MONİTÖR-PROJEKSİYON HOPARLÖR VE SES KARTI

MONİTÖR NASIL ÇALIŞIR? MONİTÖR: Görüntü sergilemek için kullanılan elektronik ya da elektro mekanik aygıtların genel adıdır. Monitör, birçok elektronik cihazın en önemli çıktı aygıtıdır. Monitörle bilgisayar arasındaki iletişimi ekran kartı sağlar.

Yani, monitörden çıkan veri kablosu bilgisayar kasasında ekran kartına bağlanır. Monitörlerin boyutları inç ölçü cinsiyle ifade edilir. Bu boyut monitör ekranının bir köşesinden diğer köşesine olan uzaklıktır.

Hertz= Saniyedeki görüntü sayısı MONİTÖR NASIL ÇALIŞIR? Monitörde tek karelik resimler satır satır oluşturulmuştur ve saniyede en az 24 kere yenilenirler. Böylece görüntüler insan gözü tarafından akıcı olarak algılanabilir. Modern monitörler 60-160 hertz arasında tarama oranlarına sahiptir. Bu tarama oranı, her resim satır satır oluşturulduğu için gereklidir.  Hertz= Saniyedeki görüntü sayısı

Monitördeki satırları elektron ışınları oluşturuyor Monitördeki satırları elektron ışınları oluşturuyor. Bu ışınlar monitörün arka kısmındaki tüpten monitör yüzeyine kadar geliyorlar. Tüpün arka kısmında bulunan katot sayısı bir ile üç arasında olabilir.

Renksiz monitörlerde tek ışın yeterli oluyor Renksiz monitörlerde tek ışın yeterli oluyor. Renkli monitörlerde ise üç tane ışına gerek duyuluyor(kırmızı, yeşil, mavi) Bu renklerin belli orandaki karışımı ile diğer renkleri elde etmek mümkün oluyor.

TFT Ekran CRT Monitör LED Monitör LCD Monitör

Crt ve LCD monitörlerin farkları LCD monitör CRT'lere göre daha az enerji harcar.  LCD'de görüntü daha parlak ve keskin oluşur. Renkler daha net ve saftır.   Görüntü ve resim kalitesi LCD'de daha üstündür. CRT monitörler daha çok yer kaplarken LCD monitörler daha az yer kaplar. 

LCD ve LED MONİTÖRLERİN FARKLARI Işıklandırma: LCD ekranlar arka plan aydınlatması için florasan kullanırken LED ekranlar Işıklı diyotları kullanırlar. Kullanım ömrü: LCD ekranların başına gelebilecek bir tehlike burn-in adı verilen bir iç yanmadır. Bu olay ekranda tamir edilemeyecek bir pusluluk bırakır. LED ekranlar kullandığı farklı arka plan ışıklandırma teknolojisi sayesinde burn-in gibi bir tehlikeyle karşılaşmazlar. LED ekranların başka bir özelliği ise LCD ekranlara göre %40 oranında daha az enerji harcamasıdır.

TFT: TFT, LCD ve CRT gibi bir monitör çeşidi değil, LCD monitörlerde kullanılan bir teknolojidir. TFT- LCD, resim kalitesini arttırmak için Thin Film Transistor tekniğini kullanan bir çeşit LCD dir. TFT-LCD olarak adlandırılan ve - bugünkü bakış açısıyla - en işlevsel görünen düz panel ekranlardır. Bu cihazlar arkadan aydınlatmalı ekranlar sınıfındadır. STN ve DSTN (pasif matris LCD) teknolojileri de kullanılır.TFT LCD iki cam tabaka arasında likit kristal ile doldurulmuş sandviç benzeri bir yapıya sahiptir.

Çözünürlük Çözünürlük bilgisayar ekranındaki bulunan piksel (pixel) sayısıdır. Yatay ve dikey ekrandaki piksel sayısı terimleri ile ifade edilirler. Çözünürlük bir inch’de bulunan piksel sayısı olarak ifade edilse de durum bilgisayar monitörlerinde biraz farklıdır. Bilgisayar monitörü için verilen çözünürlük ; bilgisayarın yatay ekseninde ve dikey ekseninde bulunan piksel sayısını verir.

Çözünürlük yenileme Bilgisayar monitörlerinde karşımıza 30 Hz, 60 Hz, 75 Hz, 85 Hz, 120 Hz, 144 Hz gibi farklı Hertz değerleri çıkar. Bu Hertz değerleri aslında ekranın yenileme hızıdır. İngilizce Refresh Rate denilen bu değer ekranın bir saniyede kaç kez tazelendiğini belirtir. Aynı zamanda gösterilen FPS’yi sınırlar. Milisaniyelerle ifade edilen tepki süresi yani Response Time ise ekrandaki piksellerin renk değiştirme hızıdır. Ekran yenileme yükseldikçe, piksellerin de daha hızlı tepki verip renk değiştirmesi gerekir. Yoksa Ghosting denilen hayalet ya da çamurumsu görüntüler ekranda oluşur.

Konsrat oranı nedir? Bir projektör tarafından ekrana yansıtılan veya ekranda görünen en karanlık ve parlak nokta arasındaki fark. Kontrast oranı, bir görüntü kaynağının -ister LCD monitör, ister projektör, ister Plazma TV olsun- gösterebileceği en parlak beyazın, gösterebildiği en koyu siyaha oranıdır. Konsrat ölçmede 2 ANSI metot kullanılır. 1.metodda, önce parlaklık tam açılarak bir beyaz fon gösterilerek ölçüm yapılır. Daha sonra parlaklık ayarı sonuna kadar kısılır ve siyah bir fon gösterilir. İki değer arasındaki fark kontrast oranını verir. Endüstride en yaygın kullanılan metot budur zira ölçülen kontrast oranı ikinci metoda göre daha yüksek çıkar. 2. metot ise ANSI tarafından geliştirilmiştir. Bu ölçümde ekranda satranç tahtası benzeri bir şekil gösterilir ve siyah karelerle beyaz karelerin ortalaması alınarak kontrast oranı bulunur.

HD kalitesi nedir? HD harfleri İngilizce 'de High Definition kelimelerinin kısaltılmış halidir. Türkçe kelime karşılığı Yüksek Tanımlı yani daha kaliteli ve yüksek çözünürlüklü görüntü veya yüksek netlik anlamlarına gelmektedir. Normal bir görüntünün “piksel” adı verilen küçük noktalardan oluşur. Görüntünün bir tek karesini oluşturabilmek için, pikseller ekranda enine hatlar halinde yayınlanırlar ve bunlara Scan Line (görüntü hattı) adı verilir. Bu sistemlerde standart görüntü 525 hattan oluşur. Buna karşılık tek bir HD resim karesi, 720 progressive (720p) hattan veya 1080 interlaced (1080i) hattan oluşur. Bu sayede bir tek HD görüntü karesi oluşturulurken izleyiciye daha fazla ayrıntı aktarılır, bu da görüntünün daha kaliteli olmasını sağlar. HD kalitesi ayrıca 16:9 görüntü formatıyla da yüksek bir görüş açısı sağlar. Aslında çoğu film karesi 16:9 oranında çekildiğinden HD, standart görüntü oranına göre (4:3) kayıpsız bir izleme keyfi sunar.

VGA, DVI, HDMI Bağlantı Noktalarının Farkları

VGA Açılımı "Video Graphics Array" ("Video Grafikleri Dizilimi") olan VGA, ilk olarak 1987'de ortaya çıktı. Biraz eski kalmış olsa da bugün hala birçok PC'de görebileceğiniz VGA girişi, analog sinyallerle çalışır. VGA, kullandığı yüksek frekanslar sayesinde nispeten yüksek çözünürlüklere ulaşabilmektedir. Ancak videonun kalitesi, kablonun kalitesine bağlı kalacaktır. Bir VGA konnektörü, 3 sıraya ayrılmış 15 pin içerir ve bir yamuk şekline sahiptir. VGA konnektörlerinde genellikle mavi renk kullanılmaktadır.

DVI DVI-D'de konnektörün bir yanında yatay bir pin bulunuyor ve bu yatay pinin üzerinde veya altında herhangi bir pin bulunmuyor. Sadece dijital video aktarımında kullanılan DVI-D'yi yukarıda görebilirsiniz. DVI-I ise DVI-D'ye oldukça benzer bir konnektöre sahip olmakla beraber, düz olan pinin etrafında dört tane pin barındırıyor. Bu pinler, VGA standardıyla uyumluluk için analog sinyal taşırlar. Bu sayede DVI-I konnektörleri, dijital ve analog sinyali aynı anda taşıyabilirler.

HDMI: HDMI da DVI gibi sıkıştırılmamış veriyi dijital olarak aktarmak üzere tasarlanmıştır. Video sinyalinden öte, HDMI 8 kanal sıkıştırılmamış veya sıkıştırılmış dijital ses de taşıyabilir. 5 çeşit HDMI konnektör türü bulunmaktadır. En ünlü olan (yukarıda gördüğünüz), bugünkü cihazların çoğunda kullanılıyor.

PROJEKSİYON CİHAZI Projeksiyon cihazları bir kaynaktan (bilgisayar, video vb.) aldığı sinyali büyüterek perdeye yansıtan cihazlardır. Projeksiyon cihazları yapı bakımından temelde ikiye ayrılır. Bunlar LCD (Liquid Cristal Display- likit kristal görüntüleme) yapılı projeksiyon cihazları ve DLP (Dijital Light Processing - dijital ışık işleme) yapılı projeksiyon cihazlarıdır. Bunların temel yapıları aynı olmakla birlikte görüntüyü oluşturma biçimleri bakımından farklılık gösterir.

LED ve dlp projeksiyon farkları Dlp daha büyük boyutlardadır LED daha küçük boyutlarda olabilir. LED projeksiyonun ışık ömrü 30.000 saattir DLP’nin ise ortalama 4.000 saattir. DLP LED projeksiyona göre daha çok ısınır ve bunun için daha güçlü ve büyük fan gerekir. LED projeksiyonda ışık gücü az olduğundan görüntünün net olabilmesi için tam karanlık ortam gerekir. LED projeksiyonun  Ansi Lümeni 150-160 iken DLP projeksiyonun ansilümeni 2000 dir. DLP projeksiyonun ansilümeni büyük olduğu için görüntü boyutu büyük olsa bile görüntü nettir. LED projeksiyon DLP projeksiyona göre daha pahalıdır.

Ses kartı 1. Ses Kartı nasıl çalışır 1. Dijital Sinyal İşlemcisi (DSP- Digital Sinyal Processor) DSP seslerin üretilmesini sağlar. Ses kartına gelen dijital sinyalleri işler. DSP notaları hafızadan değişik hızlarda okuyarak sesin çıkmasını sağlar. İşlenen sinyalleri bilgisayarın işlemcisine gönderir. Bir ses kartının aynı anda çıkarabileceği ses sayısına “polyphony” denir. Polyphony değeri ses kartında bulunan DSP’nin işlem gücüne bağlıdır. Ses kartlarının bulunan 32, 64, 128 gibi ifadeler kartın polyphony’sidir.

Ses kartının yapısı Dijital-Analog Çevirici (DAC-Digital to Analog Converter) Bilgisayardaki dijital ses verileri çıkış birimlerine aktarılırken ekran kartındaki dijital analog çevirici bu verileri analog sinyallere dönüştürüp ses kartının çıkışına gönderir. 3Analog-Dijital Çevirici (ADC- Analog to Digital Converter) Mikrofon veya diğer müzik aygıtlarından alınan analog ses sinyallerini dijital sinyallere dönüştürür. ROM Bellek Ses ile ilgili dijital verileri depolamak için kullanılan bellektir. DSP tarafından işlenen veriler bu belleğe gönderilir. TAD (Telefona Answering Device- Telefon Cevaplama Aygıtı) Ses kartı ile modem arasında yapılan bağlantı ile gelen telefon sesi hoparlöre aktarılır ve mikrofon ile cevap verilebilir. Telefon çaldığında ses modem üzerinden ses kartına TAD noktasına bağlı kablo ile ses kartına aktarılır. Mikrofondaki seslerde ses kartı ile modeme taşınır. Bunların yapılabilmesi için faks/modem kartın “voice” özelliği olması gerekir.

AUX_IN Çeşitli kartlar(tv, radyo, mpeg) ile ses kart arasında bağlantı kurulduğu yerdir. Bu kartlardaki ses sinyallerinin ses kartına aktarılmasını sağlar. CD-IN Ses kartı üzerinde olan bu bağlantı ile CD sürücüsündeki seslerin ses kartına aktarılması sağlanır. Kablonun biri ucu ses kartındaki CD-IN n-noktasına diğer ucu CDROM sürücüye takılır. S/DIF Bu ses kartlarında bulunur. Dijital bağlantı noktasıdır. CD player, DVD gibi dijital aygıtlardaki ses sinyallerini ses kartına aktarılmasında kullanılır.

Ses Kartı Bağlantı Portları Standart ses kartları iki hoparlör ya da bir kulaklığı kullanılabilmesini destekler. Günümüz ses kartları birden fazla hoparlörleri destekler. Daha fazla hoparlör desteği ile ses kartları gerçeğe yakın sesler çıkarmaktadırlar. Line İn : Teyp ya da CD player’daki sesleri bilgisayar ortamına aktarır. Microphone İn : Ses kartın mikrofon girişidir. Dış ortamdaki seslerin mikrofon bilgisayara gönderilmesini sağlar. Line Out : İki hoparlörün ya da kulaklığın kullanılmasını sağlayan çıkıştır. 3D ses sistemlerinde buraya front (ön) hoparlörler bağlanır. Rear Out : 3D ses Rear (arka) hoparlörler buraya bağlanır. Joystick/MIDI port : Joystick ve MIDI aygıtlarının bağlanmasını sağlar.

Ses Kartı Çeşitleri 1. Veri yolu Standardına Göre -> ISA -> PCI -> PCI-Express 2.Fizik Yapısına Göre -> Anakartta bir entegre olan (onboard) ses kartı -> Anakartın genişleme yuvasına takılı olan ses kartı

2+1 3+1 4+1 MANTIĞI Ses sistemleri temelde bir amplifikatör(yükselteç) ve amplifikatöre bağlanan hoparlörlerden oluşur. Amplifikatörler temelde iki kısımdan oluşur bunlar giriş ve çıkış kısımlarıdır, giriş kısımlarından aldıkları düşük watt’taki ses sinyallerini yükselterek çıkış katına gönderirler. Çıkış katına kabloyla bağlı olan hoparlörlerden bu yükseltilmiş güçteki ses sinyalleri ses olarak çıkar. İşte ses sistemleri bu işleyişten yararlanarak  oluşturulmuşlardır. Ses sisteminde kullanılacak olan amplifikatör, hoparlörler, hoparlör kabini, kablo cinsi ve benzeri ekipman Ses sisteminin kullanım amacına göre doğru olarak belirlenir.

Örneğin '+1 lerin görevi daha yüksek bir ses deneyimi yaşatmaktır Örneğin '+1 lerin görevi daha yüksek bir ses deneyimi yaşatmaktır.  5+1 lerin görevi ise evde sinema keyfini yaşatmaktır sinemada olduğu gibi surround etkisi yaparlar filmdeki ses arkadan geliyorsa ses arka hoparlörlerden konuşmalar Center hoparlöründen ve genel stereo sesler de ön hoparlörlerden gelir ve patlama gibi düşük frekanslı sesler subwooferdan gelir.7+1lerde iki çeşit bağlanma yöntemleri vardır optik e coaxiel ikiside sesi sayısal olarak 5+1 in dekoderine gider ve ses orda çözülür ve ampfikatör ile yükseltilerek hoparlörlere gelir coaxil çıkış bakır teldir ama normal analoglara göre ses kaybı çok çok azdır optik çıkışta ses kaybı %0 dır çünkü ses verisini ışık ile iletir  5+1 veya 7+1 lerin 2+1 lere göre genelde rms değerleri fazladır.

DOLBY DİGİTAL NEDİR? 1965 yılında, Ray Dolby adında bir Amerikan fizikçi ve mühendisi Londra’da Dolby Laboratuvarlarını kurdu. Hedefi profesyonellere ve genel kullanıma yönelik olarak ses kalitesini yükseltmek için parazit azaltma sistemleri geliştirmekti. Dolby ismi şu anda tüm dünyada biliniyor ve yarattığı çevresel ses standartları hem sinemalarda hem evlerde kullanılıyor. Dolby Dijital, 1.12 civarında sabit bir ses sıkıştırma metodu kullanır. Bunun anlamı, kodlanacak ses ne kadar çok olursa olsun, sıkıştırmanın her zaman aynı olacağıdır, böylece sabit çıkışlı bir sıkıştırma algoritmasına sahip oluruz. Bunun pratik yönü disk alanıdır, fakat kötü yönü ses miktarı arttıkça ses kalitesinin düşmesidir.

Fakat DVD yüzeyinde daha az alan ses için kullanıldığından, farklı diller ve ekstra özellikler için daha fazla alan kalır ve bu kalite kaybını karşılayabilir. Böylece, bir DVD’de hiçbir zaman, mesela, bir DTS ses kaydını kendi başına bulamazsınız ve çoğu DVD sadece bir tane dijital ses kaydına sahiptir: Dolby. Bu da bizi standartın ikinci avantajına götürür – kesinlikle evrensel bir standarttır. Dolby Dijital 5.1 ses kayıtlı ilk film 1992’deki “Batman Returns” idi. O zamandan beri, tüm DVD’ler bu standartı kullandı.

ÖZGE ÇEVİK UMUT UĞUR