ANTRENMAN YAZIM VE UYGULAMALARININ ANALİTİK AÇILIMLARI 25 Nisan 2017 Salı EGE ÜNİVERSİTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU HAREKET VE ANTRENMAN BİLİMLERİ ANTRENMAN YAZIM VE UYGULAMALARININ ANALİTİK AÇILIMLARI Prof. Dr. Bahtiyar ÖZÇALDIRAN 2015

İnsan organizmasıyla bilgisayarların ortak yönleri oldukça fazladır İnsan organizmasıyla bilgisayarların ortak yönleri oldukça fazladır. İnsanı incelemek aynı bilgisayarı incelemek gibidir. Antrenmanlar sırasında antrenörler ve aslında kendi kendinin antrenörü olması gereken sporcular, sistem analisti görevi üstlenmiş bilgisayar programlayıcıları olarak adlandırılabilir. Egzersiz sırasında bir hareketi bölüm bölüm ayırıp incelemek ve teker teker bu bölümlere dayanarak antrenörlük yapmak, aslında sistem analizi yapmaktır.

İnsan metabolizması, aslında güdümlü roketler veya otomatik pilot örneğinde olduğu gibi programlanmış karmaşık bilgisayarlara benzer. Örneğin; yarışma sırasında bir sporcunun performansı ile güdümlü bir roketin hedefine varışı karşılaştırılabilir. Her ikisinin de bir amacı ile alıcı ve verici şeklinde programlanmış girdi ve çıktıları vardır. Bu yapılar, haber iletimi ve bilgi işlenmesiyle ilgili sistemleridir. Ayrıca geri besleme, verilerini saklayan, başlama, yayma ve tarama bölümleri vardır.

Olumsuz geri dönütler, performansın gerilemesine; olumlu geri dönütler ise, performansın artmasına neden olur. Sonuçta, her iki sistem enerjisi ile çalışırken, bilgi- deneyim depolanabilir ve depolanmış bilgi, denenmek amacı ile tekrar geriye çağırabilir. Aralarındaki en önemli işlevsel farklılık ise, insanda var olan duygusal nitelikler ve hayal gücüdür.

Sporcu ve antrenörlerin bilgisayar biliminden öğrenmesi gereken, yaşadığımız her yeni deneyimde, beynimizin gri hücrelerine kadar uzayan yeni sinir kanalları açtığımız, ya da tekrarlanan her deneyim sayesinde beynimizde ve sinir sistemimizde önceden programlanmış olan sinir kanallarını kuvvetlendirdiğimizin hatırlanması olmalıdır. Bu sinir kanalları veya kalıpları aynı bilgisayarlarda kullanılan manyetik çipler gibi belleğimize kaydolur ve geçmiş deneyimlerden bahsedildiğinde yeniden kullanılabilir.

Sportif performansta kas hareketlerinden, daha açık deyimle, beynin ve sinir sisteminin elektrokimyasal iletimlerden söz edilir. Bu iletiler hareket sistemine aktarılmadıkça kaslar kendi kendilerine iş üretemezler. Fiziksel yönden ortaya çıkan bir gelişme, hareket sistemine ne yapması gerektiğini söyler. Kısaca bu gelişim, merkezi denetim organımız olan beyinde oluşan değişikliklerin yansımasıdır. Bu durum sportif performansın, kişinin kendisi tarafından yönlendirildiğinin bilimsel açıklamasıdır. Önemli olan, duygularımızı denetlemenin yolunu bulmak değil, aynı zamanda başarısızlıklarımızın yerine başarılı deneyimlerimizi yeniden hatırlayabilmenin pratik yollarını bulabilmektir. Böylelikle bu deneyimler gelişir ve daha sonra otomatik tepkiler haline gelir.

MİYELİNLİ SİNİR HÜCRESİ MİYELİN KILIF VE RANVİER BOĞUM Sinir hücrelerine nöron adı verilir ve gövdeleri dendrit ve aksonlardan oluşur. Aksonlar schwann hücreleri (nöroglia) ile kaplanmıştır. Bu dokuya miyelin adı verilir. Myelinler akson onarımına imkan sağlarlar. MİYELİNLİ SİNİR HÜCRESİ

Sinir uyarılarının iletimi ranvier boğumlarında gerçekleşir Sinir uyarılarının iletimi ranvier boğumlarında gerçekleşir. Bu boğumdan boğuma iletim becerisi (sıçrayıcı tarzda ileti), miyelinli liflerin uyarıları yüksek bir hızla iletmelerine neden olur. Yeterince uyarılamayan nöronlarda miyelinleşme fazla olmaz ve bu nöronların; Sinirsel ileti hızları düşük olur. Post-sinaptik bağlantıların kullanılacağı hareketler gerçekleşemez, koordinasyon ve güç üretimi yetersiz olur.

MİYELİNLEŞME Hamileliğin 16. haftasında başlar, doğumdan sonraki ilk yılda hızla devam eder. En hızlı dönem; ergenlik dönemidir. Ergenlikten sonra öğrenme ile sadece % 5 oranında artış sağlanabilir. Yeni becerilerin öğrenimi ve önceden öğrenilenlerin geliştirilmesinde en etkili dönem; ERGENLİK DÖNEMİ.

miyelinleşmeyi arttırır. Sinirsel uyarılar, miyelinleşmeyi arttırır. Doğal miyelinleşme süreci 30’lu yaşlarda çok yavaşlar. 50’li yaşlara doğru hemen hemen biter.

ERGENLİK (PUBERTE) DÖNEMİNDE; Nöronlardaki uyarılma sonucu membranlarında oluşan aksiyon potansiyelleri ve progesteron - testosteron gibi nöroaktif hormonları miyelinleşmenin gelişmesinde etkilidir. Nöroaktif hormonların salınımı ergenlik döneminde hızla artar. Çok yönlü hareket eğitimi, koordinasyon çalışmaları ve kuvvet antrenmanlarına yer verilmelidir.

YÜKSEK PERFORMANS GRUBU ANTRENMAN GRUPLARI YÜKSEK PERFORMANS GRUBU Performans Grubu Masterlar Gelişim Grubu Yaşlılık ve Spor Öğrenim Grubu

Sporda başarı kavramı, sporcunun kendini programlaması, kalıtım ve düzenli yapılan antrenmanlar yolu ile geliştirdiği biyomotor yetilerinin bileşkesi sonucu ortaya çıkan kodlanmış direktiflerin ve buna bağlı olarak örgütlenmiş sinir hücrelerinin, kısacası organizmanın verimlilik kapasitesinin arttırılmasıdır.

ANALİTİK DÜŞÜNME VE ANTRENMAN İLİŞKİSİ Bir konuyu, sorunu ya da problemi alt başlıklarına ayrıştırıp tümden gelimle ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek, her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak, yani tüme varımla düşünmek ve değerlendirmektir. Analitik düşünce, bir noktada bireyin karşılaştığı problemlere üretebileceği çözümün sayısının birden fazla olması şeklinde de tanımlanabilir. Antrenörler farklı yaş gruplarında karşılaştıkları her sorun hakkında analitik düşünmek ve karar vermek zorundadır.

Sporcunun kendini programlaması, bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor (devinimsel) özelliklerinin geliştirilmesi ile gerçekleşir. Bu gelişim öğrenim gruplarından başlayarak yüksek performans gruplarına kadar devam eder.

SPORDA YETENEK SEÇİMİ VE GENETİK Yetenek, etki alanına özgü kısmen doğuştan gelen ve gelişimini erken aşamada tamamlayabilen sıra dışı performans yetisi, Spor alanında yetenek, kalıtımsal ya da sonradan kazanılmış davranış koşulları nedeniyle özel ya da üst düzeyde yatkınlığa sahip olduğu düşünülen, bireylerin farklı branşlarda elde ettikleri yüksek performans olarak tanımlanır.

SPORDA YETENEK SEÇİMİ VE GENETİK Amaç; seçilen spor branşının özelliklerine uygun sporcuları belirlemektir. Yüksek performansa ulaşmak için, yetenekli sporcuların zamanında ve doğru seçilerek, uzun süreli, sistematik olarak planlanmış antrenmanlara dahil edilmeleri gerekmektedir. Yetenek seçimi sırasında göz önünde bulundurulması gereken en önemli faktörlerden biri, sporcuya ait GENETİK özelliklerdir.

GENLER, HANGİ SPOR DALINA YATKIN OLDUĞUMUZUN GÖSTERGESİDİR. VÜCUDUMUZDA HANGİ FİBRİL TİPİNİN BASKIN OLDUĞU GENETİK OLARAK BELİRLENMİŞTİR. BİR SPORCU SPRİNT, FUTBOL GİBİ BRANŞLARDA BAŞARILI OLURKEN, BİR DİĞERİ MARATON GİBİ DAYANIKLILIK GEREKTİREN SPORLARDA İYİ OLABİLMEKTEDİR. YÜKSEK PERFORMANSTA, BESLENME VE DOĞRU ANTRENMAN PLANLAMASI GİBİ BİRÇOK ÇEVRESEL FAKTÖRÜN ETKİLİ OLDUĞU UNUTULMAMALIDIR.

ACTN3 Genotipi İle Sportif Performans Arasındaki İlişki

YÜK STRES Verim (-) Verim (+) Süperkompenzasyon (+) Performans (-) Sürantrenman Performans (+) Yüksek Performans (+)

Yardımcı Biyomotor Yetiler ANTRENMAN ENERJİ METABOLİZMALARI + BİYOMOTOR YETİLER + YÜKLENME YÖNTEMLERİ + PERİYODİZASYON Temel Biyomotor Yetiler Anaerobik Aerobik Yardımcı Biyomotor Yetiler - Devamlı Yüklenme Yöntemi - İnterval Yük Yöntemi (Ekstensif – İntensif) - Tekrar Yüklenme - Sprint - Fartlek - Makrosiklüs (1 yıllık) - Mezosiklüs (4-6 hafta) - Mikrosiklüs (1 Hafta) - Günlük (sabah- aksam) - Birim antrenman - Ünite - Yük KUVVET - Maksimal kuvvet - Çabuk Kuvvet - Kuvvette Devamlılık ATP-CP (2-10 sn) Laktik Asit (10’–1,5-2 dk.) - Ritm - Denge - Beceri - Koordinasyon - Esneklik - Hareketlilik - Oryantasyon SÜRAT - Reaksiyon Sürati - Özel Sürat - Süratte Devamlılık DAYANIKLILIK - Spor Dalındaki Görünümü (Genel - Özel) - Katılan Kas Grubu Miktarı (Genel - Lokal) - Kas Enerji Met. Açısından (Aeorobik - Anaerobik) - Eforun Uygulanış Biçimi (Dinamik - statik) - Eforun Süresi Açısından (Kısa - Uzun - Orta)

BİYOMOTOR YETİLERİN KENDİ ARALARINDAKİ ETKİLEŞİMLERİ KUVVET DAYANIKLILIK SÜRAT KOORDİNASYON ESNEKLİK Kas Dayanıklılığı Süratte Devamlılık Çeviklik Hareketlilik Güç Maksimal Kuvvet Anaerobik Dayanıklılık Aerobik Dayanıklılık Maksimal Sürat Mükemmel Koordinasyon Maksimal Esneklik

Birim Antrenman Yazım Sırası Isınma (1-a) ve ısınmaya bağlı koordinasyon çalışmaları (1-b), Sürat, Yeni teknik becerilerin öğretimi, Kuvvet, Eski teknik becerilerin tekrarı, Dayanıklılık, Soğuma.

Öğrenim grupları için yazılacak bir birim antrenman şu şekilde şifrelenebilir; Pzrtsi Çrşmb Cuma Ctesi 1b 3 5 7

Gelişim grupları için yazılacak bir birim antrenman şu şekilde şifrelenebilir; Pzrtsi Salı Çrşmba Perşmb Cuma Ctesi 1a-1b 3 2 4 5 7 6

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER 25 Nisan 2017 Salı EGE ÜNİVERSİTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR YÜKSEKOKULU HAREKET VE ANTRENMAN BİLİMLERİ BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Prof. Dr. Bahtiyar ÖZÇALDIRAN 2015