Konu: Osmanlı Toprak Sistemi KAY 361 Türk İdare Tarihi Ders 6: 19 Kasım 2007 Konu: Osmanlı Toprak Sistemi Okuma: Ortaylı, 1979, sf. 81-122

Osmanlı İmparatorluğu: Genel Bir Bakış 1243 Kösedağ Savaşı sonucunda İran İlhanlıları’na tabi bir devlet haline gelen Selçuklular’ın yerini aldı Uç bölgelerdeki serbestlikten yararlandı Önce Balkanlar’da büyüdü Roma, Bizans ve Abbasiler’i andıran toplumsal, iktisadi ve kültürel bir birlik 15.-17. Asırlar boyu parlak bir devir Pax Ottomana (Osmanlı Barışı) 18. Asır’da başlayan çöküş Yerini ulus devletlere bıraktı

Neden Osmanlı Beyliği? Gaza Ruhu Uç bölgelerdeki ortam Batı’ya doğru ilerleme misyonu Uç bölgelerdeki ortam Savaşçı ve girişken bir yaşam tarzı Selçuklu ümera ve fukahasının, ve teşkilat geleneğinin devam ettirilmesi Demografik etkenler Sürekli insan yığınlarının akışı Kısmi asimilasyon Mihaloğlu Bizans’ın zaman zaman Osmanlı askeri yardımına başvurması Ticaret Cenevizliler’in elinde Mora’da Haçlı kalıntısı kontluklar Sırp ve Bulgarlar’dan gelen tehditler Fethedilen yerdeki vergi ve angaryaların hafifletilmesi Hristiyan halk cizye ve haraca bağlanıyor, din serbestisi

Osmanlı Fetihleri-1 1354 Gelibolu 1361 Edirne 1387 Selanik 1396 Niğbolu Savaşı ile Bulgaristan Hakimiyeti I. (Yıldırım) Beyazid döneminde (1389-1402) Batı Anadolu Beylikleri, Karaman, Kadı Burhaneddin Beyliği fethedildi 1402- 1413 Fetret Devri Timur istilası İran ve Memluklular gibi diğer Ortadoğu devletleri de zayıfladı

Osmanlı Fetihleri-2 1444- Varna, 1448 II. Kosova zaferleri ile Balkanlar’da kesin hakimiyet 1453 İstanbul’un fethi 1460 Mora 1468 Karaman Beyliği’nin ilhakı 1473 Otlukbeli Savaşı- Akkoyunlular 1475 Kırım Hanlığı Osmanlı himayesine alındı 1514 Çaldıran Zaferi 1516 Merc-i Dabık, 1517 Ridaniye- Memluklar 1526 Mohaç Zaferi- Macaristan hakimiyeti

Osmanlı‘da Din-1 İstanbul’un fethinden sonra Batı-Doğu kiliselerinin birleşmesine karşı çıkan Gennadios patrik ilan edildi Ermenilere de bir patrikhane verildi Bosna’da Bogomolizm Hz. İsa sadece peygamber Kilise hiyerarşisini red, manastır feodalizmine karşı direniş Katolik Zulmü Osmanlı fethinden (1463) sonra ahali İslamiyete dönmeye başladı Arnavutluk’ta da benzer bir durum

Osmanlı‘da Din-2 I. Selim ve Kanuni devrinde Osmanlı İmparatorluğu bir sünnilik misyonu yüklendi Fatih döneminde Rönesans’a ilgi Oğlu II. Beyazid Osmanlı kurumlarını şeriata göre restore ettirdi Devlette şeriat düzeni güçlendi Ulemanın egemenliği arttı 1517’de Mekke Şerifi Yavuz Selim’e halifelik alametlerini teslim etti Habsburglar ile (İspanya ve Avusturya kolları) Fransa ve Protestanlar arasındaki rekabetten yararlanıldı

Tımar Sistemi-1 Sasaniler, Bizans, Araplar ve Selçuklular’daki sisteme benzer İki temel toplumsal grup Yöneten (kontrol eden) ve yönetilen (üreten, itaat eden, reaya) ayrımı Bir yerin vergi gelirlerinin tümünün ya da bir kısmının hizmet karşılığı devri Mali, idari ve askeri amaçları olan bir sistem Sadece arazi geliri değil, diğer vergi kalemleri de tımara konu olabilir Ülkenin bazı bölümlerinde istisnai rejimler uygulanmıştır

Tımar Sistemi-2 Neden Tımar Sistemi? Bürokrasinin yetersizliği Vergi tahsilatı güç Para ekonomisine geçilememesi Ulaşım, haberleşme ve kayıt tutma güçlükleri İmparatorluk büyüdükçe her fethedilen arazi savaşçılara dağıtılmayıp devlet adına bir kısmının elde tutulması Miri arazi Fetihten hemen sonra tahrir işlemleri uygulanır Arazinin tahmini geliri, kime dirlik olarak verileceği Padişah tasdiki ile geçerlilik kazanır Hristiyan askerlere de verilmiştir

Osmanlı’da Arazi Türleri 1. Miri Arazi Has Padişah ve yüksek yöneticilere Yöneticilere kural olarak irsi olarak geçmezdi, ama uygulamada işlemediği oldu Zeamet (20.000 akçe ve üstü) İrsi olarak geçen sipahi dirliği Tımar (3.000-20.000 akçe) 2. Vakıf Topraklar 3. Özel mülkiyet, emlak topraklar

Osmanlı’da Vergiler-1 1. Şer’i Vergiler Zekat Aşar (Öşür) Haraç Cizye Müslümanlardan alınan arazi vergisi ½, 1/10 arası Sipahiye verilir Haraç Hristiyanlardan alınan arazi vergisi Cizye Baş vergisi Mali duruma göre değişir Hazineye alınır Tanzimat’tan sonra toplanması gayrimüslim cemaat liderlerine bırakıldı

Osmanlı’da Vergiler-2 2. Örfi Vergiler Sultan fermanı ile Nitelik ve miktarları bölgelere göre farklı Her sancağa ait kanunnamelerle düzenlenir Dirlik sahipleri para veya hizmet olarak toplar Örn: Hristiyanlardan baş vergisi: İspençe 3. Zamanla ortaya çıkan diğer vergiler Örn: Tapu resmi Zamanla artmış, yolsuzluk ve usülsüzlüğe neden olmuştur 4. Olağanüstü durum (Avarız) vergileri Zamanla sürekli hale geldi Tımar sistemi bozlulunca sürekli arttı, Tanzimat ile kaldırıldı Stratejik hizmet yapanlar ve madde üretenlere bazı muafiyetler

Osmanlı’da Toplumsal Sınıflar Yöneten ve yönetilen Yöneten,Vergilerden muaf Askeri Sınıf Saray Divan Merkezi hükümet memurları Beylerbeyi, sancakbeyi ve hane halkları Ulema sınıfı Yönetilen Şehir esnafı Kırsal bölgelerdeki tarımsal üreticiler Silah taşımak ve yönetime katılmak yasak

Osmanlı’da Kırsal Hayat Bizans-İran, Bizans-Arap çatışmaları, Moğol İlhanlı istilası Köyü ve köylüyü harap etti Anarşi artmış, insanlar kalelere çekilmiştir Yollar emniyetsiz Anadolu’nun kolonizasyonu Göçebelerin toprağa yerleştirilmesi Sipahi yolsuzlukları Türkmen göçebe ve köylülerin isyanları Örn: Celali isyanları Vakıf ve zaviye köyleri Ruhani federalizm Manastırlara bırakılan köyler

17. Asır ve Sonrası Ateşli silahların gelişmesi Ticaret yollarının kayması Gümüş para enflasyonu 15. Asır sonu İltizam sisteminin yaygınlaşması 16. Asır’dan itibaren köylü, vergisini nakdi olarak vermeye zorlandı Yerel nüfuz gruplarının oluşması Tarımsal zenginlik artmadığı için güçlü bir burjuva grubu ortaya çıkmamıştır Absentee landlords Atlantik ekonomisinin etkileri Ticareti yasak hammaddeler dışarıya çıkmaya başladı Ülkeye ucuz mamul madde girmeye başladı