İŞLETMELERDE İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİNİN ÖNEMİ Yeşim AŞTI TÜRKLAB Yönetim Kurulu Üyesi Çevre Komitesi Başkanı

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜMLERİNİN ÖNEMİ İşletmeler, herhangi bir üretimin veya hizmetin yönetimi için organizasyonel faaliyetlerin yapıldığı alanlardır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) farklı dönemlerde yayınladığı raporlarda, günümüz insanlarının zamanının %90’ını kapalı mekanlarda, bu oranın %70’ini iş, geri kalanın %20’sini ise ev ortamlarında geçirdiğini belirtilmektedir. Yapılan çalışmalarda ABD’de yaşayan insanlar, zamanlarının % 89’u, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanların da zamanlarının % 79’unu kapalı ortamlarda geçirdiği tespit edilmiştir. Bu oranların büyük kısmının işyerinde geçtiği göz önüne alınırsa çalışanların sağlığı ile ilgili yapılacak çalışmalar büyük önem arz etmektedir.

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM PARAMETRELERİ PARAMETRELERİN SEÇİMİ VE PARAMETRELERİN SEÇİMİ Çalışılan iş koluna göre ölçülmesi gereken parametreler farklılık göstermektedir. Hatta aynı iş yerindeki bölümler arasında da ölçüm parametreleri birbirinden farklı olabilir. Bu durum ilgili bölümlerdeki proseslerin farklı olmasından ve dolayısı ile ilgili prosesler esnasında insan sağlığını tehdit edecek farklı etmenlerin ortaya çıkmasından kaynaklıdır.

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM PARAMETRELERİ PARAMETRELERİN SEÇİMİ VE PARAMETRELERİN SEÇİMİ Ölçüm parametrelerinin konusunda eğitimli ve tecrübeli uzman kişiler tarafından seçilmesi gerekmektedir. Çünkü parametrelerin eksik yada yanlış seçilmesi durumunda ilgili ortamı olduğundan farklı değerlendirilmesi söz konusu olacak ve sonuçlar bizi yanıltacaktır. Örneğin bir kum ocağı için ilk bakışta birçok kişi tarafından tespit edilecek en önemli parametre toz olacaktır. Fakat oradaki tozun içeriği yüksek oranda silika içereceğinden dolayı asıl ölçmemiz gereken parametre silika tozu olmalıdır. Silika tozunun ölçüm metodu ve sınır değeri inert tozunkinden farklıdır. Dolayısı ile kum ocağında kişisel toz ölçümü yapmak yanlış bir çalışma olacaktır.

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM PARAMETRELERİ PARAMETRELERİN SEÇİMİ VE PARAMETRELERİN SEÇİMİ Metot Seçiminde; Sonuçlar iş sağlığı ve güvenliği mevzuatındaki veya ilgili standartlardaki sınır değerler ile karşılaştırılabilmeli Güncel olmalı Uygulanabilir olmalı ve teyit edilmeli Geçerli kılınmalı

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM PARAMETRELERİ PARAMETRELERİN SEÇİMİ VE PARAMETRELERİN SEÇİMİ İş hijyeni ölçümleri maruz kalınan «etken» türüne göre 3 gruba ayrılmaktadır. Fiziksel Etkenler : Gürültü, Titreşim, Termal Konfor, Aydınlatma, Toz, Aerosol, Manyetik Alan ve Radyasyon Ölçümleri Kimyasal Etkenler: VOC, Hidrokarbon, Formaldehit, Ağır Metal, Asbest, Siyanür, Anlık Gaz, Amonyak, Benzen, Toluen, Ksilen Ölçümleri Biyolojik Etkenler : Virüsler, Bakteriler, Parazitler Mantarlar

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM PARAMETRELERİ PARAMETRELERİN SEÇİMİ VE PARAMETRELERİN SEÇİMİ

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER AYDINLATMA Bir iş ortamında veya çeşitli iş biçimlerinin gerektirdiği olası çalışma alanlarında aydınlatma düzeyleri çalışanların performansı ve güvenliği açısından önemli bir konudur. En yüksek aydınlatmanın en iyi yaklaşım olmadığı bilinmektedir. Esas olan, hedefe ve amaca uygun aydınlatmadır. Aydınlatma ölçümleri işletmenin çalışılan alanında tüm aydınlatma sistemi açık olarak gerçekleştirilir. Ölçümlerde aksi belirtilmediği sürece “Lux” birimi kullanılır.

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER AYDINLATMA Aydınlatma ölçümleri için; 17 Temmuz 2013 Tarihli, 28710 Sayılı Resmi Gazete ’de yayınlanan İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Madde 22 “- İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanır. İşyerlerinin aydınlatmasında COHSR-928-1-IPG-039; Measurement of Lighting Levels In The Workplace - Canada Occupational Safety and Health Regulations, Part VI standardı esas alınır.”

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER GÜRÜLTÜ Gürültü ölçümleri yasal mevzuatlar çerçevesinde çalışanların günlük yada haftalık maruz kaldıkları seviyeleri tespiti amacıyla “Kişisel Gürültü Ölçümleri” şeklinde ve/veya tüm çalışma alanlarını izlemek riskli alanları belirlemek, gerektiğinde kontrol tedbirlerini planlamak üzere de alan haritalarının oluşturulması amacıyla kısa süreli “Ortam Gürültü Ölçümleri” şeklinde gerçekleştirilir. Kişisel Gürültü Ölçümleri, günlük tekrarlanan, maruz kalınan gürültü veya iş yerlerinde düzenli olarak maruz kalınan gürültüden dolayı kalıcı işitme kaybındaki riski hesaplamak ve değerlendirebilmek üzere değişik seviyeler ve gürültüye maruz bırakma sürelerinden dolayı çalışanların işitme eşik seviyelerinde gürültünün sebep olduğu tahminî kalıcı eşik kaymasının hesaplanması için bir metotla birlikte gerçekleştirilecek olan ölçme ve gerektiğinde hesaplama çalışmalarını kapsar.

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER GÜRÜLTÜ Çalışanların maruz kaldıkları gürültü seviyelerinin belirlenebilmesi ve sınır değerlerle karşılaştırılarak bir yaklaşımda bulunmak esasıyla gerçekleştirilecek gürültü ölçümleri, maruz kalma için gereken yıl sayısında, ortalama bir çalışma gününde (8 saatlik) ortalama A-ağırlıklı sese maruz kalma (süreye göre integrali alınmış ses basıncı karesi), EA,T ve ilgili eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, LAeq,T(LEX) parametrelerinin elde edilmesi amacıyla gerçekleştirilir. Ölçme işlemi doğrudan kişiye kulak seviyesinde takılacak kişisel cihazlarla ölçülebileceği gibi dolaylı olarak kişinin çalışma karakteristikleri ve bulunduğu çalışma alanları, çalışma süreleri de gözetilerek anlık veya kısa süreli ölçümlerle değerlendirilebilir.

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER TİTREŞİM Bir sistemin denge konumu civarında yapmış olduğu salınım hareketine titreşim denir. Uzun süre titreşime maruz kalan çalışanlarda; Fiziksel ve psikolojik rahatsızlıklar (yorgunluk, dikkat azalması, ortopedik rahatsızlıklar, sakatlıklar, iş kazaları, vb. ),yaşam kalitesinde olumsuz etkiler ve çalışma performansının azalması vb. etkiler görülür. Ölçmeler, ayakta çalışma durumunda titreşime maruz kalan kişinin maruz kalma şartları belirlendikten sonra transdüser titreşimin vücuda temas ettiği en yakın noktaya konumlandırılarak gerçekleştirilir.

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER TERMAL KONFOR Termal konfor deyimi, çalışma ortamında, çalışanların büyük çoğunluğunun ısı, nem, hava akımı gibi iklim şartları açısından, gerek bedensel ve gerekse zihinsel faaliyetlerini sürdürürken, belli bir rahatlık içinde bulunmasını ifade eder. Eğer çalışma ortamında termal konfor şartları yok ise, önce sıkıntı hissedilir daha sonra rahatsızlık duyulmaya başlanır. Hava sıcaklığı, nem, hava akım hızı, termal radyasyon, çalışma ortamında termal konforu etkileyen sebeplerdir. Bu faktörlerin insanın bünyesine uygun halde olmaması, insanın çalışma kapasitesini, iş verimini düşürür.

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER TOZ İnsanların bulunduğu ortamlardaki istenmeyen toz görüş sahasını azaltmakta, çalışanları rahatsız etmekte, iş randımanını düşürmekte olup en önemlisi bu tozlar meslek hastalıklarına sebep olmaktadır. Solunum yoluyla akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşan bu tür toz türleri orada birikerek pnömokonyoz denilen toz hastalığı grubuna sebep olan tozlardır; ve bu tozların büyüklükleri 0,5-5 mikron arasındadır. Günlük maruziyetin belirlenmesi için gerçekleştirilen çalışmalarda, çalışanın tüm mesai süreci boyunca, ölçümler gerçekleştirilir.

FİZİKSEL ÖLÇÜMLER TOZ Toz önekleri hava akımının herhangi bir sebeple girdap yapmadığı düzgün kesitli yerlerden, çalışanların solunum düzeyinde galeri ortasından (büyük istihsal bacalarında olabildiğince kesitin ortasından) alınır. Numuneler, nefes alma yüksekliğinde ve çalışanların çok yakınından alınır. Şüpheli durumlarda, ölçme noktası olarak en riskli nokta seçilir. Kişisel Toz maruziyetinin belirlenmesinde cihaz toz örnekleme başlığı çalışanların solunum bölgesine en çok 30 cm uzaklıkta sabitlenerek gerçekleştirilir. Işık saçılımı yöntemiyle toz ölçümü en sık kullanılan yöntemlerden biridir.

KİMYASAL ÖLÇÜMLER İşyerinde çalışma ortamında kimyasal etkenler bakımından değerlendirmede ilk adım; uygulanılan işlem ve kuşkulanılan tehlikeli etkenlerin saptanmasıdır. Daha sonra bunların özellikleri tanımlanarak maruziyetin niteliği belirlenir. Tehlikeli etkenlerin düzeyleri; bir çok kimyasal madde ve partikül için hava numunesi alınması ve analizleri gibi farklı bir çok teknikler / yöntemler kullanılarak nitelik ve/veya nicelik olarak belirlenmelidir. Kimyasal ortam ölçümlerinde ortamdan alınan numune örneği laboratuvarda enstrümental veya gravimetrik analizler doğrultusunda çalışılmaktadır.

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK 20.08.2013 tarihli ve 28741 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Yönetmeliğin amacı; iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamında çalışma ortamındaki kişisel maruziyetlere veya çalışma ortamına yönelik fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlerle ilgili iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri yapacak özel veya kamuya ait kurum ve kuruluş laboratuvarlarının yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 10, 30 ve 31 inci maddeleri ile 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12 nci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK Yönetmelik aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır; Yükümlülükler ve Uyulması Gereken Kurallar (İşverenlerin yükümlülükleri, Laboratuvarın yükümlülükleri, Metot seçimi, Numune alma ve taşıma, Numune kabul, Rapor hazırlama) Laboratuvarın Genel Özellikleri ve İlkeleri (Laboratuvar bölümleri, Asgari özellikler, Laboratuvarlar arası işbirliği, Gizlilik, Personel sağlık ve güvenliği, Bildirim zorunluluğu) Başvuru ve Belgelendirme ile İlgili Usul ve Esaslar (Belgelendirme yetkisi, Başvuru dosyası, Belge yenileme, Kapsam genişletme, Başvuru kabulü, Yerinde inceleme, Belgelendirme süreci, Ön yeterlik, İş hijyeni ölçüm, test ve analizleri yeterlik belgesi, İş hijyeni ölçüm, test ve analiz parametrelerinde kapsam genişletme) Laboratuvarın Yeterlik Yoklaması Belgenin Askıya Alınması ve İptali Çeşitli ve Son Hükümler

TURKLAB’IN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA FAALİYETLERİ TURKLAB, Kalibrasyon ve Deney Laboratuvarları Derneği Türkiye’de özel ve kamu sektöründe hizmet sunan tüm laboratuvarların tepe örgütü olma misyonu ile 2004 yılında; ülkemizde yasal otorite karşısında sorumlu muhatap kuruluş olarak çeşitli bakanlıklar ve kamu kuruluşları nezdinde sektörümüzün her türlü hak ve menfaatlerinin korunması ve geliştirilmesi amacıyla kurulan bir dernektir. İş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri 2014 yılından itibaren Çevre Komitesi bünyesinde yürütülmektedir.

TURKLAB’IN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Bu tabloda olan konular kırmızı başlık altında verilmiş olup önem derecesi ÇOK ÖNEMLİ olan konulardır. SIRA NO İLGİLİ YÖNETMELİK NUMARASI TESPİT ÖNERİ 1 Madde 13 Laboratuvarlar arası iş birliğinin kapsamımızda olmayan parametrelerde yapılamaması Saha ölçümü yapan laboratuvarlar, kimyasal parametreler için numune alıp iş birliği laboratuvarına gönderebilme yetkisine sahip olabilmeli 2 Madde 23 Belgelendirme süreci 1.bend eksiklik ve uygunsuzlukların giderilmesi için verilen 2 aylık sürenin az olması Uygunsuzlukta tespit edilebilecek sarf malzeme eksikliği durumunda bunların temin edilmesi için yurt dışından 6-8 haftalık sürelerin verilmesi göz önünde bulundurulunca sürenin artmasının daha uygun olacağı

TURKLAB’IN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Bu tabloda olan konular kırmızı başlık altında verilmiş olup önem derecesi ÇOK ÖNEMLİ olan konulardır. SIRA NO İLGİLİ YÖNETMELİK NUMARASI TESPİT ÖNERİ 3 Madde 30/ Bend 5 Yeterlilik testine katılımının yılda en az 1 kere olması ifadesi Yeterlilik testi düzenleyicilerinin İSG kapsamında fazla çalışmalarının olmaması ve laboratuvarların bu konuda fazla katılım sağlayabileceği testlerin düzenlenmesi ayrıca karşılaştırma testi düzenlenmek istendiğinde de yetkili laboratuvarların yetkili oldukları parametrelerin örtüşmemesi ( her laboratuvar he parametrede yetkili değildir )

TURKLAB’IN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Bu tabloda olan konular kırmızı başlık altında verilmiş olup önem derecesi ÇOK ÖNEMLİ olan konulardır. SIRA NO İLGİLİ YÖNETMELİK NUMARASI TESPİT ÖNERİ 4 Madde 30/ Bend 1 100 puana ulaşan ceza puanlarının düşük olması Puanların yüksek olması sebebi ile 100 puan sınırına kolay erişilebilir.

TURKLAB’IN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Bu tabloda olan konular mavi başlık altında verilmiş olup önem derecesi ÖNEMLİ olan konulardır. SIRA NO İLGİLİ YÖNETMELİK NUMARASI TESPİT ÖNERİ 6 Madde 16/ Bend 3 Bildirim zorunluluğu; on iş günü sınırı Bildirimlerin posta yolu ile yapıldığı durumlarda kargonun laboratuvardan çıkış tarihi itibariyle mi işlem görecektir? Kargo, evrak kayıt süreci ve sıkıntılardan dolayı yaşanan gecikmelerde laboratuvar sorumlu tutulmamalı 7 Madde 30/ Bend 6 Belge yenileme işleminden sonra ceza puanının 1 yıl geçtikten sonra silinmesi Belge yenileme ile birlikte ceza puanın görünmemesinin ve yenilenmesi daha doğru bir uygulama olacaktır.

TURKLAB’IN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Bu tabloda olan konular mavi başlık altında verilmiş olup önem derecesi ÖNEMLİ olan konulardır. SIRA NO İLGİLİ YÖNETMELİK NUMARASI TESPİT ÖNERİ 9 Madde 11/ Bend C Tartım için gerekli 5 m2'lik alan zorunluluğu Tartım odası için istenilen hava sirkülasyonunun az olması, tartım esnasında tartma işleminin hava hareketlerinden ve tozdan etkilenmemesi sağlanmalı ancak oda için boyut standardı olmamalıdır.

TURKLAB’IN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Bu tabloda olan konular mavi başlık altında verilmiş olup önem derecesi ÖNEMLİ olan konulardır. SIRA NO İLGİLİ YÖNETMELİK NUMARASI TESPİT ÖNERİ 10 Madde 11/ Bend D Kimyasal maddeler için gerekli depolama alanı için 6 m2'lik alan zorunluluğu Depolama için gerekli görülen 6 m2'lik kimyasal alanı yerine havalandırma sistemi olan kimyasal depo dolapları da kabul edilebilir olmalıdır. 11 Madde 11/ Bend B Bendinin numune kabul biriminin metre karesinin sınırlandırılması Ölçüm veya analiz için laboratuvara kabul edilmesi planlanan numunelerin filtre sorbent tüp gibi ufak boyutlu olmaları sebebi ile fazla geniş alana ihtiyaç duyulmaması ve metre kare sınırının gerekli olmaması düşünülmektedir.

TURKLAB’IN İŞ HİJYENİ ÖLÇÜM, TEST VE ANALİZİ YAPAN LABORATUVARLAR HAKKINDA YÖNETMELİK HAKKINDAKİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİ Bu tabloda olan konular mavi başlık altında verilmiş olup önem derecesi ÖNEMLİ olan konulardır. SIRA NO İLGİLİ YÖNETMELİK NUMARASI TESPİT ÖNERİ 12 Madde 11/ Bend C-Ç ve D Metre karelerin keskin ifadelerle sınırlandırılması Metre kare kimyasallar için laboratuvarın kimyasallarını karşılayacak büyüklükte olması yeterli olacağı ayrıca terazi odasının metre karesi arttıkça şartlandırma işlemi daha sıkıntılı olacağı düşüncesindeyiz. 13 Madde 20 Kapsam genişletme ile ilgili fiyatlandırma Kurumunuzca belirlenen kapsam genişletme için başvurulacak her parametre için talep edilen ücretin, parametre başına değil kapsam genişletme denetimi adı altında tek bir fiyat ile talep edilmesi daha uygun olacaktır. (Çevre Bakanlığının eski ön yeterlilik denetimi uygulaması gibi )

TEŞEKKÜRLER…