YETİŞKİN ÖĞRENMESİ Prof. Dr. R. Cengiz Akçay

Yetişkin Eğitimini doğuran ihtiyaçlar

Yetişkin Eğitimini doğuran ihtiyaçlar Öğrenme ve gelişme ihtiyacı Güven ihtiyacı İş ve etkin rol Statü ve saygı Boş zamanları değerlendirme Gelişmelere uyum Yetişkin Eğitimini doğuran ihtiyaçlar

ÖĞRENMEYLE İLGİLİ BAZI BİLGİLER Öğrenciler 50 dakikalık bir dersin neredeyse % 40’ını ders sonunda hiç hatırlamamaktadırlar. Öğrenciler dersin ilk 10 dakikasındaki içeriğin % 70’ini akıllarında tutabilmektedirler. Dersin son 10 dakikasındaki içeriğin ise sadece % 20’si akıllarında kalabilmektedir.

ÖĞRENMEYLE İLGİLİ BAZI BİLGİLER Özellikle kavrama düzeyinde ve düzanlatım yöntemi ile verilen derslerde; derse sürekli devam eden ile derse devam etmeyip sadece kitaptan okuyan öğrenci arasındaki başarı farkı sadece % 8’dir.

Pedagoji + Andragoji = Yaşam Boyu Öğrenme... Pedagoji, çocuğun yönlendirilmesi ve yetiştirilmesi bilim ve sanatı demektir. Andragoji ise, Yetişkinlerin öğrenmesine yol göstermenin ya da yardımının bilim ve sanatı Pedagojik ve andragojik yaklaşımların bileşkesi ise yaşam boyu öğrenme bilimidir.

EĞİTİM HEDEFLERİNİN AŞAMALI SINIFLAMASI (Program çıktıları) BİLİŞSEL (BİLGİ) DUYUŞSAL (TUTUM) PSİKOMOTOR -DEVİNİŞSEL- (BECERİ)

YAKLAŞIM: Dersin hedeflerine ulaşmayı sağlayan oldukça genel bir yoldur. YÖNTEM: Öğrenme ünitesinin hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla teknikleri, içeriği, araç-gereç ve kaynakları ilişkili bir biçimde hizmete sunan bir öğretme yoludur. TEKNİK: Öğretim materyallerini sunmada ve öğretim etkinliklerini yapılandırmada izlenen özel bir yoldur.

HEDEF ALANLARI BİLİŞSEL ALAN DUYUŞSAL ALAN PSİKO-MOTOR ALAN BİLGİ -Kavramlar -Olgular -Aşamalı diziler -Sınıflamalar -İlke ve Genellemeler -Kuramlar ALMA ALGILAMA KAVRAMA TEPKİDE BULUNMA KURULMA UYGULAMA DEĞER VERME KLAVUZLA YAPMA ANALİZ ÖRGÜTLEME BECERİ HALİNE GETİRME SENTEZ KİŞİLİK HALİNE GETİRME UYUM DEĞERLENDİRME YARATMA

HEDEF (Öğrenme çıktıları), YAKLAŞIM, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ Stratejiler Yöntemler Teknikler Bilişsel Alan Duyuşsal Alan Devinişsel Alan Sunuş Yoluyla Öğretme (Expository Teaching) Anlatım Soru-Cevap, Takrir, Sempozyum Bilgi Alma Uyarılma Buluş Yoluyla Öğretme (Discovery Teaching) Örnek olay, Tartışma Küçük-Büyük GrupTartışması, soru-cevap, Panel, açık oturum Kavrama, Analiz, Değerlendirme Tepkide Bulunma, Değer verme Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme (İnquiry Teaching) Örnek Olay Problem Çözme Gösterip yaptırma, Çalıştay, Soru-cevap, Beyin Fırtınası, Gösteri, Rol oynama, Deney, Gözlem, Proje,Gezi Uygulama, Analiz, Sentez, Örgütleme, Kişilik haline getirme Uyarılma, Kılavuz denetiminde yapma, Beceri haline getirme, Duruma uydurma, yaratma

Yetişkinlerin öğrenme özellikleri Yetişkinler deneyimleri ve beklentileri ile gelirler. Deneyimleri öğrenme için zengin bir kaynaktır. Özyönelim. Olgunlaştıkça yetişkinler kendi kendilerini yönlendirmeye eğilimlidirler. Yetişkinler evlilik, yeni bir işe girme ya da işten atılma gibi gerçek yaşamın deneyimlerinden kaynaklanan özgül öğrenme gereksinimlerinin farkındadırlar.

Yetişkinlerin öğrenme özellikleri 3. Kendini güven içinde hissetme ihtiyacı yüksektir. 4. Kişiliği yerleşmiş; olgunlaşmıştır. 5. Öğrenmede zamana ihtiyaç duyar. 6. Eğitim sürecine katılmalıdır. Yetişkinler edilgen dinlemeden çok, sorun çözme ve tartışma gibi deneye dayalı teknikler aracılığıyla daha etkili öğrenirler. 7. Yetişkinlikte daha önce kazanılmış ahlak yapılarının bir bütünlük içerisinde kullanımını ve yaşama uygulanabilmesi söz konusudur. 8. Bilmek değil uygulamak ister.

YETİŞKİN EĞİTİMİ İLKELERİ Öğrenme için uygun bir ortam. Sınıf düzeni, Aydınlanma, havalanma, Not tutabilecekleri olanaklar gibi. Amaç ve hedeflerin açıklığı ve netliği Amaçlar ve hedefler açık ve net, İhtiyaçlara cevap verecek düzeyde, Gerçekleştirilebilir olmalı.

YETİŞKİN EĞİTİMİ İLKELERİ 3. Eğitime etkin olarak katılım. Ortak planlama – karar alma, Gereksinim ve ilgilerinin saptanması Soru sorma teknikleri, Geri bildirim, İnteraktif eğitim teknikleri kullanımı Beyin fırtınası, Grup çalışmaları, Grup tartışmaları, Role play vb.

YETİŞKİN EĞİTİMİ İLKELERİ 4. Eğitimin gerçek yaşamla ve sorunları ile bağdaşması. Dersin amacının açıklanması, öneminin hissettirilmesi, Mesleki performansla ilişkisinin kurulması, Gerçek yaşamdan örnekler, deneyimlerin aktarılması 5. Öğrendiği bilginin uygulamaya dönük olması Ders sırasında uygulamaya olanak veren yöntemler, Gerçek yaşamda uygulama fırsatları, Eğitici tarafından geri bildirim.

YETİŞKİN EĞİTİMİ İLKELERİ 6. Eğitimde çeşitlilik isterler, Görsel – işitsel araçlar, sınıf dersleri, beyin fırtınası, grup çalışmaları, grup tartışmaları, oyunlaştırmalar, konuk konuşmacılar vb.

YETİŞKİN EĞİTİMİ İLKELERİ 7. Güvenli bir ortam. Başarısızlık korkusu, Utanma, mahcubiyet, Uyum endişesi, Eğitmen hakkında kuşku, vb.

Yetişkinin kişisel kaygılarından kurtulacağı güvenli bir ortam nasıl yaratılır? İlk karşılaşmada dersin kurallarını koyma ve açıklamalarda bulunma Katılımcıyla aradaki engelleri kaldırma Herkese eşit davranma, motive etme, derse katma Doğal davranma

8. Olumlu DÖNÜT verilmesini isterler, Sözlü övgüler, Destekleyici ifadeler, Tamamlayıcı cümleler vb.

9. Özgün birer birey olarak görülmek, algılanmak ve davranılmak isterler, İsimle hitap etme, Herkesi etkinliklere katma, Saygılı davranma

10. Çeşitlilik Öğrenme stili Kişilik Motivasyon Yöntem Örnek

11. Eğitimin içeriğine ve sürecine meydan okuyabilmek hoşlarına gider 11. Eğitimin içeriğine ve sürecine meydan okuyabilmek hoşlarına gider. Fikirleri içtenlikle eleştirebilmek isterler. 12. Soru sorabilmekten hoşlanırlar. Ortaya attıkları sorunların ciddi biçimde ele alınmasını ve kabul edilebilir bir zaman içinde üstesinden gelinmesini beklerler. 13. Kendilerine eşit davranılmasını beklerler. Hiç kimse aşağılanmak ve kendisine çocuk gibi davranılmasından hoşlanmaz.

ENTEGRASYON Öğrenim, önceki bilgi ve deneyimleri üzerine inşa edilirse daha etkili olur. Konu ile ilgili önceki bilgilerini bilmek ve bu bilgileri anımsatan bir giriş ile konuya başlamak bu açıdan önemlidir.

GERÇEĞE BENZERLİK Öğrenme ortamı, konusu ve aktarımı ne kadar gerçeğe yakınsa etkinlik o kadar artar. Gerçek yaşamdan örnekler ya da senaryo uyarlamaları öğrenciyi gerçek yaşama yakınlaştırır.

BECERİ Oyunlaştırmalar veya anatomik modellerle gerçeğe benzer ortamlarda uygulama yapma fırsatının verilmesi beceri kazanma ve beceride yeterli hale gelebilmek için çok gereklidir.

ÖĞRETiM YAKLAŞIMLARI (STRATEJİLER) Sunuş Yoluyla Öğretim Yaklaşımı Buluş Yoluyla Öğretim Yaklaşımı Araştırma Yoluyla Öğretim Yaklaşımı ÖĞRETiM YAKLAŞIMLARI (STRATEJİLER)

Öğrenim Stilleri Programın, farklı öğrenme stillerine hitap edecek yöntemler içermesi gerekmektedir. UYGULAMACILAR DİNLEYİCİLER KURAMCILAR DENEYCİLER

UYGULAMACILAR Yaşayarak öğrenmek isterler. Herşeyi yapmaya hazırdırlar. Yeni deneyimlere açıktırlar. Teoriden boğulurlar   DİNLEYİCİLER Tedbirlidirler, sinerjinin oluşmasını beklerler. Harekete geçmeden önce, plan yaparlar. Katılmaktan daha çok, izlemeyi tercih ederler. KURAMCILAR İstatistikler, oranlar ve somut gerçekler isterler. Prensipler, kuram ve modeller önemlidir. DENEYCİLER Fikir ve teknikleri denemek isterler. Problemleri çözerken sabırsızdırlar.

Kolb’a göre; Bireyler bilgiyi hissederek veya düşünerek algılar; İzleyerek veya yaparak işlerler.

ÖĞRENME STİLİ Öğrenme stili, her öğrencinin yeni bir bilgiyi öğrenmeye hazırlanırken, öğrenirken, hatırlarken farklı ve kendine özgü yollar kullanmasıdır. 3’e ayrılır; GÖRSEL İŞİTSEL KİNESTETİK / DOKUNSAL

Birey kendi öğrenme stilini bildiğinde; Öğrenme sürecinde, öğrenme stilini devreye sokabilir. Etkin bir sorun çözücü durumuna gelir. Benlik saygısını geliştirir. Kendine güveni artar. Okula karşı olumlu tutum sergiler. Etkili ve başarılı öğrenme gerçekleşir.

Bir insan; Öğrendiği bir şeyin; 20 dakika içinde %50’sini 60 dakika içinde %70’ini Günün sonunda %80’ini UNUTUR...

Yetişkin Öğrenimi Öznel yönlendirmeli öğrenme Deneyimsel öğrenme Eleştirel yansıtma Öğrenmeyi öğrenme

Öznel Yönlendirmeli Öğrenme Öznel yönlendirmeli öğrenim yetişkinlerin kendi öğrenme süreçlerini, özellikle kendilerine nasıl öğrenme hedefleri koyduklarını, uygun kaynakları nasıl bulduklarını, hangi yöntemle öğreneceklerine karar verdiklerini ve ilerleyişlerini değerlendirmelerini incelemektedir.

Farkına varmalıyız ki; Eleştirel Yansıtma Farkına varmalıyız ki; Bu ana kadar ortak bilgi olarak eleştirisiz kabul gören varsayımı sorgulayıp yeniden yeni bir çerçeveye büründürmek gerekir. Baskın kültür değerleri, aslında temsil edilmeyen azınlıkların çıkarlarına ve güçlerine destek olmakta ve hizmet etmektedir.

Deneyimsel Öğrenme Yetişkin öğreniminin yetişkinlerin deneyimlerine dayandırılması gerektiği inancı ve bu deneyimlerin değerli bir kaynak oluşturduğu şu an akla uygun tüm ideolojik renklerin yetişkin eğitmenlerince elzem olarak nitelendirilmektedir.

Öğrenmeyi Öğrenme – bir dizi farklı durumda ve bir dizi farklı stille öğrenmede yetenek geliştirme – Yetişkinlerle çalışan öğreticiler, öğrenmeyi öğrenme yeteneklerini geliştirmeye önem vermelidir.

YÖNTEM BİLGİSİ

SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETME * Yaygın bir şekilde bilginin aktarılması, kavram, ilke ve genellemelerin açıklanmasında kullanılmaktadır. Sunuş yoluyla öğretmede bilgilerin düzenlenmiş, sıralanmış olması gerekmektedir. Öncelikle genel ilke ve kavramlar ile olgular verilir, bunu ayrıntılı bilgilerin kazandırılması izler. Daha sonra örnekler verilerek kavram, ilke ve olgular arasındaki temel benzerlik ve farklılıklar buldurulmaya çalışır. Bu yaklaşımın en önemli yönü öğrencilere kısa zamanda çok fazla bilginin kazandırılması ve anlamlı öğrenmenin sağlanmasıdır. Öğretmenlere zamandan ekonomi sağlar. Bu yaklaşım özellikle öğrenciler için yeni olan kavram ve ilkelerin öğretiminde etkili bir şekilde kullanılabilir.

BULUŞ YOLUYLA ÖĞRETME YAKLAŞIMI Bu yaklaşım, öğrenci etkinliğine dayalı güdüleyici bir öğretme yaklaşımıdır. Öğretmen, öğrencinin öğrenme sürecine etkin katılmasını buluş yoluyla öğrenme stratejisini kullanarak sağlayabilir. Burada öğretmenin temel görevi öğrenciyi yönlendirmek ve cevabı buldurmaktır. Bu yaklaşımda öğretim, öğrencilerin merakını uyandıracak, sürekli tutacak ve başarma duygusunu doyuracak bir problemle başlar. Öğrenci keşfetme heyecanını duyabilmelidir. Aslında buradaki keşfetme yeniden bulmadır.

ARAŞTIRMA-İNCELEME YOLUYLA ÖĞRETME YAKLAŞIMI Bu yaklaşım öğrencilerin araştırma ve inceleme yapmalarına ağırlık veren bir öğretim yaklaşımıdır. Öğretmen bu yaklaşımda yol gösterici, yönlendirici, rehber konumundadır. Böylece, öğrenci araştırma yoluyla bir problemin nasıl çözüleceğini öğrenmiş olur. Bu yaklaşım yoluyla öğrenci, sadece belli konularla ilgili problemlerin çözümünü öğrenmekle kalmaz, gelecekte karşılaşacağı problemlerin çözüm yolunu da öğrenir.

Anlatım Tartışma Örnek Olay Gösterip Yaptırma Problem Çözme ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

ANLATIM YÖNTEMİ Eğitici odaklıdır. Bilginin katılımcılara kısa sürede ve düzenli olarak aktarılmasını içerir. Katılımcıya, dinleme ve not tutma alışkanlığı kazandırır. ANLATIM YÖNTEMİ

Bir konu üzerinde; katılımcıları düşünmeye yöneltmek, iyi anlaşılmayan noktaları açıklamak ve önceden verilen bilgileri tekrar etmek amacı ile kullanılır. Bu yöntemde, tartışılacak konu ya da sorun önceden belirlenmelidir. Katılımcıların düşünce ve görüşlerini rahatça söylemelerine olanak sağlanmalıdır. BİLGİSİZ TARTIŞMA OLMAZ! TARTIŞMA YÖNTEMİ

ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ Gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin, eğitim ortamında çözülmesidir. Öğrencilerin sorunlu bir olaya aktif olarak katılmalarını gerektiren bir yöntemdir. Olay gerçek ya da hayali olabilir Bu yöntem daha çok buluş yoluyla öğretme yaklaşımında ve kavrama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında kullanılır.

Uygulama Seçilen olaylar açık bir biçimde ortaya konur ve o olayla ilgili tartışma açılır. Örnek olayın hazırlanması. Örnek olay önce yazılı olarak hazırlanır. Olayın açık olarak yazılmasına ve olay eğer gerçekse kişi ve yer adlarının değiştirilmesine dikkat edilmelidir. Örnek olay öğrencinin seviyesine uygun olmalıdır. Ayrıca olay, anlamlı olmalı, kendi içinde bir bütün oluşturmalıdır.  Gazete haberi, tutanak, öykü, kanun maddesinin yorumu vb. örnek olay için bir araç olabilir!

Örnek olay biçimleri. a) tüm metin b) kısaltılmış örnek olay c) Metnin eksik olarak verilmesi Örnek olayın sunuş biçimleri. Örnek olaylar sınıfa yazılı olarak sunulabileceği gibi filmle, slaytla, levhalarla, dramatizasyon gibi yollarla da sunulabilir.

Faydaları Öğrencilere bildiklerini, kavradıklarını gerçek duruma uygulama fırsatı sağlaması. Daha önceden öğrenilmiş kavram ve ilkelerin uygulamaya koşulmasıyla, derslikte kuram ve uygulama arasındaki boşluğun doldurulmasına yardımcı olur. Bu yöntem, öğrencileri edilgen halden kurtarıp etken hale, yani kavramları, ilkeleri uygulama durumuna getirebilir. Öğrenciler gerçek olayla yüz yüze kalmış gibi, düşüncelerini ileri sürebilir ve sorunu çözücü öneriler geliştirebilirler.

GÖSTERİP YAPTIRMA YÖNTEMİ Bir işlemin uygulanmasını; bir araç-gerecin çalıştırılmasını önce gösterip açıklama, sonra da katılımcıya alıştırma ve uygulama yaptırarak öğretme yoludur. Kazandırılacak beceriler, önce eğitici tarafından yapılarak katılımcılara gösterilmelidir. Her katılımcıya; istenilen beceriyi kazanması için, yeterli zaman ve tekrar yapma şansı verilmelidir. GÖSTERİP YAPTIRMA YÖNTEMİ

Problem çözme; bilimsel yöntem, eleştirel düşünme, karar verme, sorgulama süreçlerini içermektedir. Bu yöntem öğrenci merkezlidir. Öğrencide ilgi ve güdülemeyi artırır Daha kalıcı izli öğrenmeleri oluşturur. Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutumu kazandırır. PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ

Beyin Fırtınası Soru Cevap Grup Çalışması Drama – Yaratıcı Drama ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Beyin Fırtınası Soru Cevap Grup Çalışması Drama – Yaratıcı Drama

Bir konuya KISA SÜREDE ÇOK SAYIDA çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir. BEYİN FIRTINASI

Burada temel amaç, grup üyelerinin birlikte düşünmelerine, karşılıklı fikir alışverişi içinde olmalarına ve rahat bir ortamda çalışmalarına olanak sağlamaktır. GRUP ÇALIŞMALARI

DRAMA-YARATICI DRAMA Yazılı metin olmaksızın, katılımcıların yaratıcı buluşları, düşünceleri, anıları ve bilgilerine dayalı eylem durumlarını oynamak, canlandırmak, doğaçlamak! DRAMA-YARATICI DRAMA

Öğretim Strateji, yöntem ve teknikleri seçerken dikkat edilmesi gereken hususlar; Herkesin aynı yöntemle öğrenmesi olası değildir. Her yöntem herkesin ilgisini eşit düzeyde çekmez. Bir yöntem, tek başına bütün konulara uygun değildir. Bir öğretim yöntemi, belirlenen bütün hedeflere ulaşmada yeterli değildir. Her eğitici bütün yöntemlerde çok becerikli olmayabilir. Bazı eğiticiler bazı yöntemlere yatkındır. Bazı yöntemler uzun zaman gerektirir. Bazı yöntemler özel fiziksel koşullar gerektirir. Bazı yöntemler parasal kaynak gerektirir.

Öğretim strateji, yöntem ve teknikleri seçmede kullanacağımız ölçütler neler olmalıdır? Dersin hedeflerine uygun olmalıdır. Konuya uygun olmalıdır. Öğrenciye göre olmalıdır. Eğiticinin kendisine uygun olmalıdır.

İnsanlık sevgisini, insanın yüceliğini amaç ve olgunluk sayan bir öğretidir. İnsanlar farklıdır. Kendi başına anlamlı ve yeterli bir bütündür. Asıl olan insanın ilgileri, değerleri ve ihtiyaçlarıdır. Hümanizm, insana ve insan değerlerine en büyük ağırlığı veren düşünsel yaklaşımdır Hümanist Felsefe

Bu yaklaşımın temelinde insan yetiştirme vardır. Hümanistik psikolojinin temel halkası insanın kendisidir.

Yetişkin Eğitiminde Hümanizm Hümanizmden yana olanlar bireyin insancıl özelliklerine önem verirler. Yetişkinliği insanların kendilerini gerçekleştirmelerine yönelik bir süreç olarak görürler. İnsan doğuştan iyi huylar taşır ve iyi yaşama ulaşmak için yeterli güce sahiptir.

Hümanist görüşe göre yetişkin eğitiminin amacı nedir? Yetişkin eğitimin amacı bireyin gelişmesini ve kendini gerçekleştirmesini sağlamak, bireye yapabileceğinin en iyisini yapma yeteneği kazandırmaktadır. Yetişkin eğitimi, yetişkinlerin belirleyici ve davranışçı dünya görüşüne karşı çıkmaları, onların öz yönetimli ve aydın sorumluluğu taşıyan insan olmalarını kolaylaştırmalıdır.