Okuma Okuma, metinde yer alan kelime, söz öbeği, cümle vb Okuma Okuma, metinde yer alan kelime, söz öbeği, cümle vb.nin anlamını çözmenin çok daha ötesinde öğrencinin metnin amacını tanımlayabildiği, çıkarım ve yorumlarda bulunduğu bir süreç olarak görülmelidir

. Öğrencinin kendini ifade edebilmesi, değerlendirmelerde bulunması ve öne sürülen düşüncelere katılıp katılmadığını belirtebilmesi için okuduğunu anlaması ve diğer dil becerileri ile bütünleştirerek anlatması gerekmektedir.

Okumanın, kelime hazinesini geliştirmek, kelimelerin bağlam içerisinde kazandığı anlamları ayırt edebilmek, öğrenilen dilsel yapıların özgün metinlerde kullanımını görebilmek ve dilsel üretim için doğal bir bağlam oluşturmak gibi önemli işlevleri de bulunmaktadır.

Okuma öğretiminin amaçları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Doğru, sürekli ve anlayarak okuma becerisi kazanmak Okuma amacını (belirli bir bilgiyi edinmek, eğlenmek gibi) belirleyerek uygun okuma yöntem ve stratejilerini kullanmak

Söz varlığını geliştirmek Okumanın, bilgi kazanmanın yollarından biri olduğunu kavramak Metinde yer alan kültürel ögelere ilişkin farkındalığı geliştirmek

Metinde yer alan kültürel ögelere ilişkin farkındalığı geliştirmek Dilin doğru ve etkili kullanıldığı metinleri okuyarak anlatım gücünü geliştirmek

Okunan metinle ilgili eleştirel düşünceleri ortaya koymak Okumayı zevkli bir alışkanlık hâline getirmek

Okuma öğretiminin amaçları doğrultusunda okuma becerisinin geliştirilmesinde aşağıda listelenen okuma öğretimi stratejilerinden yararlanılabilir:

Okunan metin hakkında genel bir bilgi sahibi olunması Okunan metnin türünün ve iletişim amacının belirlenmesi

Metinde yer alan ana ve yardımcı fikirlerin bulunması Seçici bilgiye ulaşmak amacıyla okuma yapılması

Metinde yer alan konu ve olayların birbiriyle ilişkilendirilmesi Okunan metnin özetlenmesi Metinde yer alan bilgilerin aktarılması

Okuma metinlerinde bilinmeyen sözcük ve yapıların anlamının bağlamsal veriler ve ipuçlarının yardımı ile bulunması

Belirtilen okuma amaçları ve stratejileri doğrultusunda okuma becerisinin geliştirilmesinde öğrencilerin düzeylerine uygun, ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik etkin katılımlarını sağlayacak etkinlikler düzenlenmelidir

Öğrencilerin metinde tamamlanmadan bırakılmış kısımları tahminde bulunarak geliştirmesi, konulara ilişkin değerlendirmelerde bulunması, metni neden beğendiğini veya beğenmediğini gerekçeleri ile açıklaması, kendisinin benzer durumlarda neler yapabileceğini tartışması gibi etkinlikler öğrenme deneyiminin kişiselleştirilmesi, eleştirel düşünme becerisinin geliştirilmesi ve öğrenen odaklı bir eğitim ortamının oluşturulması açısından önem taşımaktadır.

Okuma becerisine yönelik olarak uygulanabilecek bazı etkinlikler aşağıda verilmiştir.

Öğrencinin okuduğu metindeki en önemli cümleyi belirlemesi, daha sonra ikili çalışma yoluyla seçtiği cümleyi arkadaşıyla paylaşarak bu cümleyi neden önemli bulduğunu açıklaması istenebilir.

Metin üzerinde ayrıntılı bir şekilde çalışılmadan önce, öğrenciden metnin başlığına, görsellerine, anahtar kelimelerine vb. bakarak metin ile ilgili metni tanıma ve tahmin etme çalışmaları yapması ve bu kapsamda soru hazırlayarak sınıfla paylaşması, bu soruların metin inceleme çalışmaları sonrasında doğru cevaplanıp cevaplanmadığını değerlendirmesi istenebilir.

Öğrencilerden metnin bütününü göz önünde bulundurarak metinde eksik bırakılan tamamlama cümlesini belirleyip doğru yere yerleştirmeleri istenebilir.

Öğrencilerden metinden çıkarılmış olan bir cümlenin veya paragrafın, metnin içeriği ve bağdaşıklığının gözetilmesi ile doğru yere yerleştirmeleri talep edilebilir

Okuma metnindeki konu, herkesin bilgi sahibi olabileceği kişiler, olaylar ve durumlar ile ilgili ise okuma öncesinde öğrencilerin konuya ilişkin bilgilerini paylaşması ve bilmek istediklerini saptaması yoluyla ilgi uyandırmak ve beklentileri artırmak amacıyla kavrama etkinlikleri yaptırılabilir

Etkinliklerin seçimi ve uygulanmasında okuma öncesi, okuma sırası ve okuma sonrasında farklı tür etkinliklere yer verilmesi ve her üç aşamada da etkinliklerin dengeli bir dağılımının yapılması gerekmektedir

Okuma öncesindeki etkinlikler ile konuya hazırlanan ön bilgilerini harekete geçiren öğrenci, okuma süresince gerçekleştirdiği etkinlikler ile konuya ayrıntılı olarak bakabilecek, kavrama, karşılaştırma, yorumlama, sentez ve değerlendirme yoluyla bilginin üreticisi konumuna geçecektir

Okuma sonrası etkinlikler ise öğrenciye, kazanımları diğer öğrenme alanlarında ve metinle ilişkili farklı konular çerçevesinde uygulayabileceği bir açılım sağlamalıdır.

3. Okuma Öğretimi Okuma, yazılı olarak anlatılan fikirlerin anlaşılıp istenilen davranışlara çevrilmesi için ilgili organların aktif katılımıyla, yazılı sembollerle sesli veya sessiz olarak gerçekleşen bir işlemdir.

Bundan dolayı okuma, basit otomatik bir beceri değil, zihinsel temel düşünceyi harekete geçirerek, anlamları değerlendiren, hükümler çıkaran, çözümler üreten, analiz, sentez ve yorumlar yapan aklın yüksek işlemlerinden oluşan bir etkinliktir

Okuma becerisi bizzat kendisi gaye olduğu için değil, bilgilere ulaşma aracı olduğundan önemlidir. Okuma ile hayat boyunca sürecek eğitim-öğretim gibi aktif etkinlikler gerçekleşir.

. İnsan hayatında önemli yeri olan kültür hareketleri sadece okumayla gerçekleşir. Okuma öğretimi alfabenin ve alfabedeki farklı seslerin öğretiminden başlanılarak sözcük öğretimini de kapsayacak şekilde düzenlenmelidir.

Okuma Öğretiminde Dikkat Edilecek Hususlar • Seslerin, aslına uygun olarak telaffuz edilmesine özen gösterilmeli. • Yanlış telaffuzların, terkiplerin yapısını bozarak anlamları değiştirdiği bilinmelidir.

• Okuma becerisinin kazandırılmasında geniş ve zengin bir bilgi birikimi hedeflenmelidir. (Edebiyat, tarih, genel kültür, dini bilimler, modern bilimler, günlük konuşmalar) • Okuma becerisi ile konuşma ve yazma becerisi arasındaki güçlü bağ dikkate alınmalı, konuşma ve yazma becerisine temel oluşturduğu unutulmamalıdır.

Okuma Öğretim Yöntemleri Okuma öğretimi alanında birçok görüş ve yöntem ortaya çıkmıştır. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır:

Harf Yöntemi En eski okuma yöntemidir. Bu yöntemde harflerin Harf Yöntemi En eski okuma yöntemidir. Bu yöntemde harflerin ... ألف، باء، تاء، ثاء، جيم، حاء gibi isimleri öğretilerek okumaya başlanır. Harf yöntemi ile okuma öğretimi birkaç şekilde yapılır.

Bunlar arasında en yaygın olanı, harflerin isimlerinin alfabetik sıraya göre öğretilmesinden sonra sembollerinin harekelerle (kısa ünlülerle), okunuşunun öğretilmesidir. Bundan sonra harfler birbirine eklenerek kelimeler oluşturulur.

Harflerin öğretimi tamamlandıktan sonra kelimeler birbirine eklenerek cümlelerin kuruluşu öğretilir. Daha sonra cümlelerin birbirine eklenmesiyle paragraflar, paragraflar bir araya getirilerek de metinler oluşturulur.

Bir başka harf yönteminde ise; önce harflerin isim ve sembolleri baştan sona kadar alfabetik sıraya göre öğretilir. Daha sonra, harekelerin (kısa ünlüler) öğretimine geçilir.

Elif ( ا ), fetha ile okunursa / e / ; Bâ’ ( ب) , fetha ile okunursa / be / gibi bütün harflerin harekelerle okunuşları öğretilir. Harekelerin öğretiminde; “ fetha ”, “ kesra ”, “ damme ” ve “ cezm ” sırası takip edilir.

Ses Yöntemi Bu yöntemde, okuma öğretimine seslerin öğretilmesi ile başlanır. Harfin ismi, seslerin öğretimi bittikten sonra öğretilir. Ses yöntemi ile okuma öğretimi iki ayrı yolla yapılır.

1.Yol: Harfin bütün harekelerle seslendirilişi, örnekte olduğu gibi öğretilir; أَ أُ إِ بَ بُ بِ تَ تُ تِ ثَ ثُ ثِ ........ دَ دُ دِ ذَ ذُ ذِ رَ رُ رِ ….... صَ صُ صِ ضَ ضُ ضِ طَ طُ طِ ....... فَ فُ فِ قَ قُ قِ كَ كُ كِ ......... وَ وُ وِ هَ هُ هِ يَ يُ يِ .

2.Yol: Harflerin hepsinin bir hareke ile seslendirilişi öğretilir, sonra başka bir hareke ile bütün harfler yeniden öğretilir. أَ بَ تَ ثَ جَ حَ خَ ............ سَ شَ صَ ضَ .......... عَ غَ فَ قَ ......... أُ بُ تُ ثُ جُ حُ خُ ............. سُ شُ صُ ضُ .......... عُ غُ فُ قُ ......... إ بِ تِ ثِ جِ حِ خِ ............. سِ شِ صِ ضِ .......... عِ غِ فِ قِ .........

Harflerin bütün harekeler (kısa ünlüler) ile öğretimi, öğrencinin sesi ve değişik şekillerini öğrenmesine yardımcı olur. Öğrenci sesleri öğrendikten sonra alfabe sırasına göre isimlerini de öğrenir.

Kelime Yöntemi Bu yöntemde kelimeler yalnız veya resimler ile birlikte öğretilir. Öğretmen kelimeyi öğrencilere okur, öğrenciler de öğretmenin arkasından kelimeyi tekrar ederler.

Öğretilen kelimeler belirli bir sayıya ulaştığında öğretmen, kelimeleri harflere bölmeye ve bunlarla yeni kelimeler kurmaya başlar. Bu şekilde kelimelerin içinde tüm harflerin öğretimine devam eder.

Cümle Yöntemi Bu yöntemde öğrenciye anlamlı kısa cümlelerden başlanarak okuma öğretilir. Öğretmenin okuduğu cümleler, öğrenciler tarafından tekrar edilir. Bu cümleler daha sonra kelimelere bölünür, kelimelerden harfler çıkarılır. Bu harflerle daha sonra tekrar yeni kelimeler oluşturulur.

Analiz-Sentez Yöntemi Bu yöntem harf ile cümle yöntemlerinin iyi yönlerinin bir araya getirilmesinden oluşur. Analiz-sentez yöntemi, öğrencilerin bildikleri kolay bir cümle ile okuma öğretimine başlar, bunun analizi yapılarak kelimelere indirgenir

. Kullanılan anlamlı kelimeler hecelere bölünür ve bu işlem harflere kadar sürer. Ancak işlem bu kadarla bitmez, harflerle tekrar yeni kelimeler, kelimelerle de yeni cümleler kurularak analiz ve sentez yöntemlerinin ikisi de birlikte uygulanır.

9. Sınıf Arapça Müfredat Programında Okumaya Giriş a 9. Sınıf Arapça Müfredat Programında Okumaya Giriş a. Arap Alfabesindeki harfler kısa ünlülerle (harakelerle) okunur. Okuma çalışmalarında fetha ( فتحة ) , damme ( ضمة ) ve kesra ( آسرة ) sırası takip edilir. Birinci Adım: أَ بَ تَ ثَ جَ حَ خَ دَ ذَ رَ زَ سَ شَ صَ ضَ طَ ظَ عَ غَ فَ قَ كَ لَ مَ نَ وَ هَ يَ

E Be Te Se Ce Ha ………. İkinci Adım: أُ بُ تُ ثُ جُ حُ خُ دُ ذُ رُ زُ سُ شُ صُ ضُ طُ ظُ عُ غُ فُ قُ كُ لُ مُ نُ وُ هُ يُU Bu Tu Su Cu Hu ……… Üçüncü Adım: إِ بِ تِ ثِ جِ حِ خِ دِ ذِ رِ زِ سِ شِ صِ ضِ طِ ظِ عِ غِ فِ قِ كِ لِ مِ نِ وِ هِ يِ İ Bi Tİ Si Ci Hi ………….

b. Harfler cezm ( جزم ), şedde ( شدة ) ve tenvin ( تنوين ) ile okutulur. c. Harfler uzun ünlülerle okunur. أا تا ثا جا حا خا دا ذا را زا سا شا ................... أو بو تو ثو جو حو خو دو ذو رو زو سو شو ...............

إي بي تي ثي جي حي خي دي ذي ري زي سي شي. d إي بي تي ثي جي حي خي دي ذي ري زي سي شي ............. d. Harfler asıl isimleriyle öğretilir.

(ألف) - ب(باء) - ت(تاء) - ث(ثاء) - ج(جيم) - ح(حاء) - خ(خاء) - د(دال) ذ(ذال) - ر(راء)- ز(زاي) - س(سين) - ش(شين) - ص(صاد) - ض(ضاد) - ط (طاء) - ظ (ظاء) - ع(عين) - غ(غين) - ف(فاء) - ق(قاف) - ك(آاف) - ل(لام) م(ميم) - ن(نون) - و(واو) - ه(هاء) - ي(ياء) e. Harflerin başta, ortada, sonda yazılışları öğretilir

f. Harfler birleştirilerek kelimeler okunur. g f. Harfler birleştirilerek kelimeler okunur. g. Kelimeler birleştirilerek cümleler okunur.

ÖNEMLİ: Arapça okuma öğretiminde Arapça Dersi Öğretmeni ile Kur’an-ı Kerim Dersi Öğretmeni, başlangıçta tam bir işbirliği içinde olmalıdır. Amaç, öğrencilerin en doğru ve en mükemmel şekilde okumayı öğrenmeleridir. Bu sebeple öğretmenler işbirliğine ve gelişmelere açık olmak zorundadır.

Okuma Çeşitleri: Yoğun Okuma: Dikkatli olarak bir metni inceleme veya kavrama maksadıyla sınıfta yapılan ve öğrencinin okuma becerilerini geliştirerek dil birikimini artıran okuma türüdür. Yoğun okuma öğretimi ders kitapları ile yapılır ve dilin doğru kullanımını öğretmek için okunan parçaya dikkat etme becerisini kazandırır.

Bu sebeple, yoğun okuma öğretimine erken dönemlerde başlanmalıdır Bu sebeple, yoğun okuma öğretimine erken dönemlerde başlanmalıdır. Öğrenci, seviyesinin biraz üstünde zor parçaların seçilmesiyle anlama ve eleştiri becerilerini de geliştirir. Bu teknik, öğretmen denetiminde öğrencinin dili kullanma yeterliliğini arttırmak için uygulanır.

Yaygın Okuma: Öğrencinin sınıfta öğrendiği okuma becerileri ile serbest okuma melekesini geliştirerek bilgisini artırmak için yaptığı hızlı okuma türüdür. Bu sebeple öğretmenin yaygın okuma öğretimini ders kitaplarının bitimine kadar ertelemesi gerekir

Çünkü yoğun okuma becerisini kazanan öğrencinin yaygın okuma öğretimi için çok çaba göstermesi gerekmez. Yaygın okuma, öğrencinin kendi başına okumasını ilerletmesi için istediğini seçip okuma imkânı sağlar.

Bu okuma programından maksat, öğrenciyi akıcı bir üslupla okuma becerisinden faydalanmaya alıştırmaktır. Bu sebeple yaygın okuma parçalarının yoğun okuma parçalarına göre daha kolay ve anlaşılır olması gerekir.

Sesli Okuma Öğretimi Sesli okuma; bir metnin kelime ve cümlelerine anlam kazandıran harekeler (kısa ünlüler) ile yanlışsız olarak doğru tonlama ve telaffuzla okunmasıdır. Sesli okuma, yeni bilgiler öğrenmede özel bir beceri sayılır ve öğretilmesi bizzat hedef kabul edilir.

Sesli Okuma Tekniğinin Faydaları 1 Sesli Okuma Tekniğinin Faydaları 1. Sesli okuma; öğrenciye harfleri, harekeleri veya kelimeleri harekeli olarak doğru telaffuz şekilleriyle okumayı öğretir. 2. Öğretmenin yeni okuma öğrenen sınıflarda öğrencilerin zayıf kaldığı noktaları belirleyerek bunları gidermesine imkân sağlar.

3. Noktalama işaretleri; soru, hayret veya öfke ifade eden cümleleri üslup ve anlamlarına uygun ses tonuyla düzgün okumaya alıştırır. 4. Öğrencileri çekingenlik ve utangaçlıktan kurtararak cesaret kazandırır.

5. Sesli okuma, öğrencide edebi metinlerin güzelliğini kavrama duygusunun gelişmesine yardımcı olur.

Sesli Okuma Öğretiminde İzlenecek Sıra Bu tarz okuma öğretiminde aşağıdaki sıra izlenmelidir:

1. Metinde geçen ve anlamı bilinmeyen sözcüklerin resim, çizgi resim ya da figür kullanarak anlamları açıklanmalı, 2. Metinde geçen olay tahtada figür yardımıyla canlandırılmalı ya da yazı tahtasına çizgi resimlerle çizilmeli,

3. Öğretmen figürleri ya da çizgi resimleri göstererek metni yüksek sesle sınıfa okumalı,

4. Öğretmen metni tekrar yüksek sesle cümle cümle okumalı, öğrenciler koro halinde öğretmeni tekrar etmeli, daha sonra grup ve bireysel tekrara geçilmeli, 5. Öğretmen metni son kez sesli olarak okumalı, öğrenciler kitaplarını açarak öğretmenin okumasını gözleriyle izlemeli,

6. Metin yeter sayıda öğrenciye okutulmalı (Ancak bir ders saatini bu çalışmayla geçirmemeye dikkat edilmeli, gerekirse her öğrenciye iki-üç cümle okutturulmalıdır.), 7. Okunan metinle ilgili soru-cevap çalışması yapılmalı.

Sessiz Okuma Öğretimi Okuyucunun bütün dikkatini metni anlamaya yönelterek, telaffuz yapmadan göz veya akıl yoluyla yaptığı okumaya sessiz okuma denir.

Sessiz okumada göz, yazılı sembolleri akla ileterek doğrudan yorumlanmasın ve anlamlandırılmasını sağlar. Bu yönüyle sessiz okuma, kavramları anlamak için yapılan okumadır.

öğrenimi esnasında kazanılması gereken en önemli okuma becerisinin sessiz okuma öğretimi olduğu kabul edilir.

Sessiz Okumanın Faydaları 1 Sessiz Okumanın Faydaları 1. Sessiz okuma sesli okumadan daha çok kullanılır. Bu tarz, hızlı okuma alışkanlığının kazanılmasına yardımcı olur. 2. Sesli okumada dikkat edilmesi gereken hareke, i’rab, harflerin mahreçleri ve vurgu gibi hususlara uyma gereği olmadığından okuyucu bütün dikkatini okuduğunu anlamaya verip konuyu daha iyi anlar.

3. Her insanın arzu ettiği ve aynı zamanda sosyal bir ihtiyaç olan çeşitli konuları öğrenme çoğu zaman sessiz okumayla gerçekleşir. 4. Sessiz okuma, sesli okumaya göre daha fazla vakit ve emek tasarrufu sağlar.

Sessiz Okuma Öğretiminde İzlenecek Sıra

Okuma Öncesi Etkinlikler. 1 Okuma Öncesi Etkinlikler 1. Okuma metninde varsa resim ve başlık hakkında konuşma yapılır. Öğrencilerden verilen başlığa ve resme bakarak nasıl bir metin okuyacaklarını tahmin etmeleri istenir. Böylece başlık, resim ve metin arasında ilişki kurmaları istenir. Değişik tahminler arasında en doğrusunu söyleyen öğrenci ödüllendirilebilir.

2. Okuma metninde geçen bilinmeyen sözcükler ve gerekirse yeni yapılar öğretilir. 3. Okunacak metinle ilgili çok genel iki-üç soru sorulur. Bu sorular tahtaya yazılacağı gibi, öğrencilerin defterlerine yazmaları ve metni sessizce okuduktan sonra bu sorulara cevap vermeleri de istenebilir. .

Okuma Anındaki Etkinlikler Bu aşamada öğrencilerin okuduklarını anlamaları ve yazarın iletmek istediği mesajı almaları istenir. Öğrencilerden metni sessizce okurken aşağıdakileri yapmaları beklenir.

1. Bilinmeyen sözcüklerin anlamını tahmin etmesi. 2 1. Bilinmeyen sözcüklerin anlamını tahmin etmesi. 2. Anlaşılması güç cümlelerde şahıs zamirlerinin hangi ad yerine kullanıldığını bulması. 3. Ayrıntılı sorulara cevap bulmaya çalışması

4. Ana fikir ve yardımcı fikirleri araştırması. 5 4. Ana fikir ve yardımcı fikirleri araştırması. 5. Yazarın üslûbuna dikkat etmesi. 6. Not alması ve önemli görüşlerin belirtildiği cümlelerin altını çizmesi.

Okuma Sonrası Etkinlikler Okuma sonrası etkinlikler, öğrenilen dilin gramerini pekiştirmeyi ve okuma becerilerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu aşamada öğrencilerden aşağıda belirtilenleri yapmaları istenir.

1. Metinle ilgili ayrıntılı sorulara doğru cevap vermesi. 2 1. Metinle ilgili ayrıntılı sorulara doğru cevap vermesi. 2. Ana fikrin ve yardımcı fikirlerin ne olduğunu söylemesi. 3. Metindeki bilgiyi değişik bir biçimde aktarması. Bunu bir şekil, diyagram ya da akış çizelgesiyle göstermesi.

4. Okunan metnin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinin ana çerçevesini belirlemesi. 5. Okunan metni kendi sözcükleriyle özetlemesi. 6. Metinde geçen olaya ilişkin bir kompozisyon yazması.

* Sınıf içinde öğretmenden bu etkinliklerin tümüne yer vermesi istenmektedir. Ancak zaman ve öğrencilerin ilgi ve düzeylerine göre bu basamaklardan önemli görülenler üzerinde daha çok durulabilir.

TEŞEKKÜRLER  Mehmet Ali Klay ARAZ AKÜ Yrd. Doç.