3. KONU TARİHİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI Tarih araştırmalarında, tarih biliminin birçok bilim dalından yararlanmasının sebepleri neler olabilir?

Birçok bilim dalı tarihsel olay ve olguların araştırılıp incelenmesinde tarihe yardımcı olur. Hiçbir bilim tek başına gelişemez. Tarih bilimi de bir çok bilimle birlikte ve onların yardımıyla meydana gelmiştir. Tarihçi hangi bilim dallarının tarih ile ilişkili olduğunu, bunun ne kadar ve ne olduğunu bilmek zorundadır. Tarih araştırması yapan birinin diğer bilimlerden faydalanması gerekmektedir. Aksi hâlde tarihçiliğin teknisyenliğini yapmaktan öteye gidemeyeceği gibi alanında da başarılı eserler veremez.

1. Coğrafya: Bütün tarihi olaylar coğrafi bir mekan içinde geçer. Bu yüzden tarihi olayların tüm yönleriyle aydınlatılabilmesi için olayın yaşandığı mekanın coğrafi o özelliklerinin bilinmesi gerekir. Bölgenin iklimi, yeryüzü şekilleri, coğrafi konumu coğrafya biliminin yardımıyla açıklanır.

TARİHTE ANADOLU’NUN JEOPOLİTİK DURUMU yorumlayalım TARİHTE ANADOLU’NUN JEOPOLİTİK DURUMU Dünya üzerindeki birçok medeniyet Akdeniz’in çevresinde kurulmuştur. Bu medeniyetlerin kurulduğu yerlerden hiçbiri Anadolu-Trakya’nın jeopolitik şansına sahip olamamıştır. Bu şans, Anadolu’yu medeniyetlerin beşiği yapmış ve pek çok kavmin ihtirasını üzerinde toplamıştır. Bu toprakların emsalsiz jeopolitik durumu şundan ileri gelir ki Anadolu-Trakya; Asya ile Avrupa, Yakın Doğu ile Balkanlar, Akdeniz ile Karadeniz arasında geçittir. Boğazlar, cihan hakimiyetine erişmek isteyen ve cihan imparatorluğunu elinde tutmak arzusunda bulunan devletlerin can noktası olmuştur. Boğaz’ın her iki tarafına, iki kıtaya, iki denize, Akdeniz ile Karadeniz’e hakim olmak üzere kurulan İstanbul şehrinin jeopolitik önemine tarihte başka hiçbir belde sahip olamamıştır. Yılmaz ÖZTUNA Türk Tarihinden Yapraklar, s. 59-60

cevaplayalım Tarihi olayların değerlendirilmesinde coğrafyanın hangi konularından yararlanılmaktadır?

2. Arkeoloji:

3. Antropoloji:

BUZ ADAM: ÖTZİ MÖ 3300 yıllarında yaşamış olan Buz Adamı Ötzi,1991 yılında Avusturya- İtalya sınırlarındaki Ötzlar Alpleri’nde keşfedilmiş mumyadır. Mumya, bu ismi bulunduğu vadiden almıştır. Ötzi antropologlar ve arkeologlar için Bakır Çağının yaşam tarzına ilişkin çok değerli bilgiler sağlamıştır. Ötzi üzerinde adli tıbbın, arkeolojinin, antropolojinin ve diğer ilgili disiplinlerin en ileri bilgi düzeylerini içeren çok titiz bir çalışma yapılmış, mumya kapsamlı bir şekilde ölçülmüş, röntgen ışınlarından geçirilmiş ve tarihlendirilmiştir. Dokuları ve sindirim sistemi içindeki buluntular, taşıdığı aletlerdeki polenler ve diğer kalıntılar mikroskopla incelenmiştir. Ötzi’nin, ölümü esnasında 30-45 yaş arasında ve yaklaşık 1.60 boyunda olduğu anlaşılmıştır. Ötzi’nin vücudunun çeşitli yerlerinde toplam 57 dövme bulunmaktadır. Daha da ilginci, bu dövmelerin, günümüzde akupunktur tedavisi açısından önem arz eden noktalar üzerinde veya çok yakınında bulunmasıdır. Hatta, dövmelerin denk geldiği akupunktur noktalarından hareketle, Ötzi’nin sindirim sistemi ile ilgili sağlık sorunları yaşadığı anlaşılmıştır.

Ötzi’nin kuru otlardan örülmüş bir pelerin, deri yelek ve ayakkabılardan oluşan giysilerinin büyük bir ustalığın ürünü olduğu görülmüştür. Ayakkabı-ları geniş, su geçirmez nitelikte ve karda yürümek için özel olarak tasarlan-mıştır. Ayakkabıların tabanında ayı derisi, üst kısımlarında geyik derisi kullanılmış ve bu ikisinin arası ağaç kabuğu parçaları ile birbirlerine bağlanmıştır. Ayakkabıların etrafı ve içi kuru otlarla kaplanarak çorap işlevi görmüştür. Ötzi ile birlikte bulunan diğer nesneler arasında, sapı porsuk ağacından bir bakır balta, sapı dişbudak ağacından bir çakmak taşı bıçak, sopaları kartopu çalısı veya kızılcıktan yapılmış ve ucu çakmaktaşlı oklarla dolu bir sadak ve yapımının henüz tamamlanmadığı anlaşılan ve Ötzi’nin boyundan daha uzun ve yine porsuk ağacından yapılmış bir yaydır.

Ötzi’nin sindirim sisteminin analizinde, ilki dağkeçisi eti, ikincisi kızıl geyik eti olmak üzere iki ayrı yemeğin kalıntıları bulunmuştur ve etlerin tahıl beraberinde yendiği anlaşılmıştır. İlk yemeğin kalıntılarında yer alan polenler araştırmacıları bu yemeğin orta rakımda bir kozalaklı ağaç ormanında yendiği sonucuna ulaştırmıştır. İncelemelere göre Ötzi’nin ölümü anında, omzuna muhtemelen bir ok saplanmış bulunduğu ve bu okun pelerinini hafifçe yırttığı sonucunu vermiştir. Okun ucu Ötzi’nin vücudundan çıkarılmış olmalıdır. Aynı taramadan görüldüğü üzere Ötzi’nin ellerinde, bileklerinde ve gövdesinde de yara ve bereler bulunmaktaydı. Kan kaybından zayıf düşen Ötzi, görülebildiği kadarıyla, silahlarını ve diğer teçhizatını düzgün bir şekilde bir kayanın yanına sıralamış ve ardından da son nefesini vermiştir. Paul Bahn, Arkeolojinin ABC’si, s.59-60’dan yararlanılmıştır.

cevaplayalım Ötzi’nin yaşadığı dönemle ilgili hangi antropolojik bilgilere ulaşabiliriz? Tarihçi, Ötzi’nin yaşadığı dönemle ilgili elde edilen antropolojik buluntulardan nasıl yararlanır?

4. Etnografya:

5. Hukuk:

Bu yasalardan bazıları şunlardır: yorumlayalım CENGİZ YASALARI Moğol İmparatoru Cengiz Han her suça bir ceza koydu. İsteği üzerine bu yasalar yazılı hale getirildi. Bu yasalardan bazıları şunlardır: Düşman teslim olmadıktan sonra onunla barış antlaşması imzalanmaz. Savaşa gitmeyenler, bayındırlık işlerinin bütününe katılmak zorundadırlar. Ayrıca haftada bir gün hanın hizmetinde calışırlar. Caldıkları eşya kıymetli ise hırsızlar idam edilirler fakat eşya önemli değilse yedi veya yedi yüz değnek vurulur. Çalınan malın dokuz katı kadar mal verenler, değnek cezasından kurtulur. Casuslar, yalancı şahitler, sihirbaz ve büyücüler idam olunur. Benim Devletim, Tüzükat-› Timurin ve Cengiz Yasası (s. 125-127’den özetlenmiştir.)

6. Kronoloji:

yorumlayalım Tarihi olayların belirli bir kronolojik sırada verilmesinin sebebi ne olabilir?

A) İnsan topluluklarının dilleri 1991 Tarihe yardımcı bilimlerden kronolojinin ilgi alanı aşağıdakilerden hangisidir? A) İnsan topluluklarının dilleri B) Eski paralar üzerindeki damgaların anlamları C) Eski yazılar D) Toplumların gelenek ve görenekleri E) Olayların gerçekleşme zamanı

7. Edebiyat:

cevaplayalım Tarihi olayların duygu ve coşku yüklü ifadelerle anlatılmasının sebepleri neler olabilir?

Eflatun (soldaki) ve Aristoteles 8. Felsefe: “Felsefe”; insanlara doğru düşünme, olaylar arasında bağlantı kurma ve olaylara farklı açılardan bakma konularında yardımcı olur. Eflatun (soldaki) ve Aristoteles

9. Paleografya:

Tarih biliminde bu bilgelere; I. paleoğrafi II. arkeoloji 2011 Kayseri yakınlarındaki Kültepe’de yapılan kazılarda, Asurlu tüccarlara ait karum adı verilen bir Pazar yeri ve çivi yazısıyla yazılmış ticari ve hukuki içerikli kil tabletler bulunmuştur. Tarih biliminde bu bilgelere; I. paleoğrafi II. arkeoloji III. antropoloji bilimlerinin hangilerinden yararlanılarak ulaşıldığı savunulabilir? Yalnız III B) Yalnız I C) I, II ve III D) I ve II E) Yalnız II

10. Epigrafya: Orhun Yazıtları, Tonyukuk Anıtı (Moğolistan)

Dönemine ait bir kitabe Türkiye Selçukluları Dönemine ait bir kitabe

11. Sosyoloji:

12. Filoloji:

13. Diplomatik: Kadeş Antlaşması

FATİH’İN BOSNALI DİN ADAMLARINA GÖNDERDİĞİ FERMAN etkinlik Ben Fatih Sultan Han, bütün dünyaya ilan ediyorum ki; kendilerine bu padişah fermanı verilen Bosnalı Fransiskenler himayem altındadır ve emrediyorum: Hiç kimse ne bu adı gecen insanları ne de onların kiliselerini rahatsız etmesin ve zarar vermesin. İmparatorluğumda huzur içerisinde yaşasınlar ve bu göçmen durumuna düşen insanlar özgür ve güvenlik içerisinde yaşasınlar. Devletimdeki tüm memleketlere dönüp korkusuzca kendi manastırlarına yerleşsinler. Ne padişahlık eşrafından, ne vezirlerden veya memurlardan, ne hizmetkarlarımdan, ne de üllkemin vatandaşlarından hiç kimse bu insanların onurunu kırmayacak ve onlara zarar vermeyecektir.

FATİH’İN BOSNALI DİN ADAMLARINA GÖNDERDİĞİ FERMAN etkinlik Hiç kimse bu insanların hayatlarına, mallarına ve kiliselerine saldırmasın, hor görmesin veya tehlikeye atmasın. Hatta bu insanlar başka ülkelerden devletime birisini getirirse onlar da aynı haklara sahiptir. Emrime uyarak bana sadık kaldıkları sürece tebaamdan hiç kimse bu fermanda yazılanların aksini yapmayacaktır. www.turkislamtarihi.nl Fatih Sultan Mehmet’in Fermanı

14. Nümizmatik: Lidyalılara ait para

15. İstatistik:

Durmuş Yalçın vd., Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, s. 311 yorumlayalım Durmuş Yalçın vd., Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, s. 311

cevaplayalım Tablodan yararlanarak Büyük Taarruz (1922)’la ilgili hangi tarihî bilgilere ulaşılabilir?

16. Ekoloji: 2011 yılında Japonya’da meydana gelen tsunami sonrasında ortaya çıkan genel görünüm

17. Heraldik:

yorumlayalım Yukarıdaki Osmanlı armasın-da yer alan bazı sembollerin anlamları aşağıda belirtilmiş-tir. 1. Hilafet sancağı. 2. Terazi, adaleti temsil eder. 3. (Üstte) Kuran-ı Kerim, (Altta) Kanunnameler. 4. Tuğranın etrafındaki güneş motifi, padişahın güneşe benzetilmesinden ileri gelir. 5. Sorguçlu serpuş, Osman Gazi yi ve tahtı temsil eder. 6. Osmanlı sancağı.

18. Sanat Tarihi:

PAZIRIK HALISI

19. Kimya:

20. Sicilografi:

( ) Diplomasi ( ) Antropoloji ( ) Nümizmatik ( ) Arkeoloji Aşağıda verilen görsellerle tarihe yardımcı bilim dallarını eşleştiriniz. etkinlik ( ) Diplomasi ( ) Antropoloji ( ) Nümizmatik ( ) Arkeoloji ( ) Epigrafi ETKİNLİK

Kazı bilimi ile uğraşanlara …………… denir. İnsan ırklarını fiziksel açıdan inceleyerek sınıflandıran bilim dalı ……………… ‘dir. Toplumların yaşayışı, gelenek, örf ve adetlerini araştırıp inceleyen bilim dalına …………… denir. …………… insanların birbirleriyle ve devletle olan münasebetleri düzenleyen kurallardır. ………….. olay, duygu, düşüncelerini ve hayallerini dil aracılığıyla sözlü ve yazılı olarak etkili bir biçimde anlatma sanatıdır. arkeolog antropoloji etnografya Hukuk Edebiyat