SEVGİ, ÖZGÜVEN, EMPATİ EĞİTİMİ

SEVGİ Duyuşsal alan özelliklerinden olan sevgi, insanı insan yapan en önemli özelliklerden biridir. Sevgi, her insan için en temel bir duygu; çocuklar açısından karşılanması gereken bir ihtiyaçtır. Sevgi, Maslow’un ihtiyaçlar sıralamasında beslenme ve güvenlikten sonra üçüncü sırada gelmektedir.

Durum kaynaklı aile tiplerinde sevgi, içsel olarak yaşanan ve bu açıdan karşı tarafa hissettirilmeyen duygulardan biridir. Buna karşılık, örneğin öfke ve nefret çok rahat ifade edilebilen duygulardır. Bunun temelinde, şimdiye dek çağlar boyunca “sevgi güçsüzlük” buna karşın “acımasız, duygusuz, hileci otoriter olma ise güçlülük” olarak benimsenmiştir(Sönmez, 2005:138).

Kuşkusuz her çocuk ailesi için çok değerlidir ve ailesi tarafından çok sevilir. Ancak, kültür ve kültürün tanımladığı roller sevginin çocuklara yansıtılmasını sınırlandırır. Geleneksel rol sisteminin hakim olduğu durum kaynaklı ailelerde yetişen çocukların sevginin gösterilmesine olan ihtiyacı daha fazladır. Hem işinizi hem de çocukları sevmek ve sevdiğinizi onlara hissettirmek başarınızı artıracaktır.

Öğrencilerle kurduğumuz iletişimde, sevginin ve değer vermenin temeli olan “varoluşsal beş boyut” (Cüceloğlu, 2002) göz önünde tutulmalıdır: Kaale alınıyor muyum? Beni umursuyorlar mı? Kabul ediliyor muyum? Beni olduğum gibi, yargılamadan kabul ediyorlar mı? Değerli miyim? Beni vazgeçilmez ve eşsiz olarak görüyorlar mı? Yeterli miyim? Beni becerikli, bir şeyler yapabilecek güçte görüp yapabileceğimi güveniyorlar mı? Sevilmeye layık mıyım? Beni ben olduğum için özleyip, benimle zaman geçirmek istiyorlar mı?

Varoluşsal beş boyut’un şu fikirlere göre cevaplanmalıdır: Can, kaale alınmak, umursanmak ister. Can kabul edilmek ister. Can, değerli, vazgeçilmez olmak ister. Can yeterli olmak ister. Can sevilmek ve özlenmek ister.

-mış gibi yapmak: Duygular açısından bir çocuğu kandırmak oldukça zordur. –mış gibi yaptığınızda söylediklerinizle beden diliniz arasındaki uyumsuzluk çok kolay deşifre olacaktır. Yoksul, kirli-pasaklı, belki başı bitli olan bir çocuğa tiksinmeden bakıp samimiyetle sarılabiliyor musuz? Çocuğun zikredilen durumdan kurtulabilmesi için tek çıkar yolunun eğitim olduğunu düşünüyor musunuz? Sonuç olarak, öğrencilerinizi -ne şartta olursa olsun- seviyor musunuz?

ÖZGÜVEN-EMPATİ ÇOKLU ZEKA

Gardner yedi zekâ alanı tanımlamıştır Gardner yedi zekâ alanı tanımlamıştır. 1995 yılında doğacı-varoluşsal zekâ alanı çoklu zekâ kuramına eklenmiştir. DUYGUSAL ZEKÂ Goleman (2007: 64) akademik zekânın kişilerin yaşamda karşılaşabileceği değişikliklere veya imkânlara hazırlıklı olmayı neredeyse hiç sağlamadığını belirtmekte ve yüksek IQ’nun zenginliğin, saygının, ya da mutluluğun bir garantisi olmadığı halde, okulların ve kültürün akademik becerilere takılıp kalarak, kişinin geleceğini belirlemekte çok önemli rolü olan, bazılarının karakter de diyebileceği bir grup özelliği göz ardı ettiğini bildirmektedir.

Goleman’a göre (2007: 64) “duygusal yetenek, bir meta-yetenektir; yani, ham zekâ dâhil, var olan diğer yeteneklerimizi ne kadar iyi kullanabileceğimizin belirleyicisidir.” Goleman, (2007: 73-74) Solovey ve Gardner tarafından “özbilinç, duyguları idare edebilmek, kendini harekete geçirmek, başkalarının duygularını anlamak, ilişkileri yürütebilmek” şeklinde sınıflanan yetenekleri duygusal zekâ modeli olarak kullanmış ve bu beş başlığın her birini kitabında bir bölüm olarak ele almıştır.

Kendini Gerçekçi Değerlendirme Özbilinç: Duygusal zekânın kişisel bileşenlerindendir. Özbilinç “içinde bulunduğumuz anda neler hissettiğimizi bilmek ve bu tercihleri karar vermemize yol gösterecek biçimde kullanmak; kendi yetilerimize yönelik gerçekçi bir değerlendirmeye ve sağlam temellere dayanan bir özgüven hissine sahip olmak”tır. KİŞİSEL ÖZBİLİNÇ Duygusal Farkındalık Kişilerin kendini, duygularını tanıması ve bu duyguların doğurduğu sonuçları fark etmesidir. Kendini Gerçekçi Değerlendirme Kişinin kendi güçlü ve zayıf yönlerini bilmesi, duygusal sınırlarını belirleyebilmesidir. Özgüven Kişinin değerli olduğuna inanması, yeteneklerine güvenmesidir.

DUYGULARI İDARE EDEBİLMEK Kendini Kontrol Edebilme 2. Duyguları İdare Edebilmek: Duyguları idare edebilmek duygusal zekânın kişisel bileşenlerindendir. Tanımı: “Duygularımızı, elimizdeki işi engellemek yerin kolaylaştıracak şekilde idare etmek; vicdanlı olmak ve hedeflere ulaşmak için bir zevkin tatminini ertelemek; duygusal sıkıntıdan kendini kurtarıp toparlanmak”tır. KİŞİSEL DUYGULARI İDARE EDEBİLMEK Kendini Kontrol Edebilme Kişinin içinden gelen duygularını ve dürtülerini kontrol edebilmesidir. Denge ve Uyum Kişinin akılla duygu arasındaki dengeyi sağlayabilmesi, yeni karşılaştığı durumlara uyum sağlayabilmesidir.

Kendini Harekete Geçirebilmek -Motivasyon Akış Hâli ve İyimserlik 3. Kendini Harekete Geçirmek (Motivasyon): Motivasyon, duygusal zekânın kişisel bileşenlerindendir. Bu duygusal yeterlilik “bizi hedeflerimize yöneltecek ve yol gösterecek, inisiyatif kullanmamıza ve gelişmek için çaba harcamamıza, yenilgiler ve engellenmişlik hissi karşısında sebat etmemize yardımcı olacak en derindeki tercihlerimizi kullanmak”tır. KİŞİSEL Kendini Harekete Geçirebilmek -Motivasyon Başarıya Yönelme Kişinin daha iyiye ulaşmak için kendini geliştirme çabası içinde olmasıdır. Girişimcilik Kişinin karşısına çıkan fırsatlar için kendini hazır hissetmesi, fırsatları değerlendirme konusunda arzulu olmasıdır. Akış Hâli ve İyimserlik Kişinin zorluklar karşısında yılmaması, kararlı ve ısrarcı olmasıdır.

Başkalarının Duygularını Anlayabilmek - Empati 4. Başkalarının Duygularını Anlamak (Empati): Empati duygusal zekânın sosyal bileşenlerindendir. Empati “insanların neler hissettiğini sezmek, onların açılarından bakabilmek ve çok farklı insanlarla dostluk geliştirip uyum sağlayabilmek” tir. SOSYAL Başkalarının Duygularını Anlayabilmek - Empati İnsanları Anlamak Kişinin sözel ve sözel olmayan (beden dili) verilerden hareketle çevresindeki insanları doğru anlaması, anladığına ilişkin tepkiler vermesidir. Hizmete Yönelmek Kişinin çevresindeki insanların duygularını ve ihtiyaçlarını fark ederek, bunlara uygun önlemler almasıdır.

5. Sosyal Beceriler-İlişkileri Yürütebilmek: Sosyal beceriler, duygusal zekânın sosyal bileşenlerindendir. Bu beceri “ilişkilerde duyguları iyi idare etmek, sosyal durumları ve ilişki ağlarını doğru algılamak; pürüzsüz etkileşim içinde olmak; bu becerileri ikna ve liderlik etmek, anlaşmazlıklarda uzlaşma ve çözüm sağlamak, işbirliği ve ekip çalışması için kullanmak”tır. SOSYAL Sosyal Beceriler- İlişkileri Yürütebilmek Etkili İletişim ve İkna Kişinin etkili iletişim becerisi (etkili dinleme) kazanarak kişilerarası ilişkiler kurabilmesi ve ikna yöntemlerini kullanmasıdır. Sosyal Ağları Kavrama ve Sorun Çözme Kişinin bulunduğu toplumdaki sosyal ağların fark edebilmesi, çevresinde oluşan sorurları çözebilmesidir. İşbirliği-Ekip Çalışmasına Yatkınlık Kişinin başka insanlarla ortak amaçlar doğrultusunda çalışması, grup çalışmalarında her açıdan pozitif katkı sağlamasıdır.