“Büyükkent Yönetimi Örnekleri ve Karşılaştırmalı Analizler & Stratejisi” 13 Haziran 2010-Ankara sunum: Prof. Dr.Zerrin Toprak Dokuz Eylül Üniversitesi, İk.İd.Bil.Fak

ÇALIŞMANIN METODİK YAKLAŞIM YEREL YÖNETİMLERİN YAPILANMASINDA AMAÇ NEDİR? AVRUPA ÜLKELERİNDE NASIL PLANLANMIŞTIR TÜRKİYE BU PLANLAMANIN NERESİNDEDİR?

YEREL ÖRGÜTLENME İÇİN STRATEJİK YAKLAŞIM SİYASİ LİDER YETİŞTİRMEYE ODAKLI YEREL YÖNETİM MODELİ Mİ ? HİZMETE ODAKLI YÖNETİCİ TERCİHLİ YEREL YÖNETİM MODELİ Mİ?

Avrupa Yerel Yönetimleri eylem planları ALANDA HİZMETLERİN YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİNE UYGUNLUĞUNU SAĞLAMAK DEMOKRATİKLEŞMEYE HİZMET EDEN –DEMOKRATİK YEREL YÖNETİMLERİ PLANLAMAK BÖLGEDE , TOPLUMSAL VE EKONOMİK KALKINMAYI BÜTÜNLEŞİK HALE GETİRECEK YÖNETSEL AĞLARI YAPILANDIRMAK

Doğrudan halkın seçimi Yerel Meclisin Ataması Tablo 1. Bazı Avrupa Ülkelerinde Belediye Başkanlarının Seçim Prosedürü Seçim Prosedürü Doğrudan halkın seçimi Yerel Meclisin Ataması Merkezi Yönetimin Ataması /onayı Ülkeler Londra ve bazı belediyeler Almanya İrlandaİngiltere Fransa İspanya Belçika Hollanda

Tablo 2. Yerel Yönetimlerde Başkan ve Kurulların Seçilme Yöntemi ve Statüleri Ülkeler Seçilme Yöntemi Yetki ve Sorumluluk İngiltere/Büyük Londra Doğrudan/Halkın Seçimi Meclis başkanı değil ancak politik lider,parlamento üyesi Meclis, belediye başkanını görevden alamaz Başkan, kurul üyelerini(Alderman) seçer (eğer tercih ederse ) Başkan, Yürütme Kurulu Başkanını (CEO), göreve seçemez ve görevden alamaz Almanya: Hesse Meclis başkanı değil Meclis, belediye başkanı için görüş bildiremez, yalnızca seçim için formül önerebilir Meclis, Alderman atar Belediye Başkanı yerel bürokrasinin başıdır İrlanda Meclisin Ataması Meclisin başkanı ve üyesi Az yetkili/güçsüz Görev süresi 1 yıl Yerel bürokrasi ile resmi bağlantısı yok Kentin ve ülkenin üst yöneticisi konumunda değil Siyasa geliştirmede işbirliği komitelerinin üyesi

Fransa Meclisin Ataması Başkan ve meclis üyesi,parlamento üyesi değil Politik Lider Meclis, Başkanı görevden alamaz Görev süresi 6 yıl Yürütme Kurulu Başkanı İcra/Yürütmenin Başı İspanya Başkan ve meclis üyesi Yürütme Kurulu üyelerini atar Yerel bürokrasinin başı Belçika (Flanders) Yerel meclis görüşü, bölge yönetiminin ataması Belediye Başkanı Kurulunun ve 'schepenen' başkanı Başkan, Yürütme Kurulu Başkanını atamaz Hollanda Yerel meclis tavsiyesi ile ‘Taç’ tarafından “tayin edilir” Meclis Başkanı ancak meclis üyesi değil Başkan, Alderman atayamaz Devlet yönetimiyle ilgili bazı görevler

Borough’ların Sorumlulukları Ulaşım Tablo 3. Londra Borough’larının GLA’nın (başkan ve meclis fonksiyonlarıyla bağlantılı sorumlulukları Fonksiyon Borough’ların Sorumlulukları Ulaşım Yerel ulaşım hizmetlerinin yürütülmesini GLC stratejisi ile uyumlaştırmak Planlama Kent alanlarındaki planlama hizmetlerini yürütürken, Belediye Başkanının Kalkınma Stratejisi ile uyumu sağlanmak, Stratejik öneme sahip konularda Belediye Başkanın görüşünü mutlaka almak, Ekonomik Kalkınma Borough kendi alanlarındaki ekonomik kalkınmayı geliştirirken ve kendi yetkisi içinde yürütürken, Londra’nın yararına LDA ve Belediye Başkanı ile birlikte çalışmak Çevre Borough ; -yerel seviyede sürdürülebilirliğe yönelik siyasaları takip ederek devam etmek, -Kendi alanlarında hava kalitesini iyileştirecek yönetim sorumluluğuna devam etmek, -Londra katı atık toplama ile ilgili sorumluluğuna devam etmek, -Londra çevresel durumu ile ilgili Belediye Başkanının Raporu hazırlanırken birlikte çalışmak, - Yerel düzeyde yürütülen, Yerel Gündem 21 çalışmaları ,yerel çevresel faaliyetlerde koordineli ve geliştirici çalışmalara devam etmek.

Londra Belediye Başkanı ve Assembly (Londra Meclisi) =GLA işbirliğinde bazı stratejik konular Polis Hizmetleri- İdaresi (Metropolitan Police Authority -MPA): Metropoliten Polis Kuruluşu 11’i bağımsız, 23 üye ile kurulmuştur. Belediye Başkanı bu sayı içindedir. Başkanı kendi üyeleri arasından seçilmektedir ve 23 üyenin her biri seçilebilir. Görev süresi 4 yıl ile sınırlandırılmıştır. İtfaiye ve Acil Durum Planlama İdaresi (The London Fire and Civil Defence Authority-LFEPA); Kurumun 17 üyesi Belediye Başkanı tarafından atanmaktadır. Bu üyelerin 8 üyesi London Assembly tarafından önerilir, 7 üye Londra Borough ve 2’si belediye başkanının tercihiyle oluşmaktadır.

Londra Belediye Başkanı ve Assembly (Londra Meclisi) =GLA işbirliğinde bazı stratejik konular Ekonomik Kalkınma ve Geliştirme Ajansı (Economic Development and Regeneration), Londra Kalkınma Ajansı(The London Development Agency_LDA) belediye başkanıyla başkentin ekonomik kalkınma ve gelişmesi için eşgüdümlü çalışmaktadır. Meclisten de (Assembly) bazı üyeler atanmaktadır. Borough yönetimleri de Ajans ile işbirliği içindedir. Londra Kalkınma Ajansı’nın stratejik planı, kentin diğer gelişme planlarına yönelik stratejileriyle de uyumlu tasarlanmıştır.

Londra Belediye Başkanı ve Assembly (Londra Meclisi) =GLA işbirliğinde bazı stratejik konular Planlama Londra’da arazi kullanımı ve gelişmenin tipine yönelik planlama stratejisi belediye başkanının isteği doğrultusunda gelişmektedir. Londra borough’larının planlarının Londra plan bütünlüğünde olmasının sağlanması ve belediye başkanınca hedeflenen stratejilere aykırı borough tekliflerinin tekrar gözden geçirilerek plana uydurulmasının sağlanması, Londra planı için bilgi toplanması, Güneydoğu genişlemesine yönelik planlamada Londra’yı temsil gibi sorumluluklar taşımaktadır.

Londra Belediye Başkanı ve Assembly (Londra Meclisi) =GLA işbirliğinde bazı stratejik konular Kültür Stratejisi Grubu (The London Cultural Strategy Group) Londra’nın bir dünya-kültür kenti olmasına ve gelişmesine odaklı üst düzeyde planlanmış bir danışman gruptur. Londra’da kültürün desteklenmesi için anahtar kuruluşları bir araya getirir. Belediye başkanının stratejilerini hayata geçirmek için öneriler getirmek üyelerin gruptaki temel rolünü oluşturmaktadır. Bu nedenle de oluşturulacak stratejiler bölgeselden ulusala ve uluslararasına açılmaktadır. Bu amaçla da başkentte bazı anahtar kültürel örgütlenmeler yapılabilecektir. Bağlantılı olarak Londra’nın turist artışının sağlanması için politikalar geliştirilmesi de planlanmaktadır.

Londra Belediye Başkanı ve Assembly (Londra Meclisi) =GLA işbirliğinde bazı stratejik konular Doğal Çevre Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda başkanın yetki ve sorumluluklarıyla ilgili stratejiler oluşturulurken çevre konusunun da öngörülen stratejilerle bütünleştirilmesi belediye başkanının görevidir. Başka bir ifadeyle, ulaşım, planlama, ekonomik gelişme gibi stratejilerin çevre değerleriyle ters düşmemesi belediye başkanının özen göstermesi gereken bir husus olarak belirlenmiştir. Belediye başkanı görevini oluşturan bütün bu stratejik konularda dört yıllık raporlar geliştirmek durumundadır. Nitekim 2009 yılına ait raporlamalara internetten erişilebilmektedir. Bütün bu çalışmalarda meclis ve borough işbirliği ve yakından izleme yapılanması bulunmaktadır.

Londra Belediye Başkanı ve Assembly (Londra Meclisi) =GLA işbirliğinde bazı stratejik konular Sağlık Stratejisi Büyük Londra Yönetimi(The Greater London Authority), Londralıların sağlık hizmetlerinden ve bu hizmetlerin geliştirilmesinden sorumludur. Ancak bu sorumluluk belediye başkanının doğrudan sorumluluğu değildir. GLA, Stratejik Sağlık İdaresi(the Strategic Health Authority) ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte sağlıkla ilgili elverişsizlikleri azaltacak çalışmaları birlikte gerçekleştirmektedir. Londra’da sağlık hizmetleri Ulusal Sağlık Hizmeti (National Health Service) ve Londra Ambulans Hizmetleri (Londra Ambulance) ile devam ettirilmektedir. Stratejik Sağlık İdaresi, GLA’nın sağlık ile ilgili stratejilerinin etkilerini dikkate almaktadır. Londra Meclisi (Assembly), belediye başkanı ile birlikte Londralıların sağlık hizmetlerini geliştirmek için çalışmaktadır.

Londra Belediye Başkanı ve Assembly (Londra Meclisi) =GLA işbirliğinde bazı stratejik konular Ulaşım Stratejisi 2000 yılından itibaren Londra’da yeni bir bölgesel yapılanma sonucunda Büyük Londra Yönetimi Kanunu(1999) ile belediye başkanına daha etkili ve ekonomik ulaşım hizmetlerini yürütme görevi verilmiştir. Londra ulaşımı ilk defa bir organizasyona verilmiştir. Sadece yerleşikler değil, Londra’yı kullananlar ve turistik gelişler için de başkentin ulaşım sorunlarının giderilmesi için bütünleşik çözümleyici modeller üzerine çalışması beklenmektedir. Modern teknik yaklaşımlarla dijital ortamlarda adres kodlamaları, trafik kontrolü ve izleme, ulaşım güzergâhında yol bulma teknik yardımları gibi çalışmaların başarı veya başarısızlığı belediye başkanına aittir .

Devlet Ofisleri(GOs) kendi bölgelerinde, yerel yönetimlerle çeşitli yollarla çalışmaktadır Yerel yönetimleri etkileyen yeni devlet politikaları nedeniyle meclislere ilgili konularda tavsiyede bulunmak, Yerel yönetimlerin performans ölçümlerinin geri bildirim değerlendirmelerine bakarak geçmiş dönemlerde yapıldığı gibi ulaşım, konut, eğitim sağlık gibi konularda ayrı ayrı tahsisat yerine bu iş için planlanmış “tek bir sermaye havuzu” programında öngörüldüğü gibi “sermaye stratejileri” ve “yönetim planlarına katkısı” hususlarında karar vermek, Düşük performans gösteren yerel yönetimlerle birlikte çalışmak ve zayıf yönleri göstermek ve iyileştirme planı hazırlamak;

Bölgesel Odaların Görevleri i) bölgesel ekonomik stratejilerin oluşturulmasında, bölgesel ulaşım stratejileri de dâhil olmak üzere, bölgesel kalkınma ajanslarına danışarak "bölgesel planlama" yapmak, ii) Merkezi yönetim ve Avrupa Birliği kuruluşlarının çalışmalarını dikkate alarak siyasa geliştirmek ve desteklemek, iii) bölgesel kalkınma ajanslarının çalışmalarını dikkatle incelemek gibi görevleri bulunmaktadır.

Bölgesel odalar(RCs), bölgesel kalkınma ajansları(RDAs) ve devlet ofisleri(GOs) bölge kalkınmasında etkilidir Devlet ofislerinin; bölgesel kalkınma ajanslarını izlemesi, bölgesel stratejilerin bütünleşikliği ve eşgüdümünü sağlaması, bölgesel planlama kuruluşu gibi rol üstlenmesi, Devlet ofislerinin bölge direktörlerinin, diğer bölgedeki devlet kuruluşları ile yeni düzenlenen ilişkiler ağında çalışmaları tartışılmaktadır. Devlet ofisi aracılığıyla Ajansların harcamaların ve süreçlerin gözden geçirilmesi gibi rollerinin gelecekte daha da güçleneceği düşünülmektedir .

Orta Vadeli Program(2010-2012: 15) bölgesel gelişme politikasının merkezi düzeyde etkinleştirilmesi için; Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi hazırlanmasından; Merkezi politikalar ile bölgesel gelişme politikaları arasında planlama, uygulama ve izleme bakımından uyum ve koordinasyonu sağlayarak yönetişimi geliştirmek amacıyla Bölgesel Gelişme Komitesi kurulmasından, bahsedilmektedir. Ülkemizdeki kalkınma ajansları örgütsel yapısının korunması koşullarında, 2010-2012 orta vadeli kalkınma planında yer alan ve bölge ölçeğinde planlanan "devlet ofisi" benzeri yapılanmalara ikinci bir göz olarak " gerek var mıdır"? Ancak, bölgede stratejik planlama çalışmalarında uluslararası yapılanmaların ve yeni stratejilerin yerel yönetimler ve ajansların etkinliğini artıracak şekilde bütünleştirilmesinde yol gösterecek, bilgi üretecek ve paylaşacak denetleme değil ancak izleme rollerinde,bölge ofisi olarak “karma bir örgütlenmeye” ihtiyaç duyulduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.

belediye idari sınırları içindeki seçmen Tablo 4. Türkiye’de Belediye Başkanları ve Statüleri Türkiye Doğrudan Seçim Statüsü Büyükkent Belediye Başkanı belediye idari sınırları içindeki seçmen -belediye yönetiminin başıdır, meclis üyesidir - ita amiridir, -stratejik planı yapar ve yürütür, -encümenin memur üyelerini atar, -encümenin seçilmiş üyelerini meclis seçer, -meclisin belediye başkanını düşürme yetkisi yoktur, düşürülme yolunu açar, -genel sekreteri teklif eder, merkezi yönetim atar*, -başkan genel sekreter yardımcılarını atar meclis onayına gerek yoktur * -meclis başkan vekilini meclis seçer, -başkan vekilini, meclis üyeleri arasından belediye başkanı görevlendirir, -belediyenin tek idari lideridir, ikinci önemli yasal politik kişi yoktur -ihtisas komisyonlarını meclis seçer, -yasal politik lider değildir, -bürokrasiyi yönetir, -büyükkent meclisi, ilçe meclislerinin 1/5 üyesi ile oluşur*,

genel sekreter bulunmamaktadır, -meclisi halk seçer, Tablo 4. Türkiye’de Belediye Başkanları ve Statüleri Türkiye Doğrudan Seçim Statüsü İlçe Belediye Başkanı ilçe belediyesi idari sınırları içindeki seçmen genel sekreter bulunmamaktadır, -meclisi halk seçer, -başkan yardımcısını mevzuata göre ,belediye başkanı belirler, -belediye örgütlenmesinde ilçe sınırlarında başkanın sorumluluklarına sahiptir, -başkan, büyükkent ile paylaşılmış hizmet sorumluluğuna sahiptir*.

-genel sekreter bulunmamaktadır, -meclisi halk seçer, Tablo 4. Türkiye’de Belediye Başkanları ve Statüleri Türkiye Doğrudan Seçim Statüsü Belde Belediye Başkanı belediye idari sınırları içindeki seçmen -genel sekreter bulunmamaktadır, -meclisi halk seçer, -başkan yardımcısını mevzuata göre, belediye başkanı belirler, -başkan, büyükkent ilçe belediyelerinin aksine bölünmemiş hizmet sorumluluğa sahiptir.

SORGULANMASI GEREKENLER Temsili Demokrasiyi güçlendirecek, yönetişim uygulamalarında verimlilik, Kent Yöneticisinin rolleri ve sorumlulukları, Meclis üyeleri sayısı ve etkinlik analizleri, Örgüt içi hizmet sorumluluklarını bölge kuruluşlarıyla (Ajans-İl Özel İdaresi) birlikte değerlendirecek idari ilişkilendirmelerde görünürlük,

SORGULANMASI GEREKENLER İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü bağlantılı Avrupa Konseyi Çalışmalarının yaygınlaştırılması ve görünür kılınması, bilgilere erişimin sağlanması, e- yönetişim, e-devlet, çalışmalarının göstergelerinin ve teknik altyapısının güçlendirilmesi teknolojik gelişmeler yoluyla toplumsal işbirliğinin nasıl güçlendirileceği Ortak payda stratejik planlama, roller ve sorumluluklar ağının netleşmesi ve sürekli güncelleştirme

İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM