Geçmişten günümüze pek çok tanım ile açıklanan bilgi politikası bilginin üretilmesine, yönetilmesine, işaretlenmesine ve kullanılmasına öncülük eden; birbiri ile ilişkili kanun, yönetmelik, yönerge, iç tüzük, kural ve yargı kararları ile uygulamaları düzenleyen politikalardır. Bilgi politikasının temel amacı, ülkede var olan, üretilen ve üretilecek olan bilginin sosyo- ekonomik ve bilimsel açıdan rasyonel bir biçimde kullanılması için uygun zemini hazırlamaktır.

Bilgi politikasının, bilginin ve bilgi kaynaklarının toplumsal hayatın bir parçası halini almasıyla birlikte ortaya çıktığını ve ihtiyaçlar doğrultusunda değişerek geliştiğini söylemek mümkündür. Duff (2004, s. 72), bilgi politikasının başlangıcını ABD ve İngiltere’deki gelişmeleri göz önüne alarak açıklar. ABD’de ise 1963 yılında Weinberg tarafından hazırlanan rapor bilgi politikasının ilk basılı hali ve başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

Ulusal düzeyde bilgi politikaları çalışmaları yanında uluslararası kuruluşlar ve meslek kuruluşlarının da çalışmaları alanında ise OECD, UNESCO ve IFLA başta olmak üzere çalışmalar yapıldığı görülmektedir yılında OECD tarafından, üye ülkelerin bilgi politikalarının oluşumunu teşvik ve öncülük etmek için Information Policy Group oluşturulmuştur. 1990’lı yıllar ise bilgi politikası açısından yeni bir dönemin başladığı ve bilgi politikasına yaklaşımda önemli değişikliklerin yaşandığı yıllar olmuştur.

ABD Bilgi Politikası Değişen dünyayla birlikte bireysel ve toplumsal bilgi ihtiyaçları da değişmiştir. ABD bilgi politikasının şekillenmesindeki faktörleri nüfus yönelimleri, teknolojik gelişmeler, ekonomik faktörler, tüketici eğilimleri ve bilgi uzmanlığı olarak sıralamak mümkündür (Bearman, 1986, s.106). Bilgi politikasının şekillenmesindeki temel sorunlar ise teknolojik, ekonomik, sosyo- kültürel ve politik sorunlardır (Beraman, 1986, s.111).

Tablo I. Gelişmiş Ülkeler ile Gelişmekte Olan Ülkeler Arasındaki Sayısal Uçurum ( ) Kaynak: International Telecommunication Union [ITU], 2010

Montviloff (1990) ulusal bilgi politikalarının dört ana unsura dayandığından söz ederken, bunları; ◊ Bilgi kaynakları, ◊ Bilgi hizmetleri, ◊ Bilgi sistemleri, ◊ Bilgi altyapısı olarak sıralar ve kütüphane ve arşiv gibi bilgi merkezlerini “Bilgi hizmetleri” unsurunun içinde yer alan kurumlar olarak kabul eder.

Bilgi politikası oluşturma sürecinde; ◊ Ülkenin tümünde ya da ulusal kapsamda bütünleşik bilgi hizmetleri ve sistemleri faaliyet planı tasarlanmalı, ◊ Koordinasyonlu ve bütünleşik bilgi programları başlatılmalı, ◊ Doğru zaman ve yerde bilgi projeleri yürütülmeli, ◊ En uygun (optimum) düzeyde bilgi hizmetleri ve sistemleri yürütülmesi gerekmektedir. ◊ Oluşturulacak bilgi politikası gelişen teknoloji ve şartlara uygun ya da kolayca uyarlanabilen bir yapıya sahip olmalıdır (Montviloff, 1990)

'Ulusal Bilgi Politikası'; Devletler tarafından bilgi toplumuna geçişi ve bilgi toplumu olarak gelişimi sürdürmeyi yönetmek için gerçekleştirilen, yukarıda bilgi politikası ile ilgili açıklamada da dile getirilen, bilgi ile ilgili her türlü ulusal ilkelerin ve hedeflerin, birbiriyle ilişkili bir dizi hukukun, düzenlemelerin ve politikaların bütünüdür. 'Ulusal Bilgi Politikası; dünyada ve ülkede bilgi ve bilgi ile ilişkili tüm öğelerin (bileşenlerin) değişimini incelemeye, ülkenin güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirmeye, karşılaşılan tehditlere ve sunulan fırsatlara, ülkenin amaçladıkları doğrultusunda toplumun tüm yapılarına geniş bir vizyon ile rehberlik etmeye dayanır. BİLGİNİN GÜCÜ Doç. Dr. Mesut YALVAÇ Ulusal bilgi politikası -1 "Ulusal bilgi politikası -1" Bilginin Gücü içinde, Haberdar Gazetesi, 2 Nisan 2010, ss.22

Gelişmiş ülkeler, ulusal bilgi politikaları sayesinde bilgi üretimini, bilgi yönetimini ve bilgi kullanımını kontrol altına almışlardır.20 Gelişmiş ülkelerde bilginin üretilmesi için bilgi üretimi ile ilgili sektörler daha fazla desteklenmekte ve bilgi üretiminin yetersizliği bir sorun olarak algılanmaktadır. Bu tür ülkelerin bilgi yönetiminde ise, teknoloji kullanımı teşvik edilmekte; e- kütüphanelerin ve e-arşivlerin gerekliliği anlaşılmakta; ulusal boyuttaki kurumların örgütsel ve işletimsel sorunları kolayca giderilmekte ve ilgili kurumların bilgi teknolojisine geçişi bürokratik ve eğitimsel engellere takılma-maktadır. Ulusal bilgi politikalarını tamamlamış ülkelerde bilgi kullanımı bir araç olarak değil amaç olarak gerçekleşmektedir. Bilginin, topluma ayrılma mekanizmalarında örgütsel ve işletimsel sorunlarla karşılaşılmamaktadır. Toplum için bilginin kullanımı hem toplumsal, hem siyasi hem ekonomik hem de teknolojik katılım ile gerçekleşmektedir. Gelişmiş ülkelerde, devletin ulusal bilgi politikasının saptanması ve uygulanmasında etkin bir rolü bulunmaktadır. Bilgi toplumu olma sürecini tamamlamış bu tür ülkelerde yönetim, eğitim, kültür ve araştırma-geliştirme sektörleri tamamen bilgi tabanlı olarak hizmet vermektedir. Bilgi, ülke kalkınması için önemli bir sektör oluşturmuştur ve ulusal gelire önemli derecede katkıda bulunmaktadır. Bu tür ülkelerde bilgi akışını sağlayacak ulusal bilgi altyapısı; bilgi kaynakları, bilgi hizmetleri ve bilgi sistemleri ile desteklenmekte ve uygulama alanı bulmaktadır. Bu nedenle üretilen bilgi, kolaylıkla ulusal ve uluslararası düzeyde bilgi teknolojileri sayesinde pazarlanabilmektedir. Gelişmiş ülkelerin ulusal bilgi altyapıları tamamlandığından, bu ülkelerin bilgi teknolojileri, ülkenin ulusal gelirine doğrudan katkıda bulunmaktadır. Bu nedenle gelişmiş ülkelerin ulusal bilgi politikaları, gelişmekte olan ülkelerin ulusal bilgi politikalarının oluşturulmasına doğrudan ışık tutacak ve ona yön verecektir.