TÜMÖR BELİRTEÇLERİ (T.B.) DR.CİHAN ÖZEN Sağlık Slayt http://hastaneciyiz.blogspot.com

1-) TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN GENEL SINIFLAMASI 2-)TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN SPESİFİK KULLANIM YERLERİ 3-)CERRAHİDE SIK KULLANILAN TÜMÖR BELİRTEÇLERİ

TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN GENEL SINIFLAMASI

Tümör belirteçleri çesitli sekillerde ortaya ortaya çıkabilir Tümör Spesifik Proteinler Hücre Spesifik Proteinler Malign Hücrelerle iliskili Nonspesifik Belirteçler Malign Hücrelerde Ekspresyonu Artan belirteçler

TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN KLİNİK KULLANIM AMAÇLARI NEOPLAZİ TARAMASI KANSER TANISI KANSERİN SINIFLAMASI PROGNOZUN BELİRLENMESİ TEDAVİ TAKİBİ REKÜRRENS TAKİBİ METASTAZ TAKİBİNDE KULLANILIR.

Tümör belirteçlerinin bulundukları yerler Dolasımda Vücut bosluklarındaki sıvılarda Hücre membranlarında,sitoplazmasında ya da nükleusta Lenf nodlarında Kemik iliğinde Tümörün kendisinde bulunabilir.

TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN SINIFLANDIRILMASI Karbohidrat Yapılı Plasental Proteinler Enzim ve izoenzimler Hormonlar Onkofetal Antijenler DİĞERLERİ Monoklonal immunglobulinler Protein Yapılı belirteçler İnsan Tümörlerinde Bulunan Bazı Onkogenler Bazı Tümör Supresör Genler Steroid Reseptörler immunfenotiplendirme DNA Analizi Moleküler Tanı

Karbonhidrat Yapılı Belirteçler Musin Yapılı belirteçler CA125 Episialin CA15-3 CA 549 CA 27.29 MCA DU-PAN-2 Kan Grup Antijenleriyle iliskili belirteçler CA 19-9 CA 19-5 CA 50 CA 72-4 CA 242

Plasental Proteinler Human Plasental Lactogen (HPL) Human Chorionic Gonadotropin(hCG,intact ve ß-hCG) Plasental Alkalen Fosfataz(Regan izoenzimi)

Enzim ve izoenzimler Enzim ve izoenzimler Prostatik Asit Fosfataz(PAP) Kreatin Kinaz BB izoenzimi(CK-BB) Alkalen Fosfataz Nöron Spesifik Enolaz(NSE) Laktat Dehidrogenaz (LDH –1) Lizozim(Muramidaz)

Hormonlar Ötopik Hormonlar topik Hormonlar (Dokuda normalde sentezlenen hormonlar) hCG :Trofoblastik tümörler,Nonseminomatöz testiküler tümörler Epinefrin,Norepinefrin : Feokromositoma ve iliskili kanserler Gastrin:Zolinger Elison Sendrom(gastrinoma) Kalsitonin:Tiroidin Medüller Karsinomu Ektopik Hormonlar ( Doku taraf Doku tarafından normalde normalde sentezlenmeyen hormonlar) ACTH:Akciğer küçük hücreli Ca ADH Paratiroid -related peptit Eritropoetin

Onkofetal Antijenler Karsinoembriyojenik Antijen(CEA) Alfa-fetoprotein (AFP) Doku Polipeptid Antijeni(TPA) Prostat Spesifik Antijen(PSA )

TÜMÖR BELİRTEÇLERİNİN SPESİFİK KULLANIM YERLERİ

GASTROİNTESTİNAL SİSTEM TÜMÖRLERİ T.B. CEA (KARSİNO MEBRİYONİK ANTİJEN) CA 19-9 AFP(ALFA FETO PROTEİN) DİĞERLERİ (CA 50,CA 195,CA 72-4 )

MEME TÜMÖRLERİ T.B. CEA TPSA (DOKU POLİPEPTİT SPESİFİK ANTİJEN) CA15-3 DİĞERLERİ(CAM 26,M29,CA27, CA 29 ,M)CA

TİROİD TÜMÖRLERİ T.B. TİROGLOBÜLİN KALSİTONİN (TİROİD MEDÜLLER KARSİNOM) NSE (TİROİD MEDÜLLER KARSİNOM)

NÖROENDOKRİN TÜMÖRLER KARSİNOİD TM => 5 HİAA(HİDROKSİ İNDOL ASETİK ASİT) NÖROBLASTOM => NSE PANKREAS ENDOKRİN TÜMÖRLERİ İNSULİNOMA => İNSÜLİN GASTRİNOMA => GASTRİN SAMOTOSİTOMA=> SS MİDE NÖROENDOKRİN TM => GASTRİN HİPOFİZ TÜMÖRÜ => ACTH

PROSTAT TÜMÖRÜ T.B. PSA (PROSTAT SPESİF ANTİJEN) PAP (PROSTATİK ASİT FOSFATAZ)

OVER TÜMÖRLERİ T.B. CA 125 PLAP (PALSENTAL ASİT FOSFATAZ) B-HCG

TESTİS TÜMÖRLERİ T.B. EMBRİYONEL TERATOBLASTOM => B-HCG SEMİNOM => LDH ,PLAP(PLASENTAL ASİT FOSFATAZ)

AKCİĞER TÜMÖR T.B. NSE (NÖRON SPESİFİK ENOLAZ ) CK-BB ( CREATİN KİNAZ)

KEMİK TÜMÖR BELİRTECİ ALP (ALKALEN FOSFATAZ)

MULTİPLE MYELOM BENCE JONES PROTEİNİ

CERRAHİDE SIK KULLANILAN TÜMÖR BELİRTEÇLERİ

CEA(KARSİNOEMBRİYONİK ANTİJEN) MEME CA (%40) GİS (KOLOREKTAL CA)%50 artar.K.B. Ve rektum kanseri hücrelerinin çoğu tarafından üretilerek kan dolaşımına salınır.K.B. Kanseri nedeni ile tedavi almış hastaların takibinde kullanılır.CEA düzeyleri hastalığı tekrarlayanlarda erken dönemde yükselebilir buda erken tanı konmasını sağlayabilir. AC CA %45 ARTAR. OVER CA ,MİDE CA.,PANKREAS CA,SAFRA KESESİ CA.,TİROİD CA,OVER CA,UTERUS CA. MW %45-55 İ K.HİDRAT OLAN GLİKOPROTEİNDİR. SAĞLIKLI KİŞİLERDE 3 MİKROGR OLUP SİGARA İÇENLERDE 5 MİKROGR SEVİYESİNDEDİR.ALKOL KULLANIMINDADA SEVİYESİ YÜKSELMEKTEDİR. SİROZ,AMFİZEM,BENİGN MEME KİTLELERİ,REKTAL POLİPTEDE YÜKSELEBİLİR.YANLIŞ NEGATİF SONUÇLAR ELDE EDİLEBİLECEĞİNDEN TARAMA AMAÇLI KULLANILMAZ. ASİT SIVISINDA 10 NANOGRAMDAN YÜKSEK İSE KANSERÖZ EFÜZYONLAR DÜŞÜNÜLMELİDİR.

CEA KOLON –MEME-AC KANSERLERİNİN TAKİBİNDE KOLON TÜMÖRLERİNİN PROGNOZUNUN BELİRLENMESİNDE CEA in kanser dışı nedenlerle de yükselebilmesi nedeni ile, insanların kanserli olup olmadığının araştırılmasında kullanılması uygun değildir. CEA, kalınbarsak kanseri tanısı konmuş ve tedavi almış veya halen tedavi alan hastaların izlenmesinde çok yararlıdır.

GİS.MALİGNİTELERİNDE CEA KULLANIMI GEÇ EVRE MİDE CA. DA %30 YÜKSELİRKEN,ERKEN EVREDE YÜKSELMEYEBİLİR. KOLOREKTAL CA.DA TARAMA TESTİ OLARAK UYGUN DEĞİLDİR.PREOPERATİF EVRELEMEDE VE POST OPERATİF TAKİPTE KULLANILIR,KOLOREKTAL CA CERRAHİSİ SONRASI 2. AYDA BAKILIR.CEA SEVİYELERİ POST OP.YÜKSELİRSE %89-93 TÜMÖR NÜXÜ OLARAK DEĞERLENDİRİLİR.

TPSA (DOKU POLİPEPTİT SPESİFİK ANTİJEN) ARA FLAMANLARDAN OLAN SİTOKERATİN 18 KOMPLEKSİDİR.EPİTELYAL HÜCRE KÖKENLİDİR.İNFLAMATUAR HASTALIKLARDADA YÜKSELEBİLİR. TÜMÖR KİTLESİNDEN ÇOK PROLİFERASYONUN GÖSTERGESİDİR.KANSERLİ HASTALARIN TEDAVİSİNİN İZLENMESİNDE KULLANILIR.TPSA TÜMÖR AKTİFLİĞİNİN BİR İŞARETİ OLUP TÜMÖR KİTLESİ İLE İLİŞKİLİ DEĞİLDİR.KLİNİK DEĞİŞİKLİKLERE VE UYGULANAN TEDAVİLERE DİĞER BELİRTEÇLERDEN DAHA HIZLI YANIT VERİR. MEME CA DA TEDAVİ SÜRESİNCE HASTALIĞIN SEYRİNİ İZLEMEDE CEA VE CA 15-3 DEN DAHA HIZLI AZALIR. OVER CA,SERVİKS CA,PROSTAT CA,AC CA,GİS TM DE DE YÜKSELMEKTEDİR. AKUT-KRONİK KC HASTALIKLARI,PANKREAS HASTALIKLARI,BÖBREK HASTALIKLARI,DOKU ZEDELENMESİ VE İNFLAMASYON GİBİ BENİGN DURUMLARDADA YÜKSELMEKTEDİR.

MEME CA DA KULLANILAN K.H. BELİRTEÇLER: TPSA CA 549 CA 27.29 MCA

CA.15-3(KARBONHİDRAT ANTİJEN=POLİMORFİK EPİTELYAL MUSİN=MUC 1) DF3 REAKTİF ANTİJENİ (MURİN MONOKLONAL ANTİKORU =Mab) DOLAŞIMDA BULUNUR. PLASMADA,BOS,PLEURAL EKSÜDA VE ASİT MAYİNDE ÖLÇÜLÜR.STANDART ÜST SINIRI 17 DEN 40 IU/ML KADAR DEĞİŞİR. LAKTASYONDA,GEBELİKTE,DİALİZ,HEPATİK HASTALIKLARDA,TBC,ROMATİZMAL HAST.DA ARTABİLİR. MEME KANSERİNDE TEDAVİ,TEŞHİS,TARAMA VE EVRE BELİRLEMEDE KULLANILMAZ.RELAPS,NÜKS VE METASTAZI BELİRLEMEDE KULLANILIR. OVER CA,ENDOMETRİUM CA,TUBA CA DA ,AC CA.,PANKREAS CA,MİDE CA,KOLOREKTAL CA DA DA YÜKSELİR. MENSTRÜASYON,HAMİLELİK,ENDOMETRİOSİS,PİD ,MEME BENİGN KİTLELERİ,KR.KC. HASTALIKLARI,ÜRİNER İNFEKSİYONİAKUT PANKREATİT,GİBİ BENİGN DURUMLARDADA YÜKSELİR.

ALFA FETO PROTEİN(AFP) HEPATOSELÜLER CA. ,OVER CA VE TESTİS GERM HÜCRELİ TÜMÖRLERDE KULLANILIR. HAMİLELİK VE DİĞER KARACİĞER HASTALIKLARINDA DA YÜKSELİR. ALBUMİNE BENZER BİR GLİKOPROTEİNDİR. MİDE.BARSAK KANALI,FETAL YUMURTA KESESİNDEN SALGILANIR. AMNİYON SIVISINDAN PLASENTA ARACILIĞIYLA ANNE SERUMUNA GEÇER

AFP GERM HÜCRELİ TM VE HEPATOCELLÜLER CA DA TANI VE TAKİPTE KULANILIRKEN. EMBRİYONEL KÖKENLİ TM DE PROGNOZU TAKİP ETMEKTE KULLANILIR.

KALSİTONİN TİROİD MEDÜLLER KANSERİNDE YÜKSELİR.Tiroid bezinin parafoliküler hücrelerinden sentez edilir. HİPERPARATİROİDİ,BÖBREK YETMEZLİĞİ, AC CA. , MYELOPROLİFERATİF HASTALIKLARDADA YÜKSELMEKTEDİR.

TİROGLOBULİN TİROGLOBULİN TİROİD BEZİNDEKİ BİR DEPO PROTEİNİDİR.TİROİD KANSERLİ HASTALARIN İZLENMESİNDE VE ÖZELLİKLEDE RADYOAKTİF İYOT TDV ALMIŞ VEYA AMELİYAT OLMUŞ HASTALARIN TAKİBİNDE KULLANILIR. DİFERANSİYE TİROİD KANSERLERİNDE ARTAR TİROİD İİAB,TİROTOKSİKOZ,TİRODİT,TİRODİ ADENOMASINDADA YÜKSELİR.

CA 19-9 PANKREAS CA , SAFRA YOLLARI CA. DA ,KOLOREKTAL CA,MİDE CA,, MEME CA,OVER CA YÜKSELİR. İKTER,DİABETİK NEFROPATİ,ROMATİZMAL HASTALIKLAR GİBİ BENİGN DURUMLARDADA YÜKSELMEKTEDİR.

CA 19-9 PANKREAS TÜMÖRLERİNİN TANI VE TAKİBİNDE SAFRA YOLLARI TÜMÖRLERİNİN TAKİBİNDE KULLANILIR.

CA 125 CA125 yüksek molekül ağırlıklı müsinli bir glikoproteindir ( 200-10 000 kDa ). Protein çekirdeğinde peşpeşe tekrarlayan 3 farklı epitop bulunur. Over kanserlerinde artmış CA 125 düzeyleri tümör kitlesi ile koreledir. Ca 125 başka kanserlerde bulunup overlere spesifik değildir. OVER KÖKENLİ MALİGNİTELERDE TAKİPTE KULLANILIR.

CA 125 Endometirum ve fallop tüp kanselerindede yükselebilir. Menstrüasyon,hamilelik,endometriosis,pelvis enflmasyonu,pankreatit,kr k.c. hastalığı,siroz,akciğer kanseri. Sağlık Slayt http://hastaneciyiz.blogspot.com