Bilimsel Nitelikte Dergi İçin (Uluslararası) Kriterler PROF.DR.RAMAZAN GÖZEN Marmara Üniversitesi S.B.F. ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

Nitelikli Dergi Ön Şartları Bir derginin başlıca hedefi, yayın yaptığı alana makaleler aracılığıyla katkı yapmaktır.  Katkının  düzeyi  makalelerin  kalitesiyle  ve  niteliğiyle  doğru  orantılıdır.  Derginin kalitesi, derginin kağıt, görünüm, cilt, dizgi ve benzeri  teknik özelliklerden değil, içindeki makalelerin kalitesinden kaynaklanır.  Makalelerin kalitesi  ise, birbirine bağlı birçok unsurun tek başına ve diğer unsurlarla birlikte doğru ve etkin bir  şekilde çalışmasına bağlıdır. Bu zincirin başlıca unsurları; yazar, editör, hakem ve baskı olup,  bir  makale  bu  unsurların koordineli  ve  işbirliği  içinde  yapacakları  çalışmaların  ve  etkileşimlerin bir ürünü olarak ortaya çıkar.  Bu süreçteki aktörlerin her birinin çok önemli  rolleri olmakla birlikte, editör, editörlük, hakem ve hakemlik süreci tüm işlemlerin omurgasını oluşturur. Zira,  bir derginin ve içindeki makalelerin bilimsel katkı düzeyi, hakemlik sürecinin ne kadar sağlıklı,  doğru, bilimsel, objektif ve düzenli işlediğine yakından bağlıdır.  Gerek  kendi  akademik  tecrübelerimiz  gerekse  Sosyal  Bilimler  Veri  Tabanı  (SBVT)  üyeleri olarak yaptığımız çalışmalar ışığında, Türkiye’de sosyal bilimler alanında yayımlanan  dergilerin ve bu dergilerdeki makalelerin büyük bir kısmının ciddi kalite ve nitelik sorunlarının  olduğunu söyleyebiliriz.  Ülkemizde resmi ve özel nitelikte yüzlerce dergi yayımlanmasına  rağmen, bu dergilerin kullanım, okunma ve bilimsel katkı yapma düzeyleri  oldukça  düşüktür. Bunlar arasında üniversitelerin değişik fakültelerinin yayınladığı dergilerin de yer alıyor olması gerçekten üzüntü vericidir.    Bkz: http://uvt.ulakbim.gov.tr/toplanti/uay10/rgozen.pdf, ULAKBİM, Ulusal Akademik Yayıncılık , 2010. ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

BUGÜNKÜ KONUŞMAMIN ANA BAŞLIKLARI 1) Nitelikli editörlük süreci 2) Sağlam hakem onayı 3) Yaygınlaştırma: Ulusal/uluslararası dizinlerde taranmak ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

1) Editör / Editörlük Editör; Yazarlar, hakemler, okuyucular, dergi sahibi ve bilim camiası arasında koordinasyonu sağlayan baş aktördür; «Bir futbol/basketbol vs. takım teknik direktörü gibi !» Dergi kalitesinin başlıca sorumlusudur. Bilimsel gelişmenin önemli bir aktörüdür. Ve; Kaliteli bir makalenin yayınlanması için «katkı yapan», Kalitesiz bir makalenin yayınlanmasını ise «engelleyen» bir yönlendiricidir. ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

Editörün Başlıca Görevleri Hakem envanterini oluşturmak, hakem atamak, hakem havuzunu güncel tutmak, hakemlik sürecini işletmek, raporların zamanında gelmesini sağlamak , Makale değerlendirme formalarını oluşturmak, değerlendirme raporlarını arşivlemek , Makale ön değerlendirmesini sağlamak, Çalışmanın daha önce yayımlanıp-yayımlanmadığını denetlemek, Etik ihlallerin olup-olmadığını araştırmak (Aşağıda belirtilecek) İçerik ve biçim açısından ‘uygun’ olmayan yayınları yazara iade etmek, ‘Uygunluk’ denetimi hakemlere bırakılmamalıdır! Görüş farklılıklarında hakemlik etmek/bir başka hakem belirlemek, Hakemlerin değişiklik ve düzeltme isteklerini sıkı bir şekilde denetlemek/hakeme bilgi vermek , Değerlendirilen makalenin son denetimlerini yaparak yayına hazır hale getirilmesini sağlamaktır. ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

Editörlükte Bazı Kritik Durumlar Yukarıdaki görevlerle ilgili uygulamada karşılaşılan bazı ciddi sorunlar ve hassas noktalar: Eşitlik vs. ayrımcılık: «Torpilli yazı/yazar olmaz» Titizlik vs. dağınıklık: «Kalite ayrıntılarda gizlidir» İlgi vs. ilgisizlik: «Her aşama bilgilendirilmelidir» ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

2) Hakem / Hakemlik Süreci Hakem; •Bilimsel ilkeler doğrultusunda değerlendirme yapmalıdır. • Etki altında kalmamalıdır. • Değerlendirmeyi kendisine verilen süre içinde gerçekleştirmelidir. • Uzmanlık alanı dışındaki bir makaleyi değerlendirmemelidir. • Raporu açık, anlaşılır ve makaleyi geliştirici nitelikte olmalıdır. • Makaleye yönelik eleştirilerinde yapıcı bir üslup kullanmalıdır. ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

Hakemlikte Bazı Uygulama Sorunları Hakemlerde ve hakem sürecinde görülen bazı sorunlar ve hassas noktalar: Hakem raporlarının ayrıntılı hazırlanmaması, Rapor yazılmayıp, işaretlerle (tik vs.) karar verilmesi, Yazıya müdahalesinin sınırları aşması, Yayın potansiyeli olan bir yazının zorlaştırılması, Potansiyeli olmayan bir yazıya ise onay verilmesi. ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

Tüm Oyuncuların Dikkat Etmesi Gereken Etik İhlalleri Sunuşumdan ayrı bir konu olmakla birlikte şu noktalar çok önemlidir: • Aşırma (Plagiarism) • Uydurma (Fabrication) • Çarpıtma (Falsification) • Dilimleme (Slicing) • Çoklu kullanım (Duplication) • Destek belirtmeme • Yazar adlarında değişiklik yapma • Diğer ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

3) Dizinler İçin Dergi Değerlendirme Süreci SBVT Dergi kriterleri için bkz: http://uvt.ulakbim.gov.tr/sbvt/kriter.uhtml Dizinlerde taranmanın temel amacı: Tanınmak, yaygınlaş(tır)mak, bilim dünyasını etkilemek «ulvi» amaçlardır. Ticari, şahsi, siyasi, propaganda, popülerlik «süfli» amaçlardır. SBVT Komitesi, sadece kriterlere tam uyan dergileri dizinlemektedir. Her bir kriter çok önemlidir; hiçbiri görmezden gelinmemektedir. Kriterler editörler için dergi incelemesinde «checklist» olmalıdır. SBVT Komitesi için SBVT kriterleri dışında hiçbir faktör rol oynamaz. SBVT Komitesi, bilimsel bir kurul olarak ülkemizin dergi standartlarını geliştirmeye, böylece ülkemizin yayın kalitesini artırmaya çalışmaktadır. Dergi/Editör-Komite ilişkilerinde «sekreterya aracılığı ile» objektif, adil ve şeffaf bir iletişim kurulmaktadır. ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015

ÇALIŞMALARINIZDA KOLAYLIKLAR, BAŞARILAR DİLERİM. TEŞEKÜRLER  ULAKBİM SBVT Editörler ve Yazarlar için Bölgesel Eğitim Seminerleri- İzmir Bölgesi Eğitim Semineri 27 Nisan 2015