KENTSEL SİYASET-5

Kentsel Siyaset-5 Doç.Dr. Ahmet MUTLU

Yerel yönetimlerin genel varlık nedenleri nelerdir? YEREL DEMOKRASİ Araştırma Soruları Yerel yönetimlerin genel varlık nedenleri nelerdir? Yerel yönetimlerin gerekli kılan hukuksal nedenler nelerdir? Yerel yönetimlerin işlevleri nelerdir?

YEREL YÖNETİMLERİN VARLIK NEDENLERİ Yerel yönetimlerin varoluş süreci, araçsal bir nitelik taşır. Yerel yönetimlerin ortaya çıkışları, siyasal ve ekonomik nedenlerden ötürüdür. Siyasal neden; "yerel kendi kendini yönetim" ilkesi. Ekonomik neden; kıt kaynakların optimum etkinlikte kullanılabilmesi.

YEREL YÖNETİMLERİN VARLIK NEDENLERİ Bir ülkede kamu yönetimi örgütlenirken iki zorunluluk göz önünde tutulmalıdır: A. Ülkede yürütülen idari faaliyette asgari bir homojenlik sağlanması (merkezi yön.) B. Ülkenin değişik coğrafya alanlarının özgül beklenti ve farklılıklarının yönetime yansımasıdır (yerinden yön.)

Yerel yönetimin anlamı Yerel yönetimin içerdiği üç anlamı: 1. Yerel yönetimin kendini yöneten topluluk olması diğer bir deyişle özerk olması, 2. Yerel nitelikli gereksinimleri karşılayan bir örgüt olması, 3. Merkezi hükümetin bir alt birimini oluşturması yerel yönetimlerin işlevlerini yerine getirebilmesi için hukuksal düzenlemelerin varlığına gereksinim vardır.

Yerel Yönetimlerin Hukuksal Nedenleri Kamu hizmetlerinin görülebilmesi için devlet örgütlenmesinde iki (karşıt) eğilim: merkezi yönetim, yerinden yönetim Yerinden yönetim; yerel yönetim; ademi merkeziyet; decentralization. YY; yerel nitelik taşıyan kamusal mal ve hizmetleri gören, devlet tüzel kişiliği dışındaki kamu tüzel kişileri ve anlayışı.

Yerel Yönetimlerin Hukuksal Nedenleri «Merkezden yönetim" ve "yerinden yönetim" birbirinin karşıtı olan ve birbirinin güçsüz yanlarını tamamlamaya çalışan yönetim biçimleridir. Her ikisinin de üstün yanları ve güçsüz yanları mevcut. Bir ülkede yerinden yönetimin olabilmesi için o ülkenin yasalarının bu tip bir örgütlenmeye izin veriyor olması gerekir.

Yerel Yönetimlerin Hukuksal Nedenleri Kamu Yönetimi, sosyal koşullara, siyasal görüşlere, coğrafi zorunluluklara, kamu hizmetinin gereklerine ve teknik niteliklere göre zaman içerisinde değişebilir. Bu değişme eğilimi nedeniyle yerel yönetim iki şekilde ele alınır: yetki genişliği yerinden yönetim

yetki genişliği (Deconcentration, Delegation) Merkezdeki kuruluşlar, merkezden uzakta bulunan örgüte, belli işlevleri yerine getirmelerine yetecek yetkileri, -kendi adlarına kullanmak üzere- devretmeleridir. Merkezi kuruluşlar, kimi etkinliklerini taşrada kurdukları örgütler eliyle yürütürler. Merkezden yönetim sonucunda doğan bazı sakıncaları (bürokrasi, kırtasiyecilik, yerel ihtiyaçları tespit edememe, demokratik ilkelere uygun olmama gibi) gidermek amaçlanır.

Yerinden Yönetim: (Devolution) Yasalar gereğince oluşturulmuş yönetim organlarının merkezi yönetimin üstlendiği görevlerden başka işlevleri yerine getirebilmeleri için tüzel, siyasal ve akçal bir takım yetkilerle donatılması. YY’de yürütmeye ilişkin bazı görevler ve yetkiler artık seçimle göreve gelen yerel organlara aittir. Bir ülkede merkezi devletinin olması mutlaka yerel yönetim olması demek değildir. Örn.Osmanlı imparatorluğu ve komünist ülkeler deki gibi.

Yerinden yönetimin türleri 1. Siyasal Yerinden Yönetim: (devletlerin ve siyasal yapılardaki farklılıklar) Üniter devlet: egemenlik ulusal mecliste ve egemenliği siyasi iktidar temsil eder. Federasyon: Uluslararası kişiliği olmayan federe devletlerin oluşturdukları devlet şekli. Konfederasyon: Devletler birliği olup, uygulamada hemen hemen kalmamıştır.

Yerinden yönetimin türleri Üniter rejim; YY, üniter yapıda bir kamu tüzel kişiliğidir. Özerklik verilebilir. Federalizm: YY, federe devletler içinde yer alan yerel yönetimler, geniş ölçüde federe devletlere ya da eyaletlere bağımlıdır. Bağımsız karar alma ve yetkiler sadece belli konular için sağlanmıştır. .

Yerinden yönetimin türleri 2. Yönetsel Yerinden Yönetim: Yyasama ve yargı erkleri merkezde; YY’in sadece yürütmeye ilişkin yetkileri var. Kavram olarak yerel yönetimler, yönetsel yerinden yönetim modelinden kaynaklanmaktadır. Yönetsel yerinden yönetim; yetkileri kullanan birimler açısından hizmet ve yer yönünden yerel yönetim olarak ikiye ayrılabilir.

YEREL YÖNETİMLERİN İŞLEVLERİ Yerel topluluk üyelerinin ortak gereksinimlerini karşılamayı amaçlar. İşleyişinde; açıklık, şeffaflık insan hakları, çoğulcu ve katılımcı demokrasi ilkeleri esastır. Yerelleşme (subsidiarity): Yetkilerin yerel topluluğa en yakın birimlerce kullanıldığı kamu tüzel kişiliğine sahip, özerk ve demokratik yönetim olarak tanımlanmaktadır.

YEREL YÖNETİMLERİN İŞLEVLERİ Yerel yönetimlerin iki temel boyutu ; * Siyasi bir mekanizma olarak demokratiklik ve kendini yönetme birimi, * Bir mal/hizmet üretme/ürettirme ve yönetim işleviyle yerel hizmetlerin sağlanması Yerel yönetimlerin kentsel yaşam kalitesini geliştirme işlevi

Kentsel yaşam kalitesini geliştime işlevi Sürdürülebilir kentleşme olanakları Kent kültürünü/kentlilik niteliklerini oluşturmak ve yaygınlaştırmak, Kırsal kimlik; küçük, homojen yapı, yüksek toplumsal denetim, yüz yüze ve gayriresmi (informel) ilişkiler esas. Kentlilik/kentli kimlik; büyük, farklılaşmış, uzmanlaşmış, heterojen, gayri şahsi ilişkilerin (formel ilişki) esas. Kırsal kimliğin kentsel kimliğe dönüşümü ve kentli kimliğin içselleştirilmesi sürecini kontrol etme işlevine

Kentsel yaşam kalitesi-kentsel siyaset ilişkisi Kentli kimliği, «birey»i yaratır. Kentlilik, kentte yaşayan bireylerin bir yönetim bilincine kavuşması ve böylece kentsel siyaset mekanizmalarının etkin bir şekilde kullanımı için yaşamsal önem taşır. Aksi takdirde kentsel siyaset mekanizmaları ahbap-çavuş ilişkilerine, rant kollamacılığa ve iktisadi çıkarlara göre işleyen bir nitelik kazanır.

TEŞEKKÜR EDERİM Doç.Dr. Ahmet MUTLU