TÜRK–İSLAM DEVLETLERİNDE ORDU TEŞKİLATI
Türk – İslam devletlerinde İslamiyet’ten önceki Türklerde olduğu gibi ordu en önemli kurumların başında geliyordu. Türkler İslamiyet’ten önce güçlü bir ordu teşkilatına sahip oldukları için askeri alanda İslam dünyasını etkilemişlerdir
Karahanlılarda ordu, tamamen Türklerden meydana geliyordu
Gaznelilerde ordu yerli unsurlardan oluşmaktaydı Gaznelilerde ordu yerli unsurlardan oluşmaktaydı. Ayrıca, çeşitli kavimlerden devşirilerek özel bir eğitimden geçirilen, sultanın idaresinde bulunan hassa ordusu vardı (Gulam = Köle).
Büyük Selçuklularda asker yetiştirmek amacıyla “ikta” sistemi uygulamaya konulmuştur. İkta sistemine göre topraklar kişilere kiraya veriliyor ve bu ikta sahiplerinin devlete asker yetiştirmeleri sağlanıyordu, ikta sistemi ile toprağın iyi işlenmesi sağlanmıştır.
- Devlet masraf yapmadan büyük bir orduya sahip olmuştur - Devlet masraf yapmadan büyük bir orduya sahip olmuştur. Bu sistemi Osmanlı Devleti daha da geliştirerek tımar sistemi adıyla uygulamıştır. - Devlet hazinesine yük olmadan güçlü ve büyük ordular oluşturulmuş, böylece iç ve dış güvenlik sorunları çözülmüştür.
- Göçebe halkın yerleşik unsurlara zarar vermeleri önlenmiş, böylece sosyo-ekonomik denge sağlanmıştır. - Boş araziler (din ve ırk ayrımı gözetmeksizin) işlemesi için halka dağıtılmış, böylece üretimde artış sağlanmıştır.
- Ülke bayındır hale gelmiştir. - İkta sistemi ile toprakların güvenlik ve asayişi sağlanmıştır.
Not: İkta sistemi sayesinde devletin dış ve iç güvenlik sorunu hazineden para harcamadan çözülmüştür.
Türk-İslam Ordularının genel özelikleri İlk Türk devletlerinde onlu askeri sistem uygulanmamıştır. Ordunun aslı yine Türklerden oluşmasına rağmen Türk İslam devletlerinde başka unsurlarda orduya alınmaya başlamıştır. Atlı birliklerin yanı sıra yayalarda kullanılmaya başlanmıştır.
Ok yay kılıç önemli silahlardır. Hükümdarlar ordu komutanıdır. Turan taktiği uygulanmıştır.
Karahanlılarda Ordu; Saray Muhafızları(Hükümdarı koruyan maaşlı askerler) Hassa ordusu (Asıl savaşan ordu olup maaşlıdırlar) Eyalet ordusu(Şehzade ve valilerin orduları) Gönüllü Türkmenlerden oluşurdu
Gaznelilerde ordu; Gulaman-ı saray (Sarayı ve sultanı koruyan maaşlı askerler) Hassa ordusu (Türklerden oluşan asıl savaşan ordu olup maaşlıdır.) Eyalet Ordusu (Şehzade ve valilerin orduları) Ücretli askerler Gönüllülerden oluşurdu.
Selçuklularda Ordu ; Gulaman-ı Saray(Sarayı ve sultanı koruyan maaşlı askerler) Hassa ordusu(Süvari olup asıl savaşan ordudur.) İkta askerleri(İkta sistemiyle yetiştirilen askerler) Türkmenler(Akıncı birlikleridir) Bağlı devletlerin askerleri Yardımcı Hizmet sınıfı(Mancınıkçı-Neftçi-lağımcı) oluşur.
OSMANLI ORDUSU OSMANLI KARA ORDUSU ......... DENİZ ORDUSU (DONANMA) A-KAPIKULU OCAKLARI 1.Acemi Oğlanlar 2.Yeniçeriler 3.Cebeciler 4.Topçular 5.Top Arabacıları 6.Humbaracılar
KAPIKULU ATLILARI (Altı Bölük Halkı) 1.Sipahi 2.Silahdar 3.Sağ ulufeciler 4.Sol ulufeciler 5.Sağ garipler
B)-EYALET ASKERLERİ 1.Tımarlı Sipahiler 2.Akıncılar 3.Azaplar 4.Deliler 5.Gönüllüler 6.Beşliler 7.Yayalar 8.Müsellemler
C)-YARDIMCI KUVVETLER (Bağlı devlet beyliklerinin askerleri.)