DEĞERLER EĞİTİMİNE GENEL BAKIŞ DEĞERİN TANIMI Değerler, kişinin yaşamına yol gösteren ilkelerdir. Lider ve uygar toplumların oluşması için bireyin sahip olması gereken kültürler ve toplumlar üstü tutumların tümüdür. Bireyler, toplumsal kurallar, gelenekler ve görenekler yoluyla “iyi-kötü’yü ve doğru-yanlış’ı” ayırmayı öğrenirler. Aynı zamanda kendi ahlak ilkeleri doğrultusunda bir ölçü edinmeyi de öğrenirler. Edinilen bu ölçü,  DEĞER adı verilen kanaatler ve inançlar bütününü oluşturur.(Beill,2003) Terim olarak DEĞER, bizim fikirleri, durumları, insanları, hareketleri; iyi-kötü, arzu edilen, istenmeyen ve bunun gibi yargılarımızı oluşturan standartlarımızı ve prensiplerimizi ifade eder.(Halstead & Taylor,2000)

DEĞERLER EĞİTİMİ Amerika Birleşik Devletleri’nde ve Kanada’da birçok organizasyon ve birey, gençlerde toplumsal değerleri güçlendirmek ve teşvik etmek amacıyla koalisyon oluşturmuşlardır. Bu koalisyon, “değerler eğitim hareketi” olarak bilinmektedir. Bu hareketin destekçileri, okulların çocukları “iyi insanlar olarak yetiştirme”sinde sorunlar olduğunu düşünmektedirler. Aynı zamanda öğrencilerin gerçek yaşama uyum sağlamak ve toplumun üyesi olmak için gereken becerileri geliştirmelerine eğitim kurumlarının yardımcı olamadıklarına inanmaktadırlar. Birçok ülkede “Değerler Eğitimi” ile ilgili farklı isimlerle eğitim plan ve projeleri oluşturulmuş ve uygulanmış, halen de uygulanmaktadır. IOWA Planı, UNESCO ve Değerler Eğitimi, Bireysel Gelişim için Ahlaki Değerler Eğitimi, Kişilik Eğitim Müfredatı (Character Education İnstitue,1996), Çocuk Gelişimi Projesi, Lions-Quest Programı bunlardan sadece birkaçıdır.

Dünya ve ülkemiz gençliğinin karakteri ve bu karakteri oluşturan değerleri son yıllarda büyük ölçüde değişmiştir. Bugün, gençlerin değer ve fikirlerini oluşturmak için aileyle yarışan birçok güç vardır. Televizyon, gençliğin –iyi ve kötü-eğitmeni olmuştur. Gençlik, çoğu kez evin değerleriyle çatışan geniş sunumlu medya mesajlarına maruz kalmaktadır. Aynı zamanda başvurulan mercii genellikle “arkadaşlar” olmaktadır. Arkadaşların normları, değerleri ve kuralları, onlar için inanılmaz ölçüde değerlidir, neredeyse mutlak doğrulardır. Eğitimciler olarak, öğrencilerimizde duygusal ve sosyal yeterlilik oluşturulmasını temel sorun olarak ele almamız gerekir. Hazırlanan “DEĞERLER EĞİTİMİ PROJESİ” ,sosyal ve duygusal yeterlilikleri sağlamada nasıl bir yol izleyeceğimiz konusunda yol gösterici olabilir.

Değer eğitimi, bireyin kendisine ve topluma yararlı olacak temel değerleri kazandırma eğitimidir. Değer eğitiminde öğrencilerin en iyiyi, en doğruyu ve en güzeli yakalamaları amaçlanır. Değer eğitiminde, değerler, öğrencinin psikolojik, bilişsel ve sosyal yapısına hitap edecek şekilde aktarılır. Değer eğitiminde, öğrencilere kazandığı değerleri davranışla ifade etmeleri yönünde fırsat verilir. Okul, değerlerin uygulandığı yaşam alanıdır. Okulun tüm öğretmenleri değerin modeli olurlar. Değer eğitimi, günlük hayattan ayrı değildir. Hem aile hem de toplumda devam eder.

DEĞER EĞİTİMİNİN HEDEFLERİ Öğrencilerde kültürel çoğulculuk kavramını oluşturmak Kendisini dünya vatandaşı olarak görmesini sağlamak. İyi karakterli bireyler yetiştirmek. Öğrencinin kendini tanımasını ve yeteneklerinin farkına varmasını sağlamak. Öğrencinin yeteneklerini bilgiye dönüştürerek hayata geçirmesini sağlamak. Bilgiyi doğru kullanan liderlerin oluşmasına katkı sağlamak. Temel değerleri pekiştirmek.

NEDEN DEĞERLER EĞİTİMİNE GEREKSİNİM DUYUYORUZ? Tüm insanlık için geçerli olan evrensel değerleri öğrencilerimize benimsetmek, Toplumdaki ahlaki ve sosyal yozlaşma sonucu kaybolan değerlere sahip çıkılmasını sağlamak, Aile kavramının giderek zedelenmesi ile önem kazanan değerleri pekiştirmek, Bilgi toplumunun gereksinimleri doğrultusunda kendisiyle barışık, değerleri olan, tutarlı ve ilkeli bireyler yetişmesine katkıda bulunmak, Kuşak çatışması nedeniyle yıpranan değerleri vurgulamak, Ortak ahlak arayışında, ortak değerler sisteminin oluşmasına katkıda bulunmak.

DEĞERLERİN ÖZELLİKLERİ   Değerlerin ne olduğunu daha iyi anlayabilmek için özelliklerinin bilinmesi gerekir. Değerlerin özellikleri şöyle sıralanabilir: Değerler inançlardır. Ancak tümüyle nesnel, duygulardan arındırılmış fikir niteliği taşımazlar. Etkinlik kazandıklarında duygularla iç içe geçerler. Değerler, bireyin amaçlarıyla (eşitlik gibi) ve bu amaçlara ulaşmada etkili olan davranış biçimleriyle (hak bilirlik, yardımseverlik) ilişkilidirler. Değerler özgül eylem ve durumların üzerindedirler. Örneğin, saygı değeri, evde, işte, okulda ve tanımadığımız kişilerle olan ilişkilerimizin tümünde geçerlidir. Değerler, davranışların, insanların ve olayların seçilmesini ya da değişimini yönlendiren standartlar olarak işlev görürler.

Değerler taşıdıkları öneme göre kendi aralarında sıralanırlar Değerler taşıdıkları öneme göre kendi aralarında sıralanırlar. Bu sıralama değer önceliklerini belirleyen bir sistem oluşturur. Kültürler ve bireyler sergiledikleri değer öncelikleri sistemleriyle betimlenebilirler. Değerler değişime açık yapılardır. Zaman içinde etkileşim ve ortaya çıkan yeni ihtiyaçları karşılamak için değer önceliklerinde değişiklikler olabilir. Değerler bağlı oldukları kültürlere göre değişir. Hatta ait oldukları kültürlerin içinde dahi ayrılık gösterebilirler. Farklı iki toplum aynı değere sahip olabilir ama o değere verdikleri önem derecesi farklı olabilir.(Örn; Eskimo toplumunda misafirperverlik sadakatten daha önemli bir değerdir.) Sahip olunan değerler kişinin toplum içerisindeki konumunun belirlenmesinde etkili olmaktadır. Bu değerler sayesinde birey, diğer insanlar ile etkili iletişime geçebilir ve sosyal konumunun belirlenmesi için uygun bir zemin hazırlayabilir.

DEĞERLERİN ÖĞRETİLMESİ Tüm dünyada verilmek istenen, değerleri öğrencilerde oluşturmak ve kazandığı değerleri davranış haline getiren bireyler yetiştirmektir. Değerler anlatmakla veya tanımlamakla elde edilemezler. Doğrudan yaşanmalı, içselleştirilmeli ve onlara ilişkin duygularla verilmelidir. Değerler yaşanılarak kimlik- kişilik boyutu haline gelir. Değer eğitiminin ön koşulu ise, çocuğa özgür iradesini kullanacak ortam (hem gerçek, hem yapay) hazırlamaktır. Dayatma, baskı ve koşullandırma ile yapılan eğitim, çocuğun kendinden çok başkalarının isteklerini gerçekleştirme işlevine sahip olur. Dolayısıyla otorite ortadan kalktığında öğrenci, değer içselleştirilmediğinden istenmeyen davranışlar sergileyecektir. Önemli olan değerlerin her koşulda davranışa dönüşmesidir.

Çocukların doğruları öğrenmesi gerekir ve hangi davranışların başka insanlar tarafından kabul edilebilir olduğunu öğrenmekte yardıma ihtiyaçları vardır. İşte bu durumda değerler eğitimi öne çıkmaktadır. Çocuklarda vicdan, iyi ile kötünün ayrımı, başlangıçta anne babaların veya onların yerin tutan kişilerin emir ve yasaklarından ibarettir. Kendi akıllarının ve kalplerinin henüz bir katkısı yoktur. Çocuklar büyüdükçe kendi kalplerinden ve kendi akıllarından emir almaya başlarlar. Anne babalarını, öğretmenlerini diğer yakınlarını üzen veya sevindiren şeyler, onların iyi veya kötü anlayışlarına katılır. Daha sonra kendine veya başkalarına saygı, görev ve sorumluluk, erdem, din gibi düşünceler yavaş yavaş oluşur. Böylece anlayışlarını geliştirir, genişletirler.

Ders kitaplarında yer alan, adil olma, aile birliğine önem verme, bağımsızlık ve özgür düşünebilme barış, iyimserlik, duyarlı olma, dürüstlük, estetik duyguların geliştirilmesi, hoşgörü, misafirperverlik, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik gibi birçok değerin okullarda yapılacak olan etkinlikler ve uygulamalarla hayata geçirilmesi - davranışa dönüştürülmesi toplumumuz için ayrıca önemlidir. Değerler toplum için değerlidir, değerlere uygun davranan insanlar da toplum gözünde değerlidir. Dolayısıyla değerlerin verileceği “Değerler Eğitimi” ni planlamak ve uygulanacak etkinlikleri belirlemek çok önemlidir.