatıcı bir tabiata sahiptir.

İMANIN PSİKOLOJİK KAYNAKLARI 1. Biyolojik Temelli: 2. İnsani Gelişimin Sonucu 3. Sonsuzluk Duygusunun Neticesi 4. Sonlunun Anlaşılması Çabası 5. Varlığın İdraki Çabası

JAMES FOWLER’IN İNANÇ GELİŞİMİ KURAMI Kökleri, Niebuhr ve Tillich’in görüşlerine dayanır. Fowler’a göre inanç, insanın temel dinamik güven tecrübesidir. Güven ve bağlılık olmalıdır. İlişki ve bilgi olarak iki türü vardır. Bütün dinleri kapsamayabilir. Geçerliliği kısıtlı olabilir. “İnanç: Paylaşılan güven ve bağlılıklar içinde bizi ötekine, paylaşılan değerlere, anlam ve gücün aşkın çatısına bağlayan ve başkalarıyla ilişkilerimiz içerisinde şekillenen varoluşsal bir yönelimdir.”

JAMES FOWLER’IN İNANÇ GELİŞİMİ İNANÇ AŞAMALARI Aşama Öncesi Dönem veya Temel İnanç (yaklaşık 0–3/4 yaşlar) Temel güven cesaret, sevgi, ümit gibi duygular kazanılır. Narsizm ve ihmal edilmişlik uyumsuzluk duygusu Sezgisel–Yansıtıcı İnanç (yaklaşık 3/4–7/8 yaşlar) Taklit Egosantrik Ahlak Tasavvur 2. Öyküsel–Lafzî İnanç (yaklaşık 6/7–11/12 yaşlar) Somut işlem kapasitesi gelişir. Dinî inanç ve semboller tamamen gerçek olarak kabul edilir. Hikâye İnanç ve uygulamaları kendine mal eder. 3. Yapay–Geleneksel İnanç (yaklaşık 11/12–17/18 yaşlar) İlk ergenlik dönemi Bu dönemde kişinin dindarlığı halk tarafından onaylanan geleneksel bir dindarlıktır. Bu evrede birey, davranışta bulunurken “başkaları ne der” diye düşünür. İnanç ideolojiye dönüşür.

JAMES FOWLER’IN İNANÇ GELİŞİMİ İNANÇ AŞAMALARI 4. Bireysel–Düşünceye Dayalı İnanç (yaklaşık 17/18 yaş ve sonrası) Tecrübe Sorgu Kendine Özgü 5. Birleştirici İnanç (30 yaş sonrası): Öğrendiği ve inandıklarıyla reel olan, yaşanılabilir olan arasındaki çelişkilerden kurtulmaya çalışır. 6. Evrensel İnanç (belirli bir yaş yok, 30 yaş öncesi nadir) Kemal Mekarim-i Ahlak

DİNÎ ŞÜPHE Dinî Şüphe: Apaçıklık ve kesinlik arzusunun önceki inançla ya da sebepleri karşılıklı olan iki inancın birbiriyle çatışması sonucunda ortaya çıkan kararsız, sabit olmayan ruh halidir. Şüphe zihni yüksek yoruma zorlar. Şüphe olmaksızın kişinin inanma ve tasdik kapasitesini tam olarak kullanamaz. Dini şüphe kalıcı olması halinde psikolojik bir probleme yol açabilir. Esas olan “KARARLILIK”tır.

DİNÎ ŞÜPHE ÇEŞİTLERİ Arayış Şüphesi: Hz. İbrahim ve 4 kuş - Bakara 260 Bencillik Şüphesi: Konfor ve şahsî beklenti Sadakat Şüphesi: İhlas şüphesi. Kemale erdirebilir. Bilimsel Şüphe: Akli ispat ihtiyacı Kavramsal Şüphe: Dinin içinden kabullenmemeler İnkârcı Şüphe: Dinin varlığına karşı olma

DİNÎ İLGİSİZLİK, DİNİ İNKÂR VE DİN KARŞITLIĞI SEKÜLERİZM: Din de var dünya da LAİKLİK: Din ferdî olarak var yönetimde yok GNOSTİK: Hristiyanlıkta Tanrısal, mutlak bilgiye bir anlık aydınlanmayla, sezgiyle ulaşılabileceğini ileri süren akım. AGNOSTİK: Bilinmezcilik. Tanrının varlığı bilinemez. DEİZM: Din var ama akılla bilinir. Tabiatüstü yok. “Doğal Din”: Aracısız, sadece akılla. TEİZM: Tanrıcılık. Tanrı ve dinin varlığını kabullenme ATEİZM: Tanrı fikrini kabul etme ŞİRK: Allah’a has olanı paylaştırıcı TEVHİD: Allah’tan gayrısını Allah yerine koymayan

CARL GUSTAV JUNG “Hastalarım arasında otuz beş yaşını aşanların hepsinin problemlerinin kökeninde, hayata ilişkin dinî bir bakış açısı kazanamamış olmaları yatıyordu. Dinlerin bağlılarına verdikleri şeyi kaybettikleri için hastalığa yakalandıklarını ve dinî bakış açısını tekrar kazanmadan gerçekten şifa bulamayacaklarını söylemeliyim.” “Tanrı’ya bağlanmayan bir birey, dünyanın fiziksel ve ahlaki kışkırtıcılığına kendi kaynakları ile direnemez. Bunu yapabilmek için onu kitlelerin içinde boğulmaktan koruyan içsel ve fizikötesi bir deneyimin varlığına ihtiyacı vardır.”