15.1 GİRİŞ Bu kitabın diğer üniteleri çevreci bir seçeneği tercih etmeyi açıklayan bireysel ve bağlamsal etkenler üzerinde durmaktadır. Bu ünite ise sosyal normlar (social norms) ve insanların bu normlara uyma eğilimi üzerinedir. Sosyal normların neler olduklarını, çevresel davranışı nasıl ve ne zaman etkilediklerini açıklayacağız.

15.2 SOSYAL NORM NEDİR? Sosyal normlar bir grubun üyelerinin anladığı, herhangi bir kanun zorlaması olmadan insan davranışını sınırlayan ya da yönlendiren kurallar ve standartlardır.

15.3 NORMLAR DAVRANIŞLARI NE KADAR ETKİLER? Sosyal psikologlar sosyal normları senelerdir araştırmaktadır. Sherif (1936) tarafından yapılan ilk çalışmalardan biri, bireylerin bir soruya cevap verirken diğerlerinin cevaplarını referans olarak aldıklarını göstermiştir.

15.4 İNSANLAR NORMLARA NEDEN UYUM SAĞLAR? Sosyal normlar bize hangi davranışların kabul gördüğünü hangilerinin ise kabul edilmediğini anlatır.

15.5 NORMLAR NE ZAMAN DAVRANIŞI ETKİLER? Moderatörler (moderators) bir etkinin gücünü arttıran ya da azaltan etkenlerdir. Bu bölümde normatif sosyal etkinin gücünü etkileyen birkaç moderatörü inceleyeceğiz.

Göze çarpma (salience) Şekil 15.1 Açıklayıcı normun göze çarpması sonucu yere çöp atma davranışında bulunan katılımcıların oranı. Reno, Cialdini ve Kallgren’den (1993) alınmıştır.

Grubun büyüklüğü Referans gruplar Kişisel normlar Norm çatışması ve birleştirilmiş mesajların önemi

Şekil 15.2 Normlar arası önleme etkisini test eden bir deneysel ortamdan izlenimler (Kutu 15.1’e bakınız). Fotoğraflar: Kees Keizer

Şekil 15.3 Yerlere çöp atılmış bir ortamda çöp atmama normunu bir yasak tabelasıyla gözle görülür kılmanın bir işlevi olarak katılımcıların yere çöp atma oranları Keizer, Lindenberg ve Steg’den (2011) alınmıştır.

DEĞERLENDİRME SORULARI 1-) Sosyal normları açıklayarak, tanımlayıcı ve önleyici normlar arasındaki farkı açıklayınız. Her birine (ünitede okuduklarınız dışında) iki örnek veriniz. 2-) Normatif sosyal etkinin altında yatan iki tür motivasyon unsurunu açıklayınız. 3-) Normatif sosyal etkinin üç moderatörünü açıklayınız. 4-) Üniversiteniz tarafından sizden yere atılan sigara kutularını azaltmak için bir kampanya geliştirmenizin istendiğini düşünün. Etkin olabileceğini düşündüğünüz iki strateji ile etkin olmayacağını düşündüğünüz iki stratejiyi tanımlayınız.

Özet Bölüm özetlerini kitabımızda bölüm sonlarında bulabilirsiniz.